Τα λεφτά κατευθείαν στους Έλληνες. Μια διαφορετική πρόταση αλληλεγγύης

  Μια διαφορετική αλληλεγγύη

Πρόσφατα ο Αμερικανός οικονομολόγος James Galbraith εξειδικευμένος σε ζητήματα κοινωνικής ανισότητας και  καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Austin στο Τexas τόλμησε να προτείνει ευθέως, τα βοηθήματα που δίδονται προς την Ελλάδα να διοχετευτούν μέσω εμβασμάτων απευθείας προς τους Έλληνες πολίτες με στόχο να  παρακαμφθεί η διεφθαρμένη δημόσια διοίκηση και να ενισχυθεί  άμεσα η καταναλωτική δύναμη στην αγορά.

Με την συγκεκριμένη πρόταση ο Αμερικανός καθηγητής φέρνει στην επιφάνεια μια διαφορετική διάσταση έμπρακτης αλληλεγγύης η οποία αντιτίθεται  προς την κατεστημένη μορφή βοήθειας η οποία απαιτεί ως αντάλλαγμα σκληρά μέτρα  λιτότητας...

 

Αντίθετα με βάση το σκεπτικό του Galbraith  απαιτείται μια ουσιαστική προσέγγιση αλληλεγγύης.

 Στην πράξη το αίτημα του Galbraith διεκδικεί από τις  προηγμένες χώρες του καπιταλισμού όπως η Γερμανία που διαθέτουν τεχνολογικό και οικονομικό προβάδισμα  έναντι των περιφερειακών χωρών, να λαμβάνουν υπόψη τις συγκυριακές αδυναμίες των τελευταίων αποφεύγοντας την  υπερφίαλη, κατασταλτική  και αλαζονική συμπεριφορά. Το δεδομένο  άλλωστε  της  οικονομικής υπεροχής  χαλυβδώθηκε σε βάθος χρόνου άρα δεν αποτελεί επιτυχία μόνο της σημερινής γενιάς . Επιπλέον χωρίς την αγοραστική δύναμη του νότου οι Γερμανοί δεν θα μπορούσαν να ασκήσουν τον εξαγωγικό πρωταθλητισμό για τον οποίο επαίρονται

Δεν πρέπει συνεπώς να υπερτιμάτε ηθικά  το οικονομικό προβάδισμα του βορρά έναντι της κακής τύχης που έχουν οι  Έλληνες σήμερα , αφού  δύο από τους ισχυρότερους τομείς της οικονομίας τους  - η ναυτιλία και ο τουρισμός – πήραν την κάτω βόλτα την περίοδο της οικονομικής κρίσης.  Υπό την έννοια αυτή, αλληλεγγύη σημαίνει σε κάθε περίπτωση  να αναγνωρίζονται οι αλληλουχίες των καταστάσεων, των συγκυριών και των αλυσιδωτών σχέσεων των πραγμάτων. Αλληλεγγύη σημαίνει όμως επίσης την ροή επιπλέον χρημάτων στις φτωχότερες χώρες.Παρά την ένσταση που προβάλλεται από πολλούς ότι η Ελλάδα έχει λάβει ήδη υπερβολικούς πόρους  από τους κορβανάδες της ΕΕ, ό Galbraith αντιτείνει ότι ένας κώδικάς αναφοράς της ΕΈ είναι το ιστορικό καθήκον της  να μειώσει το χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών.

Εντούτοις τα προηγούμενα χρόνια τα οικονομικά βοηθήματα τόσο προς την Ελλάδα όσο  και προς  άλλες χώρες, έπεφταν συχνά στα χέρια κακών κυβερνήσεων και διοικήσεων. Ως εκ τούτου ο Galbraith θεωρεί ότι  έφτασε πλέον η στιγμή  να παρακαμφθούν οι κυβερνήσεις και να επιδοθούν τα χρήματα άμεσα στους ανθρώπους.

Αυτό θα αυξήσει τη καταναλωτική ζήτηση και θα δώσει στην οικονομία την ευκαιρία να ανακάμψει.Το ζήτημα όμως δεν είναι  τα χρήματα να πάνε με φορτηγά στην ελληνική ύπαιθρο,  αλλά   να συγκροτηθεί ένα κοινό ευρωπαϊκό  δημόσιο σύστημα  κοινωνικής ασφάλειας.

Η αρχή θα μπορούσε να γίνει με τις πληρωμές σε ανέργους και συνταξιούχους από τις Βρυξέλες απευθείας στους λογαριασμούς των νοικοκυριών

Ασφαλώς η ελληνική κυβέρνηση δεν θα ενθουσιαστεί βλέποντας  να απενεργοποιείται  από τις Βρυξέλλες. Η γερμανική κυβέρνηση θα αντιδρούσε  επίσης  βλέποντας να τίθενται οι κρατικές της  αρμοδιότητες  σε κίνδυνο.

Όμως κατά τον Galbraith απαιτείται  ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός  κοινωνικής ασφάλειας διότι οι πολίτες με τα πρόσθετα χρήματα που θα είχαν διαθέσιμα θα απασχολούσαν για παράδειγμα  νοσηλευτές και λοιπό προσωπικό κοινωνικής  υποστήριξης. Αυτό θα μείωνε  την ανεργία και η κυβέρνηση θα εισέπραττε  περισσότερους   φόρους. Η κοινωνική ασφάλεια με αυτή την έννοια  χρηματοδοτείται σε μεγάλο βαθμό από μόνη της.

Γι να εκκινήσει το σύστημα θα απαιτηθούν αρχικά  εμβάσματα αρκετών  δις. ευρώ  απευθείας στους πολίτες των  νοτίων χωρών  της ΕΈ.

Οι συνέπειες της λιτότητας  και της ανισότητας

Δεδομένης της αυξανόμενης κοινωνικής ανισότητας στην Ευρώπη  η οποία ανάγεται εν πολλοίς τρέχοντα τύπο της διαχείρισης κρίσεων, ο Galbraith προειδοποιεί μετά  επιτάσεως για τους συνοδευτικούς κινδύνους.

Ενώ λοιπόν επιχειρεί το  Eurogroup να θέσει  την κρίση υπό έλεγχο επιβάλλοντας οριζόντιες περικοπές στα συστήματα κοινωνικής ασφάλειας και στις δημόσιες δαπάνες των  χρεωμένων  χωρών της  περιφέρειας, αναδύεται το φαινόμενο μιας νέας φτωχοποίησης του πληθυσμού η οποία ωθεί το δυναμικότερο κομμάτι των κοινωνιών  προς την περιθωριοποίηση η την  μαζική μετανάστευση προς τις πλούσιες χώρες με αποτέλεσμα  να  υποβαθμίζεται  ακόμα περισσότερο η παραγωγική διαδικασία, η  ποιότητα της δημόσιας διοίκησης και της οικονομίας. .

Από την άλλη πλευρά πολλαπλασιάζεται  το ήδη υψηλό στρες, λόγω της πτώσης του βιοτικού επιπέδου, με  αποτέλεσμα την αυξημένη βία, ιδίως ενάντια στους μετανάστες. Εάν η διαδικασία εξαπλωθεί μπορεί  να οδηγήσει στην  ολοκληρωτική κατάρρευση της συνταγματικής τάξης.

Κατά μια  έννοια   Galbraith δεν αποκλείει  την ανάδυση  διαλυτικών καταστάσεων στον ευρωπαϊκό νότο που θα θυμίζουν τον εμφύλιο πόλεμο στην Γιουγκοσλαβία.

Κατά τον στοχαστή μπορούμε ήδη να παρακολουθήσουμε ξανά στην Ευρώπη την διάλυση κρατών και μας καλεί να εξερευνήσουμε το φαινόμενο  της Ισπανίας.

Ενώ η οικονομική πίεση προς την χώρα αυξάνει , η πλουσιότερη περιοχή της η Καταλονία, επιζητά να αυτονομηθεί από το έθνος.

Ως προς τούτο ένας λόγος είναι η αυξανόμενη ανισότητα μεταξύ των περιφερειών της χώρας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η Γιουγκοσλαβία ήταν επίσης μια σύγχρονη κοινωνία που βρισκόταν , μεταξύ άλλων, κάτω από μεγάλη οικονομική πίεση. Αυτό το παράδειγμα θα πρέπει οι Ευρωπαίοι να  το έχουν κατά νου.

Ο ρόλος της εργασίας

Στο βιβλίο του  Inequality and Instability“ (ανισότητα και αστάθεια) που κυκλοφόρησε την άνοιξη ο Galbraith ισχυρίζεται ότι το κλειδί για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι η αντιμετώπιση της ανεργίας. Αυτό σημαίνει ότι οι ευρωπαίοι πολιτικοί πρέπει να αποστραφούν από την καθιερωμένη λογική πως  η αγορά εργασίας λειτουργεί σαν μια ψαραγορά στη  οποία όσο περισσότερο ψάρι προσφέρεται, τόσο φτηνότερο θα είναι. Με βάση αυτή την λογική επιβάλλεται στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας του νότου μια πολιτική μείωσης των μισθών. Όμως η αγορά εργασίας δεν είναι τόσο ευέλικτη όπως άλλες αγορές και ειδικότερα σε μια περίοδο κρίσης οι επιχειρήσεις δεν κάνουν προσλήψεις μόνο και μόνο επειδή έπεσαν οι μισθοί. Οι περικοπές το μόνο που καταφέρνουν είναι  να αυξήσουν την ανεργία και να μειώνουν την οικονομική μεγέθυνση.

Βέβαια οι θιασώτες της λιτότητας ισχυρίζονται ότι μετά την εισαγωγή του ευρώ οι μισθοί και τα μεροκάματα  αυξήθηκαν σημαντικά στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας  και οι περικοπές που γίνονται σήμερα προορίζονται στο να καταστήσουν τις χώρες αυτές πιο ανταγωνιστικές.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα ωστόσο είναι ότι εάν σε  ορισμένους παραγωγικούς τομείς ή σε ορισμένες περιοχές οι μισθοί είναι πού χαμηλοί και σε άλλες πολύ υψηλοί τότε όλοι επιθυμούν να μεταβούν στις υψηλές μισθολογικές ζώνες όμως δεν τα καταφέρνουν. Έχει ενδιαφέρον να σημειωθεί ότι η ανεργία είναι πάρα πολύ χαμηλή σε χώρες όπως η Αυστρία διότι η μισθολογική ψαλίδα είναι πολύ μικρή.  Οι χώρες αυτού του τύπου μακροπρόθεσμα υπάγονται στις πλουσιότερες, διότι για να μπορέσουν να πληρώνουν υψηλούς μισθούς οι επιχειρήσεις στρέφονται ολοκληρωτικά προς την καινοτομία. Δεν αναμένεται λοιπόν,οι μισθολογικές περικοπές να λύσουν το πρόβλημα ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας διότι όποιος μπορεί  ήδη εγκατέλειψε την χώρα ή πρόκειται να το κάνει. Αναμένεται δε η χώρα να εγκαταλειφθεί ακόμα και από τους εφοπλιστές μόλις τους επιβληθούν φόροι. Άλλωστε τα καράβια κινούνται.

Το γεγονός δε ότι  ελληνική οικονομία έχει καταβαραθρωθεί κατά 27 % δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστική για νέες επενδύσεις.

 

Ποια στρατηγική;

Δυστυχώς, τονίζει ο Galbraith  όλοι γνωρίζουν ότι η σκληρή στρατηγική απέναντι στην Ελλάδα είναι λανθασμένη, κανέναw όμως και ειδικότερα η Μέρκελ δεν τολμάει να την εγκαταλείψει για εκλογικούς λόγους. Για να μπορέσει λοιπόν να επανεκλεγεί η σημερινή κυβέρνηση της Γερμανίας τηρεί μια πολύ σκληρή στάση απέναντι στην Ελλάδα. Μια τέτοια στάση εντούτοις δεν έχει να κάνει σε τίποτα με μια στρατηγική για την Ευρώπη. Όπως ποια θα ήταν μια τέτοια στρατηγική;

Κατά τον Galbraith η σημερινή κατάσταση της Ευρώπης δεν διαφέρει πολύ από την κατάσταση των ΗΠΑ κατά την δεκαετία του 30 . Εξυφάνθηκε τότε μια βαριά οικονομική κρίση με μεγάλες διαφορές μεταξύ βορρά και νότου. Ο νότος  βρέθηκε συστηματικά σε κατάσταση οικονομική ύφεσης.

Το  New Deal, ένα πρόγραμμα  μέτρων μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση ήταν στο μεγαλύτερο μέρος του ένα πρόγραμμα ανασυγκρότησης του νότου ο οποίος επωφελήθηκε από τις επενδύσεις σε υποδομές καθώς επίσης από τα τότε εισηγμένα   κοινωνικά προγράμματα , την κοινωνική ασφάλιση, τις ασφαλίσεις  υγείας , Medicare und Medicaid και την εισαγωγή των ελάχιστων μισθών.

Για να διατηρηθεί  λοιπόν η νομισματική ένωση πρέπει κατά τον Galbraith να συμβεί στην Ευρώπη κάτι παρόμοιο όπως το New Deal. Διότι ούτε η Ελλάδα , ούτε όμως και οι άλλες χρεωμένες χώρες του νότου μπορούν να λύσουν τα προβλήματα τους από μόνες τους. Η παραχώρηση συνεχώς νέων δανείων στις χώρες αυτές μεταθέτει το πρόβλημα απλά  στο μέλλον Χρειάζονται λοιπόν μακρόπνοοι μετασχηματισμοί που θα θέσουν το κοινωνικό ζήτημα στο επίκεντρο.

Καθαρά τεχνικά υπάρχει κατά τον καθηγητή η δυνατότητα  συγκρότησης ενός  ευρωπαϊκού συνταξιοδοτικού ταμείου. ΟΙ ΗΠΑ το κατόρθωσαν αυτό την περίοδο του New Deal μέσα σε ελάχιστους μήνες και χωρίς υπολογιστές

Σε μια τέτοια περίπτωση πάντως ένας οδοκαθαριστής στην Ισπανία θα είχε την  ίδια σύνταξη με τον συνάδελφο του στη Αυστρία

Ασφαλώς,  υπό συνθήκες διαφορετικών επιπέδων τιμών , οι διαφορές μεταξύ των χωρών είναι όντας πολύ σημαντικές  και επομένως το ενδεχόμενο μιας « ένωσης μεταφοράς πόρων» ( Transferunion) θα συναντήσει στιβαρές πολιτικές αντιστάσεις όπως υπήρξαν και στις ΗΠΑ. Όμως για να επιβιώσει μια νομισματική ένωση μακροπρόθεσμα  θα πρέπει να υπάρξουν ομογενοποιήσεις κάτι που γίνεται καλύτερα μέσα από κοινά ταμεία παρά μέσα από κυβερνήσεις.

Πέρα όμως από την λογική της ομοιογένειας που χρειάζεται η Ευρώπη θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και το ζήτημα της άνισης κατανομής των εισοδημάτων το οποία συνευθύνεται για την οικονομική κρίση.

Η άνιση κατανομή εισοδήματος κατά τον Galbraith είναι συγκρίσιμη με την  πίεση του αίματος. Εάν είναι ψηλή υφίσταται το ενδεχόμενο να επέλθει η καταστροφή , εάν είναι χαμηλή πάλι υπάρχει πρόβλημα.

Εάν το εισόδημα συγκεντρώνεται σε μια πολύ μικρή μερίδα του πληθυσμού τότε ξαφνικά ολόκληρη η οικονομία εξαρτάται από αυτή την ομάδα  Αυτή η ομάδα αποφασίζει εάν επενδύσει στις ΗΠΑ , στην Ελλάδα ή σε χώρες που υπόσχονται μεγαλύτερα κέρδη.

Όπως είδαμε , η χρηματοπιστωτική βιομηχανία συνέβαλε στο διάστημα μεταξύ 1980 και 2000 σε ένα σημαντικό άνοιγμα όσον αφορά την κατανομή των εισοδημάτων . Σημειώνεται δε ότι στα εισοδήματα δεν ανήκουν μόνο μισθοί και συντάξεις αλλά  και τα μερίσματα μετοχών και άλλα χρηματοοικονομικά  έσοδα που αποκτήθηκαν χωρίς απόδοση εργασίας η υπηρεσίας.

Τα τελευταία έτη στα οποία εκτυλίσσεται η κρίση έχασαν όλες οι εισοδηματικές ομάδες κάτι. Ακόμα και πολλοί  πλούσιοι, που ξεκινούσαν όμως από ένα πολύ υψηλό εισοδηματικό επίπεδο. Παράλληλα με αυτή την εξέλιξη αυξήθηκαν όμως σημαντικά τα χρέη των ιδιωτών και των νοικοκυριών κάτι για το οποίο η χρηματοοικονομία δεν είναι άμοιρη ευθυνών, αφού σε πολλές περιπτώσεις συμπεριφέρθηκε με την λογική απατεώνα.

Δόθηκαν δάνεια σε ανθρώπους που δεν μπορούσαν να πληρώσουν καν την πρώτη δόση και μεταπουλήθηκαν δάνεια στους ευρωπαίους οι οποίοι με ευχαρίστηση πίστευαν στην αξιολόγηση 3 Α.

Συμπέρασμα 

Εν κατακλείδι ο Galbraith διατείνεται πως η κρίση οδηγεί σε μια πραγματικά δραματική αύξηση των ανισοτήτων εντός της ζώνης του ευρώ από τη μία πλευρά και στο εσωτερικό των κρατών μελών από την άλλη πλευρά.  Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι  μεμονωμένες οικονομίες σχεδόν καταστράφηκαν υπό την τρέχουσα στρατηγική διαχείρισης της κρίσης, η οποία βασίζεται αποκλειστικά και μόνο σε προγράμματα λιτότητας, φέρνοντας ο κορυφαίο παράδειγμα την Ελλάδα.

Το αποτέλεσμα των πολιτικών λιτότητας   είναι μια η όλο πιο δραματική αύξηση της ανεργίας και η μαζική μετανάστευση στην Ευρώπη από την άλλη.

Όμως η δυσχερή κατάσταση αυτή απειλεί να συνδυαστεί με μια  μακροχρόνια ύφεση η οποία δεν μπορεί παρά να καταλήξει στην  ταχεία οικονομική αποδόμηση και την αποξήρανση των οικονομιών της περιφέρειας  – παρόμοια με αυτή που βίωσε επί δεκαετίες ο Νότος των  Ηνωμένων  Πολιτειών μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο.

Ορμώμενος από τον λόγω κίνδυνο ο Galbraith τονίζει ότι « όποιος πιστεύει στις   πλούσιες χώρες ότι θα μπορούσε να ξεφύγει από τις κοινωνικές συνέπειες, κάνει μεγάλο  λάθος. Όπως έχει δείξει η ιστορία ξανά και ξανά, όταν  η περιφέρεια μιας οικονομικής οντότητας παρουσιάζει ραγδαία παρακμή,  αυτό έχει  κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες για την περιοχή του κέντρου».

Ο Galbraith βλέπει ως αιτία και την έλλειψη συστημάτων κοινωνικής εξισορρόπησης μεταξύ των διαφορετικών οικονομικών περιφερειών  στην Ευρώπη. Στις ΗΠΑ υπάρχουν κατά την άποψη  του αρκετοί μηχανισμοί για την άμβλυνση  τέτοιων  μετατοπίσεων  των επιμέρους περιφερειών.

Αν η  ΕΕ δεν αποφασίσει σύντομα  να  εισαγάγει αυτούς τους μηχανισμούς με συνέπεια επιμένει ο Galbraith , η κατάσταση στην Ευρώπη θα χειροτερέψει  ακόμη περισσότερο».
Στην κατεύθυνση αυτή ο Galbraith προτείνει ριζοσπαστικά μέτρα.

Βραχυπρόθεσμα, απαιτούντα τρία πράγματα:. Κοινά ευρωπαϊκά ομόλογα,  μια ισχυρή επενδυτική πρωτοβουλία, για παράδειγμα, μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ), και ο εξευρωπαϊσμός της χρηματοπιστωτικών  ρυθμίσεων

Η Ευρώπη  πρέπει να ξεφύγει  από τις διαφορετικούς  εθνικούς  τραπεζικούς κανονισμούς.

 »Τα τρία πράγματα που προαναφέρθηκαν  θα μπορούσαν να εφαρμοστούν κατ “αρχήν πολύ σύντομα  και θα σταθεροποιούσαν την  κατάσταση στην Ευρώπη άμεσα»

Συνακόλουθα ο  Αμερικανός  οικονομολόγος προτείνει  τα επόμενα βήματα: «Ένα κοινό ευρωπαϊκό σύστημα συνταξιοδότησης   -  δηλαδή  εναρμονισμένα πρότυπα συνταξιοδότησης σε όλη την Ευρώπη.  Έτσι, η αγοραστική δύναμη θα κινηθεί προς την περιφέρεια, και θα μετριαστούν οι περιφερειακές ανισότητες ..»

Τόσο η  ανάλυση του Galbraith όσο και οι προτάσεις του  χαρακτηρίζονται από τόλμη. διορατικότητα και ευστροφία.  Δυστυχώς ωστόσο δεν αναπαράγονται στην χώρα μας από κανένα θεσμό, είτε είναι πολιτικό κόμμα είτε εκπροσώπηση των εργαζομένων και ακόμη λιγότερο από την ελληνική διανόηση.

Η δυσχερή έκβαση της κρίσης ωστόσο αναδεικνύει ότι δεν αρκεί πλέον να διακρίνουμε διαχωριστικές γραμμές με σχήματα τύπου «αριστερά-δεξιά» , «μνημόνιο»- αντιμνημόνιο», «προδότης- πατριώτης», «φασίστας –δημοκράτης» , εάν δεν επενδύσουμε τις αντιθέσεις με το απαιτούμενο περιεχόμενο.

Αυτή θα είναι η κυρίαρχη άσκηση για όσους σπεύδουν και επιθυμούν να κυριαρχήσουν η  να κυβερνήσουν το μέλλον.

  ~  Μαυροζαχαράκης Μανόλης - Κοινωνιολόγος –Πολιτικός Επιστήμονας

by Αντικλείδι , http://antikleidi.com