Σκέψεις για τη ναυτική αποτρεπτική ισχύ

Κατά το τελευταίο διάστημα, η συζήτηση για την αύξηση της ναυτικής αποτρεπτικής μας ισχύος έχει επικεντρωθεί στην απόκτηση νέων φρεγατών, ενώ φαίνεται να υπάρχει κινητικότητα αναφορικά με την απόκτηση ενός μικρού αριθμού φρεγατών Belharra από την Γαλλία. 

Σύμφωνα με πληροφορίες το κόστος για την απόκτηση δύο τέτοιων εξοπλισμένων σκαφών ίσως να φτάσει τα 2 δις ευρώ. Πολλοί ίσως λοιπόν να θεωρούν ότι με την απόκτηση των...

σκαφών αυτών, αυτομάτως η χώρας μας θα αποκτήσει και την απαραίτητη ναυτική αποτρεπτική ισχύ στο Αιγαίο. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;

Η άποψη του γράφοντος είναι ότι αυτό δεν αρκεί αλλά αντίθετα απαιτείται η παράλληλη προμήθεια και άλλων – σχετικά μικρότερου κόστους - πλοίων, συστημάτων και υποδομών, για τους λόγους που θα αναλυθούν στη συνέχεια.

Θεωρείται λογικό πως η Τουρκία δεν αναμένεται να προκαλέσει την έναρξη εχθροπραξιών στο Αιγαίο, εάν δεν προϋπολογίσει ένα θετικό γι’αυτήν αποτέλεσμα με πιθανότητα άνω του 50%. Με τις σημερινές δυνατότητες και τα βεληνεκή των οπλικών συστημάτων, οποιαδήποτε «σπίθα» ανάψει σε μια περιοχή του Αιγαίου θα μπορούσε άμεσα να προκαλέσει γενική ανάφλεξη στο Αρχιπέλαγος και όχι μόνο. Λόγω δε της φονικότητας των σύγχρονων όπλων υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να προκληθεί τεράστιας εκτάσεως ζημιά σε μεγάλο αριθμό πολεμικών πλοίων, με απρόβλεπτες συνέπειες για την πλευρά εκείνη που θα την υποστεί.

Η πιθανότητα «επικράτησης» επί του αντιπάλου σε μια τέτοιας μορφής και έκτασης αναμέτρηση εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης ασφαλώς και της δράσης της Πολεμικής Αεροπορίας και του Στρατού. 

Όσον αφορά όμως τη «ναυτική» διάσταση, θα μπορούσαν να αναφερθούν ως κυριότεροι παράγοντες οι παρακάτω:

• Τακτική εικόνα. Ποιά πλευρά μπορεί να αποκτήσει πληρέστερη εικόνα του πεδίου μάχης στον ελάχιστο δυνατό χρόνο;
• Ηλεκτρονικός Πόλεμος. Ποιά πλευρά θα εκμεταλλευτεί το ηλεκτρομαγνητικό φάσμα υπέρ της και εις βάρος του αντιπάλου στον μεγαλύτερο βαθμό; (πχ υποκλοπές εκπομπών ραντάρ, επικοινωνιών, εκτέλεση παρεμβολών κλπ)
• Στοχοποίηση και προσβολή. Ποιά πλευρά, μετά την απόκτηση της τακτικής εικόνας, θα μπορέσει να στοχοποιήσει και να προσβάλει τις εχθρικές δυνάμεις στον ελάχιστο δυνατό χρόνο;
• Αποτελεσματικότητα οπλικών συστημάτων. Ποιά πλευρά διαθέτει τα πλέον αποτελεσματικά όπλα αναφορικά με τον στόχο, τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες και την γεωγραφική διαμόρφωση της περιοχής επιχειρήσεων; Πχ είναι γνωστό ότι τα κατευθυνόμενα βλήματα εναντίον πλοίων επιφανείας με ανιχνευτή ραντάρ, δεν είναι αποτελεσματικά εναντίον πλοίων που βρίσκονται κοντά σε ακτές.
• Δυνατότητα αυτοπροστασίας. Ποιά πλευρά διαθέτει μονάδες με μεγαλύτερες δυνατότητες αυτοπροστασίας;

Από την παραπάνω ανάλυση, προκύπτει πως η ναυτική αποτρεπτική μας ισχύς στο Αιγαίο αναμένεται να αυξάνεται, αυξανόμενων των επιμέρους δυνατοτήτων απόκτησης τακτικής εικόνας, ηλεκτρονικού πολέμου, στοχοποίησης, προσβολής, αποτελεσματικότητας οπλικών συστημάτων και αυτοπροστασίας. Στη συνέχεια παρατίθενται κάποιες ιδέες και προτάσεις για την αύξηση της ναυτικής αποτρεπτικής ισχύος του ΠΝ (πέραν της εκτέλεσης «μεγάλων» προγραμμάτων όπως πχ η πρόσκτηση φρεγατών, υποβρυχίων ή ΤΠΚ), μαζί με εκτιμώμενα κόστη ανά περίπτωση.

Α. Το «δίκτυο του Αιγαίου». Το δίκτυο αυτό θα περίμενε κανείς να έχει ήδη υλοποιηθεί και να βρίσκεται σε λειτουργία σήμερα, ιδιαίτερα μετά την κρίση των Ιμίων. Δεν είναι γνωστό για ποιόν λόγο δεν ξεκίνησε καν η υλοποίησή του, αν και δαπανήθηκαν από τότε τεράστια ποσά για την προμήθεια συστημάτων με πολύ μικρότερο βαθμό συνεισφοράς στην αποτρεπτική ισχύ της χώρας. Το «δίκτυο του Αιγαίου» θα πρέπει να είναι κάτι πολύ περισσότερο απο ένα απλό σύστημα επιτήρησης, και μάλλον προσδιορίζεται καλύτερα με τον όρο C4ISR (Command, Control, Communications, Computers, Intelligence, Surveillance and Reconnaissance). Με τις κατάλληλες υποδομές και εξοπλισμό σε επιλεγμένα νησιά, θα μπορεί να συνεισφέρει μεταξύ των άλλων στα εξής:

• Στην απόκτηση τακτικής εικόνας επιφανείας (πρωτίστως) και αέρος (δευτερευόντως) καθώς και μετάδοσή της στους προβλεπόμενους συνδρομητές.
• Στην συλλογή πληροφοριών στρατηγικού / τακτικού χαρακτήρα (πχ χαρακτηριστικά ραντάρ των πλοίων επιφανείας του αντιπάλου για ενημέρωση βιβλιοθηκών ESM των ημετέρων πλοίων).
• Στην παρεμβολή των ραντάρ και συστημάτων επικοινωνιών του αντιπάλου όταν απαιτηθεί, με παρεμβολείς μεγάλης ισχύος, εγκατεστημένους κυρίως στα νησιά.
• Γενικότερα, στην «δικτύωση» και ανταλλαγή στοιχείων/πληροφοριών μεταξύ φιλίων μονάδων και κέντρων επιχειρήσεων, με βάση το σκεπτικό του σύγχρονου δόγματος της «δικτυοκεντρικής άμυνας» (network-centric defence).

Το «δίκτυο του Αιγαίου» - το οποίο θα μπορεί ενδεχομένως να περιλαμβάνει και συστοιχίες κατευθυνόμενων βλημάτων - θα πρέπει να σχεδιαστεί εξ αρχής σωστά για να καλύπτει όλες τις επιχειρησιακές ανάγκες που θα μπορούσε δυνητικά να υποστηρίξει. Ακολούθως θα πρέπει να αρχίσει να «χτίζεται» με βάση τις διαθέσιμες πιστώσεις και τις εκάστοτε προτεραιότητες. Για την υλοποίηση ενός τέτοιου δικτύου εκτιμάται ότι θα απαιτηθεί ένα ποσό που κυμαίνεται απο 50 εκατ. ευρώ (μικρή κάλυψη – απόκτηση τακτικής εικόνας μόνο) έως και 200 εκατ. Ευρώ (συνολική κάλυψη – πλήρεις δυνατότητες). Ενδεχομένως η υλοποίηση του δικτύου θα μπορούσε να γίνει και μέσω διακρατικής συμφωνίας και με την μέγιστη δυνατή συμμετοχή εγχώριων αμυντικών βιομηχανιών.

Β. Περιπολικά σκάφη. Είναι φανερό πως η αντικατάσταση των παλιών περιπολικών σκαφών του ΠΝ με νέα σύγχρονης τεχνολογίας, θα προσδώσει αυξημένες δυνατότητες τόσο στον τομέα της επιτήρησης όσο και της προσβολής των εχθρικών δυνάμεων σε ξηρά και θάλασσα. Προσωπικά θα έβλεπα ως την πλέον βέλτιστη λύση την απόκτηση δύο διαφορετικών τύπων σκαφών, ως ακολούθως:

• Περιπολικά σκάφη μήκους περί τα 25 μέτρα και ταχύτητας άνω των 45 κόμβων, τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «απόγονοι» των παλιών περιπολικών τύπου «ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ». Τα σκάφη αυτά θα φέρουν σύγχρονα κατευθυνόμενα βλήματα εναντίον στόχων ξηράς και επιφανείας με την μέγιστη δυνατή εμβέλεια που επιτρέπει το εκτόπισμα και οι διαστάσεις τους (πχ SPIKE NLOS, ALAS κλπ). Το κόστος τέτοιων σκαφών εκτιμάται σε 5-8 εκατ. ευρώ ανά μονάδα, ανάλογα με τις δυνατότητες και τον εξοπλισμό τους. Η επιχειρησιακή αξία τέτοιων σκαφών στο Αιγαίο κρίνεται ως ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου ότι με την ευελιξία/ταχύτητα, δυνατότητα απόκρυψης αλλά και ισχύ πυρός που θα διαθέτουν, θα αποτελούν έναν μόνιμο «πονοκέφαλο» για τον αντίπαλο (κλασσική περίπτωση «πολλαπλασιαστή ισχύος»).
• Περιπολικά σκάφη μήκους περί τα 35 μέτρα και ταχύτητας άνω των 35 κόμβων, τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως «απόγονοι» των παλιών περιπολικών τύπου «ΑΝΤΩΝΙΟΥ». Τα σκάφη αυτά, λόγω αυξημένων διαστάσεων και εκτοπίσματος, θα μπορούν να συνεισφέρουν σε μεγαλύτερο βαθμό στον τομέα της επιτήρησης ιδιαίτερα σε καιρικές συνθήκες που θεωρούνται απαγορευτικές για τα 25 μέτρα. Επίσης θα πρέπει να έχουν τουλάχιστον την ίδια ισχύ πυρός με τα τελευταία, αλλά και επιπλέον δυνατότητα προσβολής εναέριων στόχων σε αποστάσεις της τάξεως των 8-10 χλμ με κατάλληλα κατευθυνόμενα βλήματα, ώστε να μπορούν να «καθαρίσουν» την περιοχή σε περίοδο επιχειρήσεων από τα εχθρικά ελικόπτερα και drones. Θα μπορούσαν επίσης να φέρουν και μικρά drones, για την καλύτερη απόκτηση τακτικής εικόνας. Το κόστος τέτοιων σκαφών εκτιμάται ότι κυμαίνεται μεταξύ 15 20 εκατ. ευρώ ανά μονάδα, ανάλογα με τις δυνατότητες και τον εξοπλισμό.

Γ. Εξοπλισμός και σκάφη ανορθοδόξου πολέμου. Ο ρόλος των μονάδων/σκαφών ανορθοδόξου πολέμου του ΠΝ σε περίοδο εχθροπραξιών εκτιμάται ότι μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα σημαντικός, αποτελώντας μια διαρκή «ασύμμετρη απειλή» για τις εχθρικές δυνάμεις στο Αιγαίο. Στο πλαίσιο αυτό, η αναβάθμιση / αντικατάσταση του υφιστάμενου εξοπλισμού καθώς και η απόκτηση νέων σκαφών με αυξημένες δυνατότητες, αναμένεται να αποτελέσει θετικό παράγοντα. Εκτιμώ ότι πέρα από την απόκτηση μεταχειρισμένων σκαφών (όπως πχ τα MARK-V από τις ΗΠΑ) θα πρέπει να σχεδιαστούν και να ναυπηγηθούν σκάφη τα οποία να ταιριάζουν απόλυτα με τις επιχειρησιακές ανάγκες της ΔΥΚ. Το κόστος τέτοιων σκαφών θα μπορούσε να κυμανθεί από 1 έως 4 εκατ. Ευρώ ανάλογα με τις δυνατότητες και τον εξοπλισμό.

Δ. Μη-επανδρωμένα οχήματα (unmanned vehicles). Πρόκειται για μια διαρκώς αναπτυσσόμενη τεχνολογία, η οποία μπορεί να εφαρμοστεί για εναέριες πλατφόρμες, πλατφόρμες επιφανείας αλλά και υποβρύχιες. Είναι γεγονός ότι στον τομέα αυτό η Τουρκική πολεμική βιομηχανία έχει να επιδείξει σημαντική πρόοδο κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα, με την αντίστοιχη Ελληνική να έχει μείνει πίσω. Η γκάμα προδιαγραφών και δυνατοτήτων τέτοιων οχημάτων είναι πολύ μεγάλη, και το αντίστοιχο κόστος ξεκινάει από μερικές χιλιάδες ευρώ και μπορεί να φτάσει σε αρκετά εκατομμύρια ευρώ.

Συμπεράσματα

• Η Τουρκία, παρ΄όλη την αναθεωρητική της πολιτική και τους «λεονταρισμούς» της, δεν αναμένεται να προκαλέσει την αφορμή έναρξης εχθροπραξιών στο Αιγαίο, χωρίς να έχει προδικάσει ένα θετικό αποτέλεσμα γι΄αυτήν, με οριακά αποδεκτή πιθανότητα επιτυχίας (πχ 50%).
• Το «ναυτικό ισοζύγιο ισχύος» στο Αιγαίο μεταφράζεται σε συγκεκριμένες δυνατότητες, τις οποίες η Ελλάδα θα πρέπει να προσπαθήσει να μεγιστοποιήσει κατά το προσεχές χρονικό διάστημα με την προμήθεια κατάλληλων πλοίων, συστημάτων αλλά και απόκτηση υποδομών.
• Θα μπορούσε η απόκτηση των παραπάνω δυνατοτήτων να ξεκινήσει με κατάλληλες προμήθειες, των οποίων τα κόστη δεν κρίνονται ως απαγορευτικά και είναι δυνατόν να καλυφθούν από τις οικονομικές δυνατότητες της χώρας.
• Η ενεργή συμμετοχή της εγχώριας αμυντικής / ναυπηγικής βιομηχανίας της χώρας στο εγχείρημα αυτό καθώς επίσης και της ακαδημαϊκής κοινότητας (συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών σχολών που θα έπρεπε να αποτελούν «δεξαμενές σκέψεις» σε τέτοια θέματα και θα πρέπει να αναβαθμιστούν άμεσα παρέχοντας μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών) κρίνεται ως επιτακτική.
• Η ενδεχόμενη πρόσκτηση ενός μικρού αριθμού σύγχρονων φρεγατών αναμένεται να βελτιώσει το ισοζύγιο ναυτικής ισχύος αλλά όχι να και να οδηγήσει από μόνη της σε ναυτική υπεροχή.

Επίλογος

Η επαύξηση της αποτρεπτικής ισχύος στο Αιγαίο έναντι του Τουρκικού αναθεωρητισμού και των συναφών προκλήσεων, απαιτεί την λήψη στοχευμένων μέτρων. Στο πλαίσιο αυτών και αναφορικά με τη «ναυτική» διάσταση της αποτροπής, απαιτείται η προμήθεια κατάλληλων πλοίων, συστημάτων, καθώς και η απόκτηση συγκεκριμένων υποδομών. Μεταξύ των παραπάνω, υπάρχουν και «λύσεις» σχετικά χαμηλού κόστους που θεωρούνται απόλυτα εφικτές, παρ΄όλη την οικονομική κρίση που μαστίζει την χώρα τα τελευταία χρόνια.

Του Νικολάου Μαλαχία*

*Ο Νικόλαος Μαλαχίας αποφοίτησε από την Σχολή Ναυτικών Δοκίμων το 1986 και είναι Πλοίαρχος Π.Ν. (ε.α.). Επίσης είναι πτυχιούχος του Naval Postgraduate School των ΗΠΑ (MSc in Electrical Engineering), του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (Ηλεκτρολόγος μηχανικός και μηχανικός Η/Υ) και της Ναυτικής Σχολής Πολέμου του Π.Ν. Είναι ακόμη συγγραφέας τριών βιβλίων σχετικών με την τεχνολογία ραντάρ, ηλεκτροοπτικών συστημάτων, και υποβρύχιας ακουστικής. Σήμερα δραστηριοποιείται στον ακαδημαϊκό τομέα, ενώ κατά το παρελθόν έχει διατελέσει και στέλεχος ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας.

liberal.gr