Ευρώπη ή Βαρβαρότητα!

της Λίνας Παπαδοπούλου
Καθώς διάβαζα τα βιογραφικά σημειώματα των υποψηφίων ευρωβουλευτών, βρήκα το παρακάτω άρθρο της υποψηφίας ευρωβουλευτού του ΠΑΣΟΚ Λίνας (Τριανταφυλλιάς) Παπαδοπούλου, λέκτορος της Νομικής ΑΠΘ το οποίο παρουσιάζει ενδιαφέρον για τις απόψεις που διατυπώνει:
“Υπάρχει πιθανότητα η δημόσια εξουσία, δηλαδή η πολιτική, να κατορθώσει να εξημερώσει τα κύματα μιας νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης1; Αν ναι, η πιθανότητα αυτή προϋποθέτει την ενίσχυση της πολιτικής εξουσίας, η οποία θα ήταν δυνατή μέσω της άσκησής της σε μεγαλύτερη κλίμακα. Κατ’ αυτή την έννοια, η ομοσπονδίωση της Ευρώπης μπορεί να ειδωθεί ως το αντίπαλο δέος στη βαρβαρότητα του αρρύθμιστου παγκόσμιου καπιταλισμού, ο οποίος θέτει υπό αμφισβήτηση τα θεμελιώδη προτάγματα του συνταγματισμού: τη δημοκρατία, την ελευθερία και την αλληλεγγύη.
Κι αυτό γιατί πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης μπορεί να εισφέρει την πολιτική επικράτεια άσκησης της δημόσιας εξουσίας και ενίσχυσής της, και άρα τη δομική βάση υλοποίησης των παραπάνω προταγμάτων, δηλαδή τη δυνατότητα, τουλάχιστον, να επιλεγεί πολιτικά η υλοποίησή τους.
Προς την κατεύθυνση αυτή επιχειρούμε στη συνέχεια να αντιμετωπίσουμε τις κυριότερες θέσεις που μάχονται την ομοσπονδιακή προοπτική: τη θέση των εθνο-σουβερενιστών (υπέρ της εθνικής κυριαρχίας), των εθνο-ρεπουμπλικάνων (υπέρ της εθνικής δημοκρατίας), αλλά και των ευρω-σουβερενιστών (υπέρ της μίας και μοναδικής ευρωπαϊκής κυριαρχίας).

Για ένα πουκάμισο αδειανό, για την κυριαρχία!
Ένα πρώτο –και ίσως το πιο έωλο- επιχείρημα είναι η υπεράσπιση της «κρατικής κυριαρχίας». «Κυριαρχία» σημαίνει την απόλυτη εξουσία ενός κράτους να αυτοπροσδιορίζεται. ‘Απόλυτη’ σημαίνει εκτός κανόνων διεθνούς δικαίου και ταυτόχρονα χωρίς δέσμευση από υπέρτερο της πολιτικής εξουσίας κανόνα δικαίου, δηλ. το Σύνταγμα. Γι αυτό και η έννοια της κυριαρχίας γεννήθηκε στα χρόνια της απόλυτης μοναρχίας. Επιβίωσε με το πέρασμά της από το μονάρχη στα χέρια του «λαού» ή «έθνους», αλλά πήρε μια τελείως διαφορετική έννοια όταν μεταλλάχθηκε σε «συνταγματική κυριαρχία».
Έτσι, αυτό που κάποτε ονομαζόταν «κυριαρχία» (κάποιοι θεωρούν την ίδια την έννοια ξεπερασμένη) έχει σήμερα ενσωματωθεί στην μεν εσωτερική της διάσταση στις θεμελιώδεις αρχές του Συντάγματος, στη διαδικαστική και ουσιαστική δημοκρατία, δηλ. την ισότητα και την ελευθερία ως κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, στη δε εξωτερική της διάσταση στις αρχές του διεθνούς δικαίου, την απαγόρευση χρήσης βίας και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ως συνταγματική η κυριαρχία δεν μπορεί να είναι απόλυτη, ακριβώς γιατί τα συνταγματικά ιδεώδη είναι η άρνηση της απολυτότητας της εξουσίας.

Αν λοιπόν η κυριαρχία ταυτίζεται με ό,τι πιο βάρβαρο, με τη γυμνή βία, τότε γιατί να την περιφρουρήσουμε ως πρόταγμα; Αν πάλι, την ταυτίζουμε με τη συνταγματική κυριαρχία δεν είναι απόλυτη, άρα μήπως ούτε … «κυριαρχία»; Και πάντως –αν αποφύγουμε αυτόν τον εννοιολογικό σκόπελο- μήπως ως συνταγματική κυριαρχία δεν χρειάζεται να είναι «κρατική»;

Έθνος … über alles!
Το έθνος δεν αποτελεί παρά μια φαντασιακή ενότητα, μια κατασκευή ενιαίας ταυτότητας σε ανομοιογενείς πληθυσμούς, ενίοτε και με τη βία, προκειμένου να στηριχθεί, να επιβιώσει το κράτος.
Η κρατική κυριαρχία δεν είναι αυτό που μας ενδιαφέρει –συνεχίζει το επιχείρημα των εθνοσουβερενιστών-, αυτό που μας ενδιαφέρει είναι το έθνος, αυτή η αδιάσπαστη στους αιώνες ενότητα του (ελληνικού) λαού που ζει και βασιλεύει σαν το βασιλιά Αλέξανδρο και δεν πρέπει να χειραγωγηθεί από εκείνους που … έτρωγαν βελανίδια όταν εμείς χτίζαμε παρθενώνες. Μα… ποιο έθνος? Το έθνος δεν αποτελεί παρά μια φαντασιακή ενότητα, μια κατασκευή ενιαίας ταυτότητας σε ανομοιογενείς πληθυσμούς, ενίοτε και με τη βία, προκειμένου να στηριχθεί, να επιβιώσει το κράτος. Και το κράτος, το εθνικό κράτος, που πρωτοεμφανίστηκε με τα χαρακτηριστικά που το ξέρουμε σήμερα την εποχή της νεωτερικότητας, δεν δημιουργήθηκε παρά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες της καπιταλιστικής παραγωγής: την ελεύθερη κυκλοφορία των μαζικά πλέον παραγόμενων προϊόντων χωρίς πολλαπλούς φόρους και ελέγχους, πράγμα που επιτεύχθηκε με την κατάργηση της φεουδαρχίας και τη δημιουργία μιας ενιαίας κρατικής επικράτειας και αγοράς, με συγκεκριμένα ρυθμιστικά μέτρα που στη δυτική Ευρώπη είχαν αρχίσει να λαμβάνονται ήδη από το 15ο και 16ο αιώνα. Οι ίδιες αυτές ανάγκες που έφτιαξαν το εθνικό κράτος, αυτές και θα το διαλύσουν! Αυτές θα επιφέρουν την αποδυνάμωσή του, εφόσον οι πάγιες ανάγκες των επιχειρήσεων να επεκτείνουν συνέχεια τον χώρο οικονομικής τους δραστηριοποίησης απαιτούν οικονομίες κλίμακας, και άρα υπέρβαση (και) των εθνικών συνόρων. Αν ήταν οι οικονομικές ανάγκες του πρώιμου καπιταλισμού που δημιούργησαν τις πολιτισμικές συνθήκες και την ιδεολογία του έθνους, γιατί να μην είναι οι ανάγκες του ύστερου καπιταλισμού αυτές που θα οδηγήσουν στην υπέρβαση αυτής της νοητικής κατασκευής;
Εξάλλου, ούτε για «εθνική κυριαρχία» μπορούμε πλέον να μιλάμε, αφού ούτε το έθνος είναι «απόλυτα» κυρίαρχο, πέραν της συνταγματικής στιγμής, δηλαδή της «στιγμής» (όχι με χρονικούς, αλλά με λογικούς όρους) της δημιουργίας του Συντάγματος. Σήμερα μάλιστα γίνεται ευρέως δεκτό ότι ακόμη και η συντακτική εξουσία του λαού υπόκειται σε περιορισμούς, που είναι εγγενείς στο ίδιο το συνταγματικό φαινόμενο, με κυριότερους το σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Αν λοιπόν η «εθνική κυριαρχία» ταυτιζόταν με την άνευ όρων και ορίων βούληση του κυρίαρχου (πολιτικού) έθνους, τότε η «εθνική κυριαρχία» δεν θα απέφευγε τον κίνδυνο να μετατραπεί σε μια νέα βαρβαρότητα.

Εις το όνομα του λαού… αμήν!
Όχι, δεν είναι ούτε το έθνος το διακύβευμα, λένε οι οπαδοί της δημοκρατικής θεωρίας. Το διακύβευμα είναι ο «λαός». Ο λαός δημιουργήθηκε μέσα στο έθνος κράτος, και μόνον μέσα σε αυτό επιβιώνει, και άρα το έθνος κράτος πρέπει να μείνει αλώβητο, για να λειτουργεί ως θερμοκήπιο για το λαό. Μα… αν ο λαός δεν έχει την οποιαδήποτε πολιτισμική διάσταση, την οποία υπονοεί ή υποθάλπει, ο όρος «έθνος» δεν ορίζεται δηλαδή ως οργανική ενότητα, βάσει κοινής γλώσσας, θρησκείας, πολιτιστικών στοιχείων, και δε στηρίζεται σε εξαναγκασμένη ομογενοποίηση, αλλά μόνον στα ίσα δικαιώματα και τις ίσες υποχρεώσεις, γιατί πρέπει να περιορίζεται από τα έτσι κι αλλιώς τεχνητά εθνικά σύνορα;
Αν λοιπόν, ως «εθνική κυριαρχία» εννοούμε τη «λαϊκή κυριαρχία», την εξουσία του λαού, την αυτοδιάθεσή του, τι είναι τότε αυτό που την περιορίζει εντός των ορίων ενός έθνους-κράτους και δεν επιτρέπει την επέκτασή της υπερεθνικά; Καμιά λογική προϋπόθεση δεν αποκλείει τη δημιουργία λαού πέραν των εθνικών συνόρων.
Με άλλα λόγια, γιατί να υπερασπιζόμαστε την «εθνική κυριαρχία» και όχι τη δημοκρατία (λήψη αποφάσεων από αυτούς τους οποίους οι αποφάσεις αφορούν) και την ελευθερία, πέραν των εθνικών διαχωριστικών γραμμών; Ο συνταγματισμός ξεκίνησε ως εθνικός, δεν μπορεί όμως να προχωρήσει και να ολοκληρωθεί αν δεν υπερβεί τα όρια του έθνους-κράτους.

Η δημοκρατία στο απόσπασμα!
Ακόμη περισσότερο: η δημοκρατία σημαίνει αυτοκυβέρνηση, δηλαδή λήψη αποφάσεων από όσο το δυνατόν περισσότερους από αυτούς, τους οποίους αφορά κάθε απόφαση. Άρα, αν μια απόφαση αφορά όλους τους ευρωπαίους πολίτες πρέπει να συναποφασίζουν όλοι οι ευρωπαίοι πολίτες μαζί, πέρα από τεχνητές διαχωριστικές γραμμές εθνικών συνόρων. Η λήψη αποφάσεων σε ευρωπαϊκά θέματα, αν θέλει να είναι δημοκρατική, πρέπει να αναγνωρίζει ως υποκείμενα της συμμετοχής όλους τους ευρωπαίους πολίτες. Με άλλα λόγια: αν το πρόβλημα είναι υπερ-εθνικό, τότε υπερεθνική δεν μπορεί παρά να είναι και η λύση του και άρα υπερεθνική πρέπει να είναι και η σχετική απόφαση που τη στηρίζει, αν θέλει να λέγεται δημοκρατική. Όσοι λοιπόν περιορίζουν τη δημοκρατία εντός των εθνικών συνόρων, δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να τη στήνουν στο απόσπασμα.

Έκανε η κότα το αυγό ή το αυγό την κότα;
Πώς να υπάρξει ευρωπαϊκός δήμος αν περιορίζετε τη δημοκρατία σε εθνικό επίπεδο; Γιατί να φτιαχτεί και πώς να συγκροτηθεί ευρωπαϊκός δήμος, αν δεν έχει αρμοδιότητες;
Μα πώς να υπάρξει ευρωπαϊκή δημοκρατία συνεχίζει το επιχείρημα κατά της ομοσπονδιακής Ευρώπης, εφόσον δεν υπάρχει ευρωπαϊκός «δήμος»; Πώς να υπάρξει ευρωπαϊκός δήμος, ανταπαντούμε, αν περιορίζετε τη δημοκρατία σε εθνικό επίπεδο; Γιατί να φτιαχτεί και πώς να συγκροτηθεί ευρωπαϊκός δήμος, αν δεν έχει αρμοδιότητες; Τολμήστε να εισάγετε άμεση εκλογή του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δοκιμάστε να συνδέσετε άμεσα την ανάδειξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών, βρείτε το θάρρος να προκηρύξετε δημοψήφισμα σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και ισότητα της ψήφου για την κύρωση της συνταγματικής συνθήκης και άλλα θέματα … και μετά ελάτε να συζητήσουμε για το αν υπάρχει ευρωπαϊκός δήμος! Αμφισβητείτε ότι αν τα παραπάνω υλοποιηθούν θα σχηματιστούν ευρωπαϊκά πολιτικά κόμματα με όλη τη σημασία της λέξης, ότι τα περιβόητα έθνη θα γνωρίσουν διαχωριστικές γραμμές πολιτικού και ιδεολογικού περιεχομένου, παρόμοιες με αυτές που γνωρίζει η εθνική δημοκρατία και πώς τα επιχειρήματα θα διαπερνούν τις εθνικές γλώσσες;

Η θέση Ιζνογκούντ: θέλω να γίνω χαλίφης στη θέση του χαλίφη!
Λοιπόν, να αντικαταστήσουμε την εθνική κυριαρχία, τους επιμέρους εθνικούς λαούς και τις εθνικές δημοκρατίες με την ευρωπαϊκή κυριαρχία, τον ευρωπαϊκό δήμο και την ευρωπαϊκή δημοκρατία, και άρα να μετατρέψουμε την Ευρώπη σε κράτος; Να χρησιμοποιήσουμε τις ίδιες μεθόδους πραγματικής και συμβολικής βίας που χρησιμοποίησε το έθνος κράτος για να ομογενοποιήσει πληθυσμούς με εθνοτικές διαφορές για να ομογενοποιήσουμε τα έθνη;

Κάτω η μονογαμία!!!
Όχι βέβαια! Η μονογαμική σχέση του πολίτη με μια και μόνον μία πολιτική κοινότητα, υπό την απατηλή ψευδαίσθηση της μίας, ενιαίας και αδιάσπαστης πολιτικής ταυτότητας, μπορεί και πρέπει να σπάσει! Οι μονοσήμαντες ταυτότητες και ταυτίσεις είναι πλασματικές και περιοριστικές, τόσο του ατομικού όσο και του συλλογικού αυτοπροσδιορισμού.
Η πολλαπλότητα των πολιτικών ταυτοτήτων και ταυτίσεων, αντίθετα, επιτρέπει τη συγκρότηση ενός δήμου σε μια ομοσπονδιακή Πολιτεία, η οποία προϋποθέτει και συνεπάγεται την ανάδυση ενός πολυεπίπεδου συστήματος δημοκρατικής διακυβέρνησης και άρα ενός πολυεπίπεδου συνταγματισμού, βάσει της θεμελιώδους αρχής της δημοκρατίας «αποφασίζουν αυτοί, τους οποίους η απόφαση αφορά». Με άλλα λόγια, αν η αρμοδιότητα για την απόφαση ανήκει στην περιφέρεια θα αποφασίσει ο «δήμος», ο «λαός» της περιφέρειας, αν η απόφαση λαμβάνεται σε κρατικό επίπεδο επαφίεται στον εθνικό λαό, αν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τότε η απόφαση ανήκει στον ευρωπαϊκό δήμο, ή στους σε κάθε επίπεδο αντιπροσώπους τους αντίστοιχα. Η δε κατανομή αρμοδιοτήτων οφείλει να υπακούει στην αρχή της επικουρικότητας, της λήψης δηλαδή των αποφάσεων όσο το δυνατόν εγγύτερα στον πολίτη.

Το Σύνταγμα των μικρών πραγμάτων
Η Ευρώπη σε αντίθεση με τα εθνικά κράτη δεν είναι προϊόν της βίας, αλλά της (αναζήτησης της) ειρήνης. Και το Σύνταγμά της δεν χρειάζεται να τυποποιεί τα μεγάλα οράματα χτισμένα στη βία, αλλά τα μικρά και καθημερινά
Ας μην περιμένουμε συνεπώς κάποια επαναστατική συνταγματική στιγμή, κατά την οποία ο ενωμένος ευρωπαϊκός λαός θα κρεμάσει τους εκπροσώπους της εθνικής νομενκλατούρας για να ιδρύσει το ευρωπαϊκό κράτος. Και να μην υπάρξει αυτή η στιγμή –και μακάρι να μην υπάρξει- Σύνταγμα υπάρχει και μπορεί να υπάρχει. Μπορεί να παραμείνει απλώς ουσιαστικό, διάσπαρτο δηλαδή στις Συνθήκες και σε κείμενα θεμελιωδών δικαιωμάτων, όπως η ΕΣΔΑ και ο Χάρτης της Νίκαιας, ή μπορεί να καταστεί τυπικό, να ενσωματωθεί, με άλλα λόγια, σε ένα ενιαίο, ελλειπτικό και πανηγυρικό κείμενο. Σε κάθε περίπτωση ελπίζουμε χωρίς τη βία που γέννησε τα περισσότερα εθνικά Συντάγματα, κι ας είναι αυτή η μαμή της Ιστορίας. Η Ευρώπη σε αντίθεση με τα εθνικά κράτη δεν είναι προϊόν της βίας, αλλά της (αναζήτησης της) ειρήνης. Γι αυτό πρωτοδημιουργήθηκε και μόνον γι αυτό ελπίζουμε να συνεχίζει να ανθίζει. Και το Σύνταγμά της δεν χρειάζεται να τυποποιεί τα μεγάλα οράματα χτισμένα στη βία, αλλά τα μικρά και καθημερινά, την ελεύθερη κίνηση όλων μας στο εσωτερικό της, τις πολιτισμικές ανταλλαγές, την προστασία του περιβάλλοντος, το κοινωνικό μοντέλο της ελεύθερης οικονομίας, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την κοινωνική αλληλεγγύη, τα φιλελεύθερα ατομικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ευρώπης είναι το Σύνταγμα των μικρών, των καθημερινών πραγμάτων.

Από τις εθνικές πατρίδες στην ευρωπαϊκή μητρίδα!
Το πολιτικό διακύβευμα συνεπώς είναι η μεταφορά της πίστης μας, του κάθε πολίτη και της κάθε πολίτιδας, των πολιτικών ελίτ, της διανόησης, των κοινωνικών κινημάτων και των συνδικαλιστικών κινήσεων από το περιοριστικό πλαίσιο των εθνικών πατρίδων στο πιο συμπεριληπτικό πλαίσιο της ευρωπαϊκής μητρίδας.
Η αναγνώριση και η αποδοχή του Άλλου εντός μας μάς βοηθάει να αναγνωρίσουμε την ετερότητα και εκτός μας, να την αποδεχτούμε και να συγκροτήσουμε μαζί της μια καινούρια ενότητα. Ας μην ξεχνάμε ότι μέσα στην Ευρώπη ανήκουμε όλοι σε μια τουλάχιστον μειονότητα: την εθνική μας κοινότητα. Είναι συνεπώς αποκαλυπτικό όσο και ριζοσπαστικό το μήνυμα της Ευρώπης:
Ενότητα στη Διαφορά! Ας το αποδεχτούμε!”

1. Ως τέτοια εννοούμε την τεχνολογική δυνατότητας παραγωγής προϊόντων και συμβόλων και της διάχυσής τους σε πλανητική κλίμακα, καθώς και τις οικονομικές και πολιτικές συνέπειες αυτής της δυνατότητας χωρίς πολιτικές αποτροπής μιας ενδεχόμενης αύξησης των παγκόσμιων και κοινωνικών ανισοτήτων. [↩]
πηγή:http:/anamorfosis.net/?p=107, Ανιχνεύσεις

skal