Θαλάσσια οριοθέτηση Ελλάδος-Αλβανίας

του Άγγελου Μ. Συρίγου*

Χρειάσθηκε να περάσουν 32 ολόκληρα χρόνια για να φθάσουμε στη δεύτερη συμφωνία για οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών της Ελλάδος με έναν από τους γείτονές της. Την Πέμπτη 19 Μαρτίου μονογραφήθηκε στα Τίρανα συμφωνία μεταξύ Ελλάδος και Αλβανίας για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και άλλων θαλασσίων ζωνών. Η αμέσως προηγούμενη συμφωνία είχε υπογραφεί το 1977 με την Ιταλία και αφορούσε στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στο Ιόνιο Πέλαγος. Το 1992 η Αλβανία είχε υπογράψει συμφωνία με την Ιταλία για την οριοθέτηση της μεταξύ τους υφαλοκρηπίδας. Η μοναδική οριοθέτηση που έλειπε στην περιοχή ήταν μεταξύ της Αλβανίας και της χώρας μας ανάμεσα στις ακτές των Αγίων Σαράντα και της Χιμάρας αφ’ ενός και της Κέρκυρας και των διαποντίων νήσων (Οθωνοί, Ερεικούσα, Μαθράκι) αφ’ ετέρου.
Οι διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία υπήρξαν σύντομες. Ξεκίνησαν στις 7 Απριλίου 2007 και ολοκληρώθηκαν σε λιγώτερο από ένα χρόνο μετά από 4 συναντήσεις των δύο πλευρών. Η Ελλάδα και η Αλβανία (σε αντίθεση με την Τουρκία) δεσμεύονται από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θαλασσας του 1982. Η συμφωνία ακολούθησε υποδειγματικά τις σχετικές διατάξεις της Συμβάσεως του 1982 αλλά και όλες τις εξελίξεις του δικαίου της θάλασσας. Είναι ενδεικτικό ότι το όριο που χαράχθηκε ονομάσθηκε “θαλάσσιο όριο πολλαπλών χρήσεων”. Δεν περιορίζεται μόνον στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, δηλαδή του θαλάσσιου βυθού και του υπεδάφους πέραν της αιγιαλίτιδας ζώνης κάθε χώρας. Οριοθετεί επιπλέον τα χωρικά ύδατα και θα είναι το όριο των δύο χωρών για κάθε άλλη μελλοντική θαλάσσια ζώνη, όπως τη συνορεύουσα ζώνη και την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, οψέποτε θεσπισθούν.
Η μέθοδος που ακολουθήθηκε κατά την οριοθέτηση ήταν αυτή της μέσης γραμμής/γραμμής ίσης αποστάσεως από τις ακτές των δύο χωρών. Αποτελεί πάγια ελληνική θέση ότι η συγκεκριμένη μέθοδος πρέπει να ακολουθείται κατά τις θαλάσσιες οριοθετήσεις. Επίσης ακολουθήθηκε η φυσική ακτογραμμή των δύο χωρών, αφού όμως έκλεισαν (και αυτό αποτελεί σύννομη πρωτοτυπία) με ευθείες γραμμές όλοι οι κόλποι της περιοχής, περιλαμβανομένου και του Κόλπου της Κέρκυρας.
Λόγω της διαμάχης με την Τουρκία στο Αιγαίο, η ύπαρξη των ελληνικών νησιών στην περιοχή καθιστούσε ιδιαίτερης σημασίας την αντιμετώπισή τους κατά την οριοθέτηση. Τελικώς, έγινε αποδεκτό ότι όλα τα νησιά της περιοχής έχουν θαλάσσιες ζώνες. Επίσης, όλα τα νησιά έχουν πλήρη επήρεια επί της οριοθετήσεως. Στα νησιά περιλαμβάνεται ακόμη και ένας βράχος έξω από την Κέρκυρα, μαζί με τον ύφαλο που τον περιβάλλει.
Η πορεία που ακολούθησε το “θαλάσσιο όριο πολλαπλών χρήσεων” είναι εξαιρετικά λεπτομερής και αυστηρή. Το όριο προσδιορίζεται από 150 σημεία. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η συμφωνία της Ελλάδος με την Ιταλία το 1977 είχε χρησιμοποιήσει μόλις 6 σημεία. Αντιστοίχως η ιταλο-αλβανική συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα το 1992 χρησιμοποίησε 17 σημεία.
Η συμφωνία αποτελεί, χωρίς υπερβολή, πρότυπο θαλασσίας οριοθετήσεως, όπου και οι δύο χώρες μπορούν να είναι απολύτως ικανοποιημένες από το τελικό και ισοβαρές αποτέλεσμα. Με τη συγκεκριμένη συμφωνία κλείνει ουσιαστικά το κεφάλαιο της οριοθετήσεως θαλασσίων ζωνών στα δυτικά της χώρας. Απομένει ένα πολύ μικρό τμήμα λίγων εκατοντάδων μέτρων πριν το τριεθνές σημείο συναντήσεως των ορίων Ελλάδος-Ιταλίας-Αλβανίας που αφέθηκε για λόγους αβρότητας για να συμφωνηθεί και με την Ιταλία.
Το πρόβλημα των οριοθετήσεων θαλασσίων ζωνών μεταξύ της Ελλάδος και των γειτονικών της χωρών απετέλεσε επί μακρό χρονικό διάστημα παράπλευρη απώλεια των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Τα τελευταία χρόνια τα πράγματα δείχνουν να αλλάζουν. Διαβουλεύσεις με την Αίγυπτο και τη Λιβύη για αντίστοιχες οριοθετήσεις θαλασσίων ζωνών συνεχίζονται. Αυτή η δυναμική δεν πρόκειται να επηρεάσει τις τουρκικές απόψεις στο Αιγαίο. Τις απομονώνει, όμως, στοιχείο που στη διπλωματία μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμο.
Υ.Γ. Για την ιστορία πρέπει να αναφερθεί ότι επικεφαλής της ελληνικής αντιπροσωπείας ήταν ο πρέσβυς κ. Γ. Σαββαΐδης, Σύμβουλος πολιτικοστρατιωτικών και επιχειρησιακών υποθέσεων. Σε αυτή συμμετείχαν από πλευράς του υπουργείου Εξωτερικών οι νομικοί κ. Β. Πατρώνας προϊστάμενος της Ειδικής Νομικής Υπηρεσίας και η κα Α. Στρατή, εμπειρογνώμονας για το Δίκαιο της Θάλασσας και από την Υδρογραφική Υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού ο διευθυντής Χαρτογραφίας κ. Δ. Δαγρές.
*Δικηγόρος-Επίκουρος Καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου & της Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο