Πακέτο στήριξης, ή πακέτο… ύφεσης-χρεοκοπίας;

Την Κυριακή ανακοινώνεται η οριστική συμφωνία τριετούς διάρκειας για τη χρηματοδότηση της Ελλάδας με ποσό που ίσως και να φθάσει τα 150 δις. ευρώ μέχρι το τέλος του 2012 και με κόστος που δεν θα ξεπερνά το 5%, δηλαδή θα είναι πολύ χαμηλότερο από κάθε εναλλακτική δυνατότητα χρηματοδότησης από τις αγορές.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η βασική ανακοίνωση θα γίνει στις Βρυξέλλες από τον επίτροπο Οικονομικών Υποθέσεων, Όλι Ρεν, ενώ την υλοποίηση της συμφωνίας θα επιβλέπει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με τη γνωστή δρακόντεια διαδικασία του. Παράλληλα με την ανακοίνωση από τις Βρυξέλλες, εξετάζεται αν θα προχωρήσει σε ανακοινώσεις και ο υπουργός Οικονομικών, Γ. Παπακωνσταντίνου, για την εξειδίκευση των μέτρων που έχει δεσμευθεί να εφαρμόσει τα επόμενα χρόνια η κυβέρνηση.

Όμως, η δυνατότητα ακόμη και αυτής της συμφωνίας να αποτρέψει τη χρεοκοπία της χώρας μεσοπρόθεσμα αμφισβητείται έντονα, καθώς θεωρείται βέβαιο ότι τα επόμενα χρόνια η ελληνική οικονομία θα βυθιστεί σε βαθιά ύφεση, με απρόβλεπτες συνέπειες:

-         Μέχρι το τέλος του 2012, θα πρέπει να έχει μειωθεί, βάσει του Προγράμματος, το δημόσιο έλλειμμα από το 13,6% στο 3,6% του ΑΕΠ, ώστε από το ίδιο έτος να σταματήσει και η ανοδική δυναμική του δημοσίου χρέους και να καταστεί βιώσιμη η χρηματοδότηση της Ελλάδας τα επόμενα χρόνια από τις αγορές.

-         Αυτό σημαίνει, όμως, σύμφωνα με υπολογισμούς οικονομικών αναλυτών, ότι θα πρέπει να αφαιρεθούν με μέτρα λιτότητας από τη συνολική δαπάνη στην οικονομία περίπου 60 δις. ευρώ, ώστε να επιτευχθεί η συγκράτηση του ελλείμματος κατά 10 μονάδες του ΑΕΠ. Ουσιαστικά σε τρία χρόνια θα πρέπει σωρευτικά να χαθεί το ένα τέταρτο του ΑΕΠ του 2009, δηλαδή να εφαρμοσθεί ένα από τα σκληρότερα προγράμματα αποπληθωρισμού (για να θυμηθούμε και τη διατύπωση του Ντομινίκ Στρος Καν) όλων των εποχών!

-         Το πρόβλημα με αυτούς τους υπολογισμούς, όμως, είναι ότι τέτοιες δραστικές παρεμβάσεις αποπληθωρισμού θα φέρουν την οικονομία σε βαθιά ύφεση –εκτός αν ξαφνικά αποφασίσουν οι διεθνείς επενδυτές να συρρεύσουν στην Ελλάδα για παραγωγικές επενδύσεις, πράγμα απίθανο. Και όσο βυθίζεται η οικονομία στην ύφεση, τόσο θα δυσκολεύει μακροπρόθεσμα η εξυπηρέτηση του δημοσίου χρέους, φέρνοντας πάλι στην επιφάνεια τη δυναμική της χρεοκοπίας.

Αυτή την άποψη φαίνεται ότι συμμερίζεται και ο γνωστός πολέμιος της νομισματικής ένωσης στην Ευρώπη, καθηγητής του Χάρβαρντ, Μάρτιν  Φελντστάιν, που μέχρι τώρα φαίνεται ότι έχει δικαιωθεί στις απόψεις του, όταν επέμενε ότι θα οδηγούσε σε αδιέξοδο η ένωση οικονομιών με διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης κάτω από κοινή νομισματική «ομπρέλα», χωρίς όμως να υφίσταται ενιαίο κέντρο χάραξης της δημοσιονομικής πολιτικής.

Η  χρεοκοπία της Ελλάδας είναι αναπόφευκτη, σύμφωνα με τον Φελντστάιν, ο οποίος τονίζει ότι θα μπορούσε να αποφευχθεί μόνο αν η Ελλάδα βρισκόταν εκτός Ευρωζώνης και είχε τη δυνατότητα να προχωρήσει σε υποτίμηση του εθνικού νομίσματος.  Χρεοκοπία, σημειώνει ο γνωστός καθηγητής, δεν σημαίνει εν προκειμένω άρνηση πληρωμής των πιστωτών. Το  πιθανότερο είναι μια αναδιάρθρωση του υφιστάμενου χρέους, με πρωτοβουλία του ΔΝΤ, με ανταλλαγή των ομολόγων με νέους τίτλους χαμηλότερου κεφαλαίου και τόκων, ή με την υποχρεωτική διάθεση νέων ομολόγων στους επενδυτές, όταν θα λήγουν παλαιότερα. Σε κάθε περίπτωση, τονίζει, οι ομολογιούχοι θα πάρουν λιγότερα από αυτά που τους οφείλονται.

Ο μόνος τρόπος να αποφύγει η Ελλάδα την χρεοκοπία  θα ήταν να μειώσει το έλλειμμά της σε τέτοιον βαθμό ώστε οι εγχώριοι και ξένοι επενδυτές να δεχτούν να το χρηματοδοτήσουν. Όμως, όπως τονίζει ο Φελντστάιν, μια μείωση του ελλείμματος κατά 10% του ΑΕΠ θα σήμαινε τεράστιες περικοπές στις κρατικές δαπάνες ή/και τεράστια αύξηση των φορολογικών εσόδων, με πολύ σοβαρές συνέπειες στη ζήτηση, και ως εκ τούτου στην παραγωγή και στην απασχόληση. «Με βάση την κλίμακα της απαιτούμενης μείωσης του ελλείμματος και τη συνακόλουθη οικονομική ύφεση, δεν υπάρχει τρόπος να αποφύγει η Ελλάδα τη στάση πληρωμών στο εθνικό της χρέος», τονίζει ο καθηγητής.