Ανάπτυξη από το πεζοδρόμιο

Όλες οι συγκριτικές έρευνες δείχνουν ότι η οικονομία μας υστερεί σε δομές, σε θεσμούς, σε εμπιστοσύνη και σε ανθρώπινο κεφάλαιο. 

Τα τεράστια χρηματικά ποσά που ήλθαν στην Ελλάδα από τότε που μπήκαμε στην Ευρωζώνη μέχρι το πρώτο Μνημόνιο, δεν άλλαξαν την δομή της οικονομίας μας. 

Πολλοί ερμηνεύουν τις ελλείψεις αυτές ως υστέρηση «νοοτροπίας», την οποία αποδίδουν στο πρόσφατο παρελθόν...

μας και έτσι πιστεύουν ότι καμία αλλαγή δεν είναι πιθανή.

Η σωστή αλληλουχία είναι ότι η αιτιώδης συνάφεια πηγαίνει από τις δομές στις νοοτροπίες και όχι αντίστροφα. Όπως έδειξε η εκτεταμένη έρευνα των Acemoglοu και Robinson στο βιβλίο τους «Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη;» αλλά και πλήθος άλλων ερευνών, όταν ο ίδιος πληθυσμός με τα ίδια ακριβώς πολιτιστικά χαρακτηριστικά κοπεί στα δύο και ακολουθήσει δύο διαφορετικά πολιτεύματα, τότε αναπτύσσει εντελώς διαφορετικές νοοτροπίες. Η συμπεριφορά μας προσαρμόζεται στα κίνητρα που μας δίνουν οι θεσμοί. Η σύγκριση Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας ή Βόρειας και Νότιας Κορέας αποδεικνύει του λόγου το αληθές.

Εάν λοιπόν η νέα ελληνική κυβέρνηση θέλει να φέρει βιώσιμη ανάπτυξη, πρέπει να αλλάξει δομές και θεσμούς. 

Το πρώτο βήμα πρέπει να είναι η ανατροπή των ολιγοπωλίων και της τεράστιας πολιτικής ισχύος τοπικών ολιγαρχών και των οικογενειών τους. Αυτό το ΔΝΤ ονομάζει «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» και προσπαθεί εδώ και δέκα σχεδόν χρόνια να πείσει τον πολιτικό μας κόσμο να τις πραγματοποιήσει χωρίς καθυστέρηση. Δυστυχώς οι δυνάμεις της αδράνειας έχουν μέχρι τώρα επικρατήσει.

Αλλά δεν πρέπει να δούμε την ισότητα ευκαιριών ως αποκλειστικά θέμα της στενά εννοούμενης οικονομική ζωής. Η ισοπολιτεία πρέπει να αποτυπωθεί και στον δημόσιο χώρο. Πιστεύω ότι ένα τέτοιο πεδίο δράσης για μια πιο ανοικτή κοινωνία είναι τα ταπεινά πεζοδρόμια των ελληνικών πόλεων. Τι εννοώ;

Στην Ελλάδα – με την εξαίρεση του κέντρου της Αθήνας - είναι σχεδόν αδύνατο να περπατήσεις από ένα σημείο της πόλης σε ένα άλλο για είκοσι λεπτά, χωρίς να χρειαστεί να κατέβεις στον δρόμο και να τον μοιραστείς με μηχανάκια, φορτηγά, μπετονιέρες και οδοστρωτήρες. Τα πεζοδρόμια έχουν κυρίως διακοσμητικό ρόλο.

Εδώ αγγίζουμε το βαθύτερο ίσως πρόβλημα της σημερινής Ελλάδας. 

Τέτοιος κεντρικός και μακροχρόνιος σχεδιασμός είναι εξαιρετικά δύσκολος να υπάρξει στην σημερινή Ελλάδα της προχειρότητας και της αμοιβαίας δυσπιστίας. Έτσι η έλλειψη αποτελεσματικής χωροταξίας και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού οδηγεί στην άναρχη δόμηση ή στην καταστροφική αρχή της «εκτός σχεδίου δόμησης» ανεξαρτήτως τοπίου, υποδομών και αειφόρου ανάπτυξης της περιοχής.

Η πολεοδομική αναρχία, είναι όμως νίκή της ανισότητας. 

Όποιος έχει χρήματα, επικρατεί. Αυτό είναι κομμάτι της δομικής ανισότητας της κοινωνίας μας. Όποιος μπορεί χτίζει, χωρίς να λογαριάζει τα δικαιώματα των άλλων. 

Γι' αυτό λοιπόν η μεταρρύθμιση της Ελλάδας –δηλαδή των θεσμών και των δομών της– περνά και από τα πεζοδρόμια, ως ένα από τα πεδία όπου θα κριθεί η μάχη της πολεοδομίας. 

Για να αλλάξουν τα πεζοδρόμιά μας και να γίνουν πιο ανθρώπινες οι πόλεις μας χρειάζονται αλλαγές που αφορούν τόσο την κεντρική κυβέρνηση όσο και τις τοπικές κοινωνίες και τη σοβαρή, αλλά και διαφανή λήψη αποφάσεων με συναίνεση και διαβούλευση.

Αυτές είναι ακριβώς οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις που μπορεί να αλλάξουν τις συνθήκες της επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα και να να αναβαθμίσουν την ποιότητα ζωής όλων. Η μάχη της οικονομίας θα κριθεί –και- στα πεζοδρόμια.

Του Παύλου Ελευθεριάδη*

* Ο Παύλος Ελευθεριάδης είναι καθηγητής Δημοσίου δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

**Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο 6ης Νοεμβρίου

liberal.gr