Οι σχέσεις Αθήνας - Μόσχας στηρίζονται σ’ ένα υπόβαθρο ιστορικών δεσμών και παραδοσιακής φιλίας

Tου Κωνσταντινου Mπιτσιου*

Οι διαξιφισμοί περί αγωγών μάς απασχόλησαν αυτές τις ημέρες ως προεκλογική αντιπαράθεση, αλλά το διακύβευμα είναι εθνικής εμβέλειας. Η κατασκευή των δύο αγωγών (του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης και του αγωγού φυσικού αερίου South Stream) έχει ευρύτερη σημασία από το καθαρά ενεργειακό επίπεδο. Εντάσσεται σε μία γενικότερη στρατηγική ανάπτυξης των ελληνορωσικών σχέσεων.

Οι σχέσεις Αθήνας - Μόσχας στηρίζονται σ’ ένα υπόβαθρο ιστορικών δεσμών και παραδοσιακής φιλίας. Αντιθέτως, οι σχέσεις Μόσχας - Αγκυρας είναι ιστορικά βεβαρημένες και ακόμα σκιάζονται από αμοιβαία επιφύλαξη. Η κυβέρνηση Ερντογάν καταβάλλει συστηματικές προσπάθειες για αναβάθμιση των ρωσοτουρκικών σχέσεων και στον ενεργειακό τομέα, αλλά ο Βλαντιμίρ Πούτιν έδειξε ότι ήθελε να παρακάμψει την Τουρκία. Η βούλησή του αυτή άνοιξε σημαντικές προοπτικές για την Ελλάδα στο ενεργειακό επίπεδο, αλλά και γενικότερα.

Από οικονομικής απόψεως, συνέφερε τη Ρωσία ο αγωγός South Stream να περάσει από την Τουρκία. Αυτή, άλλωστε, ήταν και η αρχική επιλογή της Gazprom. Για στρατηγικούς λόγους, ο Ρώσος πρόεδρος ανέτρεψε την απόφαση της εταιρείας και επέλεξε τη συμφωνία με τον Καραμανλή. Η κατασκευή των δύο αγωγών έχει μεγάλη γεωοικονομική σημασία αλλά και εθνική σημασία για τη Θράκη. Η υλοποίηση των αγωγών –ιδίως του Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολης– ορίζεται πια από συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και ακολουθεί συγκεκριμένες προδιαγραφές για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Αξίζει να σημειώσουμε ότι για τον αγωγό Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας δεν ηγέρθη κανένα τέτοιο θέμα.

Ο Πούτιν έχει ξεκάθαρη πολιτική. Ξέρει ακριβώς τι επιδιώκει. Η σύναψη στρατηγικής σχέσης με την Ελλάδα δεν ήταν ούτε μονοδιάστατη ούτε περιστασιακή. Στην ίδια γραμμή κινείται και ο διάδοχός του στην προεδρία Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Το γεγονός αυτό δίνει την ευκαιρία στην Αθήνα να ενισχύσει τον διεθνή ρόλο της και να διευρύνει τα περιθώρια κινήσεών της.

Η ενεργειακή συνεργασία είναι σημαντική, αλλά είναι μόνο μια από τις παραμέτρους των ελληνορωσικών σχέσεων. Στην πραγματικότητα, τις αναζωογονεί και τους δίνει περιεχόμενο και δυναμική. Η Ελλάδα έχει ισχυρό συμφέρον να καλλιεργήσει και να εδραιώσει τη στρατηγική της σχέση με τη Μόσχα. Είναι μια επιλογή που μπορεί να αποφέρει όχι μόνο οικονομικά, αλλά και σημαντικά πολιτικοδιπλωματικά οφέλη.

Για να συμβεί αυτό, πρέπει να μην εγκλωβιστούμε σε μία μονομερή αντίληψη για τις διεθνείς σχέσεις της χώρας. Τα εθνικά συμφέροντα επιβάλλουν την υπέρβαση στερεοτύπων και φοβικών συνδρόμων. Οταν η Αθήνα περιορίζει το εύρος των επιλογών της θίγει τα συμφέροντά της. Η πολιτική πρέπει να υπαγορεύεται από την ψυχρή λογική του εθνικού συμφέροντος. Κάθε βήμα και κάθε ενέργεια πρέπει να γίνεται αφού εξασφαλισθούν ανταλλάγματα. Η Ελλάδα πρέπει να είναι αξιόπιστη, αλλά όχι προβλέψιμη και δεδομένη.

* Ο Κωνσταντίνος Μπίτσιος είναι πρέσβης, γενικός γραμματέας Δημόσιας Τάξης στο υπουργείο Εσωτερικών και ο άνθρωπος που χειρίστηκε διπλωματικά με την κυβέρνηση Καραμανλή το θέμα των αγωγών Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη και South Stream.