Πως φτάσαμε στην κρίση. Και πως θα βγούμε…

1. Η κατάσταση σήμερα

2. Γιατί απέτυχε η πολιτική της Κυβέρνησης

3. Ποια λάθη έγιναν

4. Οι ευθύνες της τρόικα

5. Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα άμεσα

Το Statesmen, ζήτησε από επιστημονικούς συνεργάτες του, να ετοιμασθεί μια παρουσίαση των λόγων που οδήγησαν την Ελλάδα τα δύο τελευταία χρόνια, σε βαθιά παρατεταμένη ύφεση και ποια μέτρα πρέπει να ληφθούν άμεσα. 

Η παρουσίαση περιορίζεται μόνο στα δύο τελευταία χρόνια, όπου η Ελλάδα κατρακύλησε, με πρωτοφανή ταχύτητα, προκαλώντας το τελικό αδιέξοδο. 

Χωρίς να...

παραβλέπονται και οι διαχρονικές ευθύνες, πρώτα απ΄ όλα των κυβερνήσεων και των θεσμών, αλλά και του συνδικαλισμού, των παραγωγικών και επαγγελματικών τάξεων, και όχι μόνο από το 1981 μέχρι σήμερα.

I.          Η κατάσταση σήμερα

Η Ελλάδα βρίσκεται σε βαθιά ύφεση πάνω από δύο χρόνια έχοντας απολέσει μέχρι σήμερα, 12% του ΑΕΠ της. 

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Τρόικα και της κυβέρνησης η ύφεση θα συνεχιστεί και το 2012, με εκτίμηση για συνολική μείωση του ΑΕΠ μεγαλύτερη από 15%. 

Εάν δεν αλλάξει η πολιτική της Ε. Ε. έναντι της κρίσης χρέους, αλλά κυρίως η εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική, είναι πιθανότατο η Ελλάδα να χάσει πάνω από 18% του ΑΕΠ μέχρι το τέλος του 2012.

Μέχρι τώρα όλες οι προβλέψεις του μνημονίου έχουν διαψευσθεί σημαντικά. 

Το αρχικό μνημόνιο προέβλεπε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης από το τέλος του 2011, ενώ στην πραγματικότητα στο τέλος του 2011 η αναθεωρημένη επίσημη πρόβλεψη εκτιμά την ύφεση στο -5,5%. 

Εάν η εφαρμοζόμενη πολιτική συνεχιστεί, είναι πιθανό η ύφεση να κυμανθεί στο -6,5% στο τέλος του 2011, ενώ για το 2012 θα κυμανθεί μεταξύ -4% έως – 4,5% έναντι -2,5 % της επίσημης πρόβλεψης.

II.         Γιατί απέτυχε η πολιτική της κυβέρνησης

Πέραν της καθυστέρησης της ευρωπαϊκής ηγεσίας να λάβει τις απαραίτητες αποφάσεις, ενισχύοντας με τους απαραίτητους πόρους τη δυνατότητα ευρωπαϊκών μηχανισμών να παρέμβουν στην αγορά ομολόγων (και της επιδείνωσης το τελευταίο διάστημα της διεθνούς οικονομικής κατάστασης), η σε λάθος κατεύθυνση εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική, μη προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας, είναι η βασική αιτία της παρατεταμένης βαθιάς οικονομικής ύφεσης και του αδιεξόδου, στο οποίο έχει περιέλθει η ελληνική οικονομία και κοινωνία.

Πριν από την υπογραφή του μνημονίου, η «πολιτική του Τιτανικού», δημιουργώντας έντονο κλίμα ανασφάλειας και καχυποψίας, οδήγησε στη εκροή καταθέσεων και κεφαλαίων, με αποτέλεσμα να έχουν εκπατριστεί σε λιγότερο από 18 μήνες 50 δις €, νόμιμα, καταρχήν, ως προς την προέλευσή τους, από τις ελληνικές τράπεζες (εκτός από τις μυστικές καταθέσεις στο εξωτερικό Ελλήνων, διαχρονικά). 

Δηλαδή, το 20% της καταθετικής βάσης. 

Το μνημόνιο δεν προσπάθησε να αποκαταστήσει το βασικό πρόβλημα, δηλαδή τη βελτίωση του εσωτερικού κλίματος εμπιστοσύνης, αλλά με μία έντονη αποπληθωριστική πολιτική βασισμένη σε μία καθαρά λογιστική αντιμετώπιση στόχευσε στη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος χωρίς προοπτική ανάπτυξης. Δεν υπήρξε πρόνοια λήψης αντισταθμιστικών μέτρων στην αποπληθωριστική πολιτική. Αντιθέτως, η σύλληψη και η φιλοσοφία της οικονομικής πολιτικής, συνέτεινε στη μεγαλύτερη βύθιση της ελληνικής οικονομίας.

Αυτό έχει, εξάλλου, διαπιστώσει πλέον η Ευρώπη και οι Η.Π.Α., που ζητούν τελευταία επιμόνως από την Ευρώπη, να επανακαθορίσει την οικονομική και νομισματική πολιτική της, απέναντι στην ίδια. 

Με πρώτη προτεραιότητα τις χώρες σε δυσκολία, κυρίως την Ελλάδα, αλλά και την Πορτογαλία, την Ισπανία, την Ιρλανδία (η κατάσταση εκεί ομαλοποιείται), αλλά και την Ιταλία και άλλες χώρες που κινδυνεύουν να ακολουθήσουν στο δρόμο της κατάρρευσης.

ΙΙΙ.       Ποια λάθη έγιναν

Αντί η συμφωνία του μνημονίου να προβεί σε μείωση δαπανών, αύξησε τους φόρους.

Η μείωση των δαπανών θα μπορούσε να επιτευχθεί :

Από την κατάργηση ή συγχώνευση δημοσίων φορέων. Τίποτε δεν έχει γίνει μέχρι στιγμής.

Από τη μείωση της σπατάλης στην κατανάλωση του δημοσίου. Τίποτε έως ελάχιστα έχουν επιτευχθεί.

Από την εισαγωγή του ηλεκτρονικού ελέγχου της συνταγογράφησης φαρμάκων. Προς το παρόν δεν υπάρχει.

Από τη μείωση, από το πρώτο έτος, των σχετικά υψηλών μισθών στις επιδοτούμενες ΔΕΚΟ. Τη στιγμή αυτή συζητείται, με καθυστέρηση δύο ετών.

Η κυβέρνηση δεν επόπτευσε σωστά τη λειτουργία του φοροεισπρακτικού μηχανισμού. Αντί να τον ενισχύσει τον αποδυνάμωσε, από την άποψη του έμψυχου υλικού. Δεν μερίμνησε για την επέκταση της δυναμικότητας του πληροφοριακού συστήματος και έχασε τη δυνατότητα διασταύρωσης στοιχείων για την καλύτερη καταπολέμηση της φοροδιαφυγής.

Οι απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές για την απελευθέρωση των αγορών και των υπηρεσιών δεν υλοποιήθηκαν.

Οι μόνες ουσιαστικά αποφάσεις οι οποίες υλοποιούνται σ΄ ένα βαθμό, είναι:

Η μερική απελευθέρωση της αγοράς εργασίας (περιορισμένη και φοβική).

Μία σοβαρή προσπάθεια διάσωσης των δημόσιων ασφαλιστικών ταμείων, με οριζόντιες περικοπές των συντάξεων, η οποία δεν απέδωσε τα αναμενόμενα, δεδομένου ότι η ύφεση περιόρισε τα έσοδα των ταμείων, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να υποχρεωθεί να καλύψει τις απαιτούμενες πληρωμές μέσω του προϋπολογισμού (φαύλος κύκλος).

Η κυβέρνηση μείωσε το κόστος λειτουργίας του κράτους, μειώνοντας μόνο (μέχρι στιγμής) τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και ειδικότερα αυτών του στενού δημόσιου τομέα (και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας).

Δεν αξιοποιήθηκαν σχεδόν καθόλου τα κοινοτικά κονδύλια, μέσω του ΕΣΠΑ, για να ενισχυθούν τα δημόσια έργα και οι επιχειρήσεις, ώστε να επωφεληθεί η ελληνική οικονομία από τα πολλαπλασιαστικά οφέλη και να εισέλθει ρευστότητα μειώνοντας το βαθμό ασφυξίας. Τη στιγμή μάλιστα που η Ευρωπαϊκή Ένωση μείωσε το ποσοστό της εθνικής συμμετοχής από 50% σε 5%!

Αντίθετα, ενώ οι δαπάνες του κράτους ήταν αυξημένες κατά 1,2 δις το πρώτο οκτάμηνο του 2011 (αύξηση 7% έναντι του στόχου), το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων εκτελέστηκε στο 50% (-1,75 δις δημόσιες επενδύσεις σε σχέση με τις προβλέψεις).

Η Διεθνής Ένωση Τραπεζών (IIF),  θέλοντας να τονίσει τη σημασία των δημοσίων επενδύσεων και την ανάγκη της Ελλάδας να ξεφύγει από την ασφυξία, υποστήριξε κατά την πρόσφατη επίσκεψη στην Αθήνα, ότι η διοχέτευση στην ελληνική οικονομία 3,5 – 4 δις το 2012 μέσω των δημοσίων επενδύσεων, θα επιφέρει αύξηση 6 – 7 μονάδες του ΑΕΠ την τριετία 2012 – 2014.

Δεν υλοποιήθηκε καμία ιδιωτικοποίηση, πέραν της πώλησης ενός ποσοστού του ΟΤΕ στην Deutshe Telecom τον Ιούνιο του 2011. Επί Νέας Δημοκρατίας είχαν πραγματοποιηθεί σημαντικές ιδιωτικοποιήσεις, με μεγάλες μάλιστα αντιδράσεις του ΠΑΣΟΚ (ΟΤΕ, Ολυμπιακή, κ.λπ.).

Η αρχική συμφωνία του μνημονίου δεν περιλάμβανε καμία ιδιωτικοποίηση. Μόνο μετά από παρέμβαση της Νέας Δημοκρατίας τον Φεβρουάριο του 2011 περιελήφθησαν ιδιωτικοποιήσεις στη νέα συμφωνία ελληνικής κυβέρνησης – τρόικα. Το ίδιο ισχύει και για την ανάπτυξη. Μετά την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας (Ζάππειο Ι), θυμήθηκαν κυβέρνηση και τρόικα, την ανάπτυξη, χωρίς τίποτε συγκεκριμένο μέχρι σήμερα. Επικρατεί μια λανθασμένη αντίληψη ότι σε περίοδο ύφεσης, οποιαδήποτε αναπτυξιακή πρωτοβουλία είναι άχρηστη. Έτσι πέσαμε στο φαύλο κύκλο της ύφεσης.

Η κυβέρνηση δεν ακολουθεί πολιτική ιδιωτικοποιήσεων για προσέλκυση επενδύσεων με στόχο την ανάπτυξη. Η πολιτική ιδιωτικοποιήσεων της κυβέρνησης έχει μόνο ταμειακούς προσανατολισμούς, όχι αναπτυξιακούς όπως θα έπρεπε, με πώληση μελλοντικών εσόδων κρατικών εταιρειών, με πολύ, πλέον, χαμηλό τίμημα, λόγω της ύφεσης.

IV.       Οι ευθύνες της «τρόικα»

Υποτίμησε στο αρχικό μνημόνιο τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας και χωρίς να λάβει πρόνοια για ισοδύναμα αντισταθμιστικά μέτρα στην αποπληθωριστική πολιτική. Αποτέλεσμα: πολύ μεγαλύτερη ύφεση από την προβλεφθείσα, σε κάτι βέβαια που ευθύνεται και η κυβέρνηση, η οποία σ΄ ένα κλίμα και πνεύμα του «λεφτά υπάρχουν», δεν λειτούργησε με εθνικά κριτήρια, αφήνοντας στην Ευρώπη την πρωτοβουλία των κινήσεων.

Από το τέλος του Μαρτίου του 2011 και ενώ φαινόταν ότι ο προϋπολογισμός εκτροχιαζόταν, οι διαρθρωτικές αλλαγές δεν προωθήθηκαν, όπως και οι ιδιωτικοποιήσεις και τα κονδύλια του ΈΣΠΑ έμεναν αδιάθετα.  

Η τρόικα άφησε το χρόνο να κυλίσει και να βυθιστεί περισσότερο η ελληνική οικονομία, με βασική και κυρίαρχη, βέβαια, ευθύνη της κυβέρνησης.

V.        Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα άμεσα:

Πρακτικά μέτρα για την εξάλειψη της γραφειοκρατίας σχετικά με τις ξένες επενδύσεις.

Ένα θεσμικό και φορολογικό πλαίσιο, σύγχρονο και σταθερό, σε βάθος χρόνου.

Ταχύτητα στις διαδικασίες απονομής της δικαιοσύνης, ειδικότερα για μεγάλες επενδύσεις, που προϋποθέτουν την ύπαρξη ρυθμιστικού και χωροταξικού πλαισίου.

Αποτελεσματική δημόσια διοίκηση, όχι όμως με οριζόντιες περικοπές, αλλά με ένα σύστημα αξιολόγησης.

Άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, με κανόνες, όχι με άναρχο τρόπο, όπως γίνεται σήμερα που αφήνει πίσω του «ανθρώπινα θύματα».

Ιδιωτικοποιήσεις για τη μείωση του δημοσίου τομέα και την εξοικονόμηση πόρων.

Στήριξη και εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος.

Συστηματική αξιοποίηση των κονδυλίων του ΕΣΠΑ για επαναδραστηριοποίηση των δημοσίων έργων και ενίσχυση των επιχειρήσεων και επενδύσεων με συγκριτικά πλεονεκτήματα.

Μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων.

Προοδευτική μείωση των συντελεστών Φ.Π.Α.

Σοβαρή επίβλεψη για τη σωστή λειτουργία του φοροεισπρακτικού μηχανισμού.

Κίνητρα για επαναπατρισμό των καταθέσεων και κεφαλαίων.

Προσδιορισμός των τομέων όπου χρειάζεται προσέλκυση ξένων επενδύσεων.

Σύνδεση της ανώτατης εκπαίδευσης με τις επιχειρήσεις, ώστε να διευκολυνθεί ο επαγγελματικός προσανατολισμός των νέων, κατά τρόπο ώστε η παιδεία να είναι παραγωγική.

13.10.2011STATESMEN