Σ΄αυτή την τόσο κρίσιμη στιγμή για την ΝΔ σχεδόν με λυγμούς-για τα περασμένα μεγαλεία-διαβάζουμε την σπουδαία έρευνα που είχε κάνει η δημοσιογράφος Σοφία Γιαννακά στο ΒΗΜΑ λίγο πριν τις εκλογές του 2000 (14 χρόνια πριν) για την ιστορία της ΝΔ.
Κάποιος άλλαξε την καρέκλα!
Από την εποχή που ο ιδρυτής της Νέας Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής άφησε τη θέση του αρχηγού (τον Μάιο του 1980) για να γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας, η καρέκλα που άφησε πίσω του άλλαξε. Και από απλή πολυθρόνα έγινε καρέκλα... ηλεκτρική!
Εφαγώθησαν κατά σειράν ο Γεώργιος Ράλλης, ο Ευάγγελος Αβέρωφ, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Μιλτιάδης Εβερτ ­ ενώ άδηλον είναι το μέλλον του τωρινού αρχηγού, του Κώστα Αλέκου Καραμανλή, ανιψιού του «πατρός» της ΝΔ.
Τον σημερινό αρχηγό της ΝΔ πολλοί από τους «κοντινούς» του τον επιβουλεύονται (ακόμη τινές και από τους παραδοσιακούς αυλοκόλακες, δήθεν... βαρόνους). Τον επιβουλεύονται πιστεύοντας ότι, αν χάσει τις εκλογές, μπορεί αυτοί να κληθούν να... σώσουν τη Νέα Δημοκρατία. Αν, αντιθέτως, κερδίσει τις εκλογές, μπορεί να του ζητήσουν να τους... διορίσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Ο μόνος που δεν τον επιβουλεύεται με τον τρόπο αυτόν είναι ο προ-προκάτοχός του, ο Κ. Μητσοτάκης, που ανοιχτά απλώς διεκδικεί την Προεδρία της Δημοκρατίας.
Τι θα πράξει ο Κώστας Καραμανλής; Ουδείς μπορεί να πει ότι γνωρίζει. Ο ίδιος ο θείος του, λίγο καιρό μετά την εκλογή του ανιψιού του, είχε πει σε στενό συνεργάτη του:
Είναι κρυψίνους!
Κανείς τότε δεν κατάλαβε αν αυτό ήταν ψόγος ή επισήμανση προσόντος ηγετικού!!
Οπωσδήποτε λίγους μήνες πριν από τις εκλογές του έτους 2000 χρήσιμο είναι να θυμηθούμε την ιστορία του δεύτερου σημερινού κόμματος, της Νέας Δημοκρατίας, που εναλλάσσεται στην εξουσία με το ΠαΣοΚ τα τελευταία 25 χρόνια. Ενα τέταρτο αιώνος καλύπτει το ιστορικό αφήγημα που μπορεί να τιτλοφορηθεί Το Μυθιστόρημα της Νέας Δημοκρατίας ­ Από τον Καραμανλή σε Καραμανλή.
Το πρωί της Πέμπτης 8 Μαΐου 1980 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ζήτησε από τον διευθυντή του πολιτικού του γραφείου πρέσβη Πέτρο Μολυβιάτη να τον συνοδεύσει για έναν περίπατο στον Εθνικό Κήπο. Περπάτησαν οι δυο τους αμίλητοι κάμποση ώρα στα μονοπάτια με τα χαλίκια, κάτω απ' τα δέντρα. Ο Καραμανλής ήταν πολύ νευρικός και άνοιξε τη συζήτηση για ορισμένες λεπτομέρειες που έπρεπε να ρυθμιστούν αμέσως: σε μία εβδομάδα ορκιζόταν ως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Φαινόταν πολύ ανήσυχος και προβληματισμένος. Τον εξόργιζε η ιδέα ότι η εκλογή του στο ανώτατο αξίωμα, λίγες ημέρες νωρίτερα, τη Δευτέρα 5 Μαΐου, είχε γίνει με δυσκολία. Μονολογούσε λέγοντας ότι δεν το φανταζόταν. Λίγα χρόνια μετά την επική επιστροφή του στην Ελλάδα τον Ιούλιο του 1974 και ύστερα από δύο εκλογικές νίκες, είχε ουσιαστικά ζητήσει τη συνδρομή βουλευτών της ακροδεξιάςΕθνικής Παρατάξεως (που τόσο τον είχε πολεμήσει στις εκλογές του 1977) και του κεντρώου βουλευτή Λαρίσης Δ. Καρδάρα για να εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας!
Το προηγούμενο βράδυ είχε κοιμηθεί ελάχιστα στο διαμέρισμά του επί της οδού Ηρώδου Αττικού και ξύπνησε πολύ νωρίς, όπως το συνήθιζε άλλωστε. Εκείνο το πρωί της Πέμπτης 8 Μαΐου 1980, στην αίθουσα της Γερουσίας, στον πρώτο όροφο της Βουλής, η κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας θα εξέλεγε νέο αρχηγό του κόμματος. Θα εξέλεγε τον πρώτο διάδοχό του! Είχε άγχος και αγωνία ο Καραμανλής για αυτή την ψηφοφορία. Αν η διαδοχή εξελισσόταν ομαλά και το κόμμα προχωρούσε ενωμένο προς τις εκλογές του Οκτωβρίου 1981, κανείς δεν θα τον κατηγορούσε ότι εγκατέλειψε την αρχηγία της παράταξης μπροστά στον κίνδυνο του ΠαΣοΚ! Ηδη στο τελευταίο υπουργικό συμβούλιο της Τρίτης 7 Μαΐου είχε νιώσει στα βλέμματα πολλών υπουργών του κάποια μομφή. Και όπως έμαθε αργότερα, ορισμένοι μετά τη συνεδρίαση διερωτήθηκαν μεγαλοφώνως: «Πού μας αφήνει 40 ανθρώπους μοναχούς;».
Ο Κ. Μητσοτάκης μάλιστα σε συνέντευξή του σε γυναικείο περιοδικό της εποχής είχε προβλέψει ότι η ΝΔ θα διαλυθεί αν ο Καραμανλής μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας. «Θα ανοίξει την πόρτα στον Αντρέα αν φύγει» έλεγε και σε ανθρώπους από το καραμανλικό περιβάλλον. «Φαντάζεσαι τον Καραμανλή να χάνει τις εκλογές;» απαντούσαν εκείνοι. «Μα, γιατί; Και ο Ελευθέριος Βενιζέλος και ο Τσόρτσιλ έχασαν εκλογές!» ανταπαντούσε ο Κ. Μητσοτάκης. (Ο Κ. Μητσοτάκης, όπως θα δούμε εν συνεχεία, είχε μια εντελώς ιδιαίτερη σχέση με τον Καραμανλή. Το 1980 βρέθηκε υπουργός επί του Συντονισμού στην κυβέρνηση Καραμανλή, παρά το ότι στις εκλογές που είχαν προηγηθεί, το φθινόπωρο του 1977, είχε κατέλθει ως αρχηγός κόμματος - των Νεοφιλελευθέρων - που εξέλεξε μόνον δύο βουλευτές, τον ίδιο και τον μακαρίτη Παύλο Βαρδινογιάννη. Παρά το ότι είχε εκλεγεί με σκληρή συνθηματολογία κατά του Καραμανλή, λίγους μήνες αργότερα, την άνοιξη του 1978, προσχώρησε στη Νέα Δημοκρατία, γενόμενος υπουργός. Εκτοτε παραμένει στη ΝΔ, της οποίας διετέλεσε και αρχηγός.)
*Η μάχη της διαδοχής
Ακόμη και ο Γ. Ράλλης(κορυφαιο στελεχος και θεωρουμενος ως ενας εξ εκεινων που υπακουουν τυφλα στις εντολες Καραμανλη) είχε στείλει την Πρωτοχρονιά του ιδίου έτους επιστολή στον αρχηγό του και πρωθυπουργό και του εξηγούσε ότι ήταν αντίθετος με την αποχώρησή του (του Καραμανλή) από την ηγεσία της ΝΔ. Ο Καραμανλής δεν του είχε ποτέ απαντήσει. Ο αρχηγός της ΝΔ δεν ήθελε να παραδεχθεί ότι το πρόβλημα της διαδοχής του υπήρξε η πρώτη, η κύρια και πιθανώς η μοναδική αιτία της κρίσης στη ΝΔ.
Η μάχη της διαδοχής στη Νέα Δημοκρατία όμως είχε αρχίσει αμέσως μετά τις εκλογές του 1977 και η κυβέρνηση είχε παραλύσει, αλλά παρά τα εμφανή προβλήματα ο Καραμανλής είχε πάρει ήδη την απόφασή του να κινηθεί προς την Προεδρία της Δημοκρατίας και να αποχωρήσει από το κόμμα με τη λήξη της θητείας του Κωνσταντίνου Τσάτσου τον Μάιο του 1980. Ισως πίστευε ότι η ΝΔ, το κόμμα που δημιούργησε τον Σεπτέμβριο του 1974, θα έπρεπε κάποτε να πάψει να είναι ένα βάρος γι' αυτόν ­ ένα κόμμα στο οποίο μόνον αυτός θα έπρεπε να δίνει δύναμη.
Οσην ώρα περπατούσε στον Εθνικό Κήπο ο Καραμανλής δεν έκρυβε την ανησυχία του. Ηξερε ότι οι δύο υποψήφιοι για τη διαδοχή του στη ΝΔ, ο Γεώργιος Ράλλης και ο Ευάγγελος Αβέρωφ, μισούσαν ο ένας τον άλλον. Δεν είχε ποτέ παρέμβει προσωπικά για να σβήσει τη φωτιά. Μόνο την τελευταία στιγμή, το βράδυ της ημέρας της εκλογής του στην Προεδρία της Δημοκρατίας, ο Καραμανλής αναγκάστηκε να φωνάξει τους δύο υποψηφίους στο σπίτι του. Ζήτησε και από τον στενό του φίλο και αντιπρόεδρο της κυβέρνησης Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνου να είναι παρών στη συνάντηση. Ο Παπακωνσταντίνου ήταν ένας από τους λίγους ανθρώπους τους οποίους ο Καραμανλής εμπιστευόταν πλήρως και επίσης ο μοναδικός άνθρωπος που ήξερε να κατευνάζει τα πνεύματα.
Εφθασαν και οι δύο στο διαμέρισμα της οδού Ηρώδου Αττικού σε προχωρημένη ώρα. Τελευταίος έφθασε ο Ράλλης, που βρήκε τον Αβέρωφ να περιμένει ήδη στο σαλόνι.
Χωρίς περιστροφές ο Καραμανλής τους ρώτησε αν θα ήταν προτιμότερο να γίνει η διαδοχή με απόφασή του: «Ισως αν ορίσω εγώ κάποιον, θα πάψετε να τρώγεστε!» είπε επιτιμητικά.
Η πρόταση του πρωθυπουργού να διορίσει τον διάδοχό του δεν ερχόταν σε αντίθεση με τα πολιτικά ήθη της παράταξης. Η ΝΔ δεν εξέλεγε ούτε τον αρχηγό ούτε τα κομματικά της όργανα εκείνη την εποχή. Ο Ράλλης, ο οποίος φοβόταν ότι αν γινόταν διορισμός θα προτιμάτο ο Αβέρωφ, δεν το δέχθηκε. «Τότε ας αποφασίσει η κοινοβουλευτική ομάδα» κατέληξε ο Παπακωνσταντίνου και όλοι αποδέχθηκαν αυτόν τον τρόπο εκλογής που για πρώτη φορά θα εφαρμοζόταν στη ΝΔ. Και ο Αβέρωφ συγκατένευσε να γίνει η διαδοχή με εκλογή, γιατί πίστευε ότι ούτως ή άλλως θα κέρδιζε. Ο Καραμανλής όρισε την Πέμπτη 8 Μαΐου για την εκλογή και ρυθμίστηκαν οι λεπτομέρειες για τη μυστική ψηφοφορία.
«Θα στείλω αύριο κιόλας την παραίτησή μου από την αρχηγία στον Γραμματέα της κοινοβουλευτικής ομάδας Κωστή Στεφανόπουλο για να είναι όλα εντάξει» είπε ο Καραμανλής, και κάλεσε τον Ράλλη κατ' ιδίαν στο διπλανό δωμάτιο, που ήταν η κρεβατοκάμαρά του. «Ο ηττημένος θα γίνει αντιπρόεδρος της νέας κυβέρνησης και έτσι δεν θα δημιουργηθεί κανένα θέμα» του είπε.
Ο Ράλλης αρνήθηκε λέγοντας ότι δεν επιθυμεί να είναι μέλος στην κυβέρνηση Αβέρωφ. «Αν δεν εκλεγώ αρχηγός, θα παραιτηθώ από το βουλευτικό αξίωμα και θα δηλώσω ότι θέτω οριστικό τέρμα στην πολιτική σταδιοδρομία μου» προσέθεσε μάλιστα εκβιάζοντας τα πράγματα. Ο Καραμανλής έγινε έξαλλος. «Σε νόμιζα καλό παίκτη. Φαίνεται ότι γελάστηκα. Ο Βαγγέλης δέχεται να είναι αντιπρόεδρος στη δική σου κυβέρνηση και να συνεργαστεί τίμια μαζί σου, εσύ γιατί αρνείσαι να κάνεις το ίδιο;» του είπε, και έκλεισε τη συζήτηση εκεί.
«Διαισθάνομαι ότι θα έχουμε άσχημες εξελίξεις μ' αυτούς τους δύο» είπε ο Καραμανλής στον Παπακωνσταντίνου μόλις οι δύο υποψήφιοι έφυγαν από το σπίτι.
*Το θρίλερ της ψηφοφορίας
Ο πρωθυπουργός και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης έμειναν για αρκετή ώρα να σχολιάζουν τη συζήτηση που είχε προηγηθεί. Ο Κ. Παπακωνσταντίνου ήταν στενά συνδεδεμένος με τον Καραμανλή από την πρώτη οκταετία και υπήρξε υπουργός στην κυβέρνησή του. Ηταν ένας από τους λίγους εκλεκτούς που είχαν το ελεύθερο να τον επισκέπτονται στο Παρίσι, στο σπίτι του επί του Μπουλβάρ Μονμορανσύ, και χρησίμευε ως σύνδεσμος με την Ελλάδα. Γεροντοπαλίκαρο, ζούσε στην οδό Ιθάκης με την αδελφή του και είχε αφιερωθεί αποκλειστικά στον Καραμανλή. Ενα ειδύλλιο το 1961 με τη Σοφία Ρέντη, αδελφή του βουλευτή Χ. Ρέντη, δεν κατέληξε σε γάμο. Ηταν δικηγόρος το επάγγελμα και ο Καραμανλής του είχε αναθέσει από το Παρίσι τα διαδικαστικά για το διαζύγιό του με την Αμαλία Κανελλοπούλου. Μια από τις σπάνιες φωτογραφίες του τον δείχνει να περπατά με τον ιδρυτή της ΕΡΕ στο δάσος της Βουλώνης και να του εξηγεί κάτι χειρονομώντας με πάθος. Ο Κ. Παπακωνσταντίνου δεν είχε βλέψεις για την αρχηγία της ΝΔ, και τούτο παρά το ότι μια ομάδα δέκα βουλευτών υπό τον Π.Μποκοβό τον είχε προσεγγίσει και τον είχε πιέσει να θέσει υποψηφιότητα για αρχηγός. Εκείνος θα απαντήσει στους υποστηρικτές του: «Δεν γίνεται. Πρέπει να ξέρει ο καθένας ως πού μπορεί να φτάσει...».
Αν όμως ο Κ. Παπακωνσταντίνου δεν είχε φιλοδοξίες για τη διαδοχή, είχε ένας άλλος: ο Κ. Μητσοτάκης είχε συναντήσει τότε τον Καραμανλή και τον ρώτησε «Να θέσω υποψηφιότητα;». «Τι ελπίζεις να πάρεις;» τον βολιδοσκόπησε ο αρχηγός της ΝΔ. «Καμιά δεκαριά» ήταν η απάντηση. «Αν αρχίζεις από δέκα, δεν γίνεσαι αρχηγός» τον έκοψε ο Καραμανλής.
Η συμφωνία της Ηρώδου Αττικού προέβλεπε πάντως να τηρηθεί ένα δημοκρατικό τυπικό και να προταθούν οι υποψήφιοι για την αρχηγία από πέντε βουλευτές. Επελέγησαν πρόσωπα που δεν βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή και δεν θα είχαν φόβο να εκτεθούν. Ετσι, τον Γεώργιο Ράλλη πρότειναν οι βουλευτές Ι. Κοντοβράκης, Θ. Κονίτσας, Ε. Ελευθεριάδης, Δ. Γρίβας, Ζ. Παπαλαζάρου. Τον Ευάγγελο Αβέρωφ πρότειναν οι βουλευτές Α. Κονταξής, Κ. Μαυρίδης, Α. Ταχυρίδης, Φ.Πιτούλης, Χ. Ιωάννου.
Ενώ ο Καραμανλής βρισκόταν ακόμη στον Εθνικό Κήπο, ένας άνδρας της προσωπικής του φρουράς ήρθε τρέχοντας από το διπλανό κτίριο της Βουλής και ζήτησε να μιλήσει στον Πέτρο Μολυβιάτη. «Η ψηφοφορία είναι στα μισά αλλά βγαίνει ο Ράλλης» του είπε. Ο Μολυβιάτης, που είχε στηρίξει τον Αβέρωφ και ήταν βέβαιος για την εκλογή του, κοντοστάθηκε εμβρόντητος. Ο Καραμανλής δεν έκανε κανένα σχόλιο. «Πάμε αμέσως στο γραφείο μου στη Βουλή» είπε στον έμπιστο διευθυντή του γραφείου του και ξεκίνησε πρώτος.
Επισήμως ο Καραμανλής δεν είχε δείξει προτίμηση για τον έναν ή τον άλλον υποψήφιο. Από τον Π. Μολυβιάτη και τον αδελφό του, υφυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ Αχ. Καραμανλή είχε μάλιστα ζητήσει να μείνουν ουδέτεροι. «Δεν θα εκδηλώνεστε» τους είπε «ακόμη κι αν οι βουλευτές σάς πιέζουν». Δεν του άρεσε του Καραμανλή να λέγεται ότι παρεμβαίνει στα κομματικά. Ισως δεν ήθελε να επωμισθεί και την ενδεχόμενη αποτυχία του νέου αρχηγού.
Γρήγορα όμως από το καραμανλικό περιβάλλον αρχίζει να διαμορφώνεται κλίμα υπέρ του Ράλλη. Οταν ο υφυπουργός Γ. Μούτσιος, ο οποίος καταγόταν από την Πρώτη Σερρών (μακρινός συγγενής της οικογενείας Καραμανλή), κινήθηκε υπέρ του Ράλλη, όλοι κατάλαβαν ότι είχε δοθεί ανεπίσημα «εντολή». Ακόμη και ο Μ. Εβερτ ­ ο οποίος δεν είχε ποτέ καλές σχέσεις με τον Γ. Ράλλη από την εποχή που ο πατέρας του, διευθυντής της Ασφαλείας Αγγελος Εβερτ είχε συλλάβει τον πρωθυπουργό Ι. Ράλλη επί Κατοχής ­ παίρνει εντολή να τον στηρίξει και μαζεύει γύρω του μια ομάδα από 17 βουλευτές, οι περισσότεροι παλιά στελέχη της ΕΡΕΝ, γνωστοί ως «Ομάδα του Χίλτον» όπως θα δούμε αργότερα.
*Διαφορά μιας ψήφου
Ως την παραμονή της ψηφοφορίας ο Μ. Εβερτ, υπουργός Βιομηχανίας τότε, άφηνε τον Αβέρωφ να πιστεύει ότι θα στηρίξει την υποψηφιότητά του. Μία ημέρα πριν από την κρίσιμη εκλογή, ο Αβέρωφ διαισθάνεται ότι το κλίμα αλλάζει υπέρ του Ράλλη και στέλνει στο υπουργείο Βιομηχανίας τον ανιψιό του, βουλευτή Τρικάλων Σωτήρη Χατζηγάκη για να διερευνήσει τις προθέσεις του Εβερτ. «Το απόγευμα έχω συνάντηση εδώ στο υπουργείο με μερικούς βουλευτές. Πάρε με στις 7.00 και θα σου απαντήσω» είπε στον Χατζηγάκη ο υπουργός Βιομηχανίας. Στις 7.00 το απόγευμα ο Χατζηγάκης του τηλεφωνεί στο υπουργείο, αλλά το τηλέφωνο βουίζει συνεχώς. Παίρνει και ξαναπαίρνει επί ώρα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ο Χατζηγάκης υποψιάζεται ότι η ομάδα Εβερτ συνεδριάζει και έχουν κατεβάσει επίτηδες το τηλέφωνο. Γύρω στις 8.00 το βράδυ το τηλέφωνο παύει να βουίζει, αλλά δεν απαντά κανείς στο υπουργείο Βιομηχανίας. Ο Χατζηγάκης με τον Αντώνη Σαμαρά, το άλλο πιστό πρωτοπαλίκαρο του Αβέρωφ, σπεύδουν στην Κηφισιά και μεταφέρουν τις ανησυχίες τους. «Οι καραμανλικοί δεν θα μας στηρίξουν» προειδοποιούν τον Ευ. Αβέρωφ. «Μην είστε ανόητοι, έχω διαβεβαιώσεις και θα πάρω μίνιμουμ 102 ψήφους» τους απαντά εκείνος. Πράγματι ο Κ. Τσάτσος και ο Π. Μολυβιάτης, δύο από τους στενότερους ανθρώπους του πρωθυπουργού, τον διαβεβαίωναν ως την τελευταία στιγμή ­ και το πίστευαν ­ ότι έπρεπε να θεωρεί την εκλογή του βέβαιη.
Από τον πρώτο όροφο όπου γινόταν η ψηφοφορία, μια κοπέλα κατέβηκε γοργά τα σκαλοπάτια γύρω στη 1.00 το μεσημέρι και έφθασε στο ισόγειο της Βουλής όπου βρίσκονταν οι δημοσιογράφοι. «Βγήκε ο Ράλλης με τέσσερις ψήφους διαφορά» είπε. Ο Ράλλης εξελέγη αρχηγός με 88 ψήφους, τις μισές συν μία. Ο Αβέρωφ πήρε 84 ψήφους, ενώ τρία ψηφοδέλτια ευρέθησαν λευκά. Ο Γ. Ράλλης θα αντιληφθεί αργότερα ότι αρχηγός με μία ψήφο διαφορά από τον αντίπαλό του δεν στέκεται.
*Κλίμα έντασης
Με την αναγγελία του αποτελέσματος από τον Παπακωνσταντίνου, οι φίλοι του νέου αρχηγού ξέσπασαν σε ζητωκραυγές μέσα στην αίθουσα ενώ οι αβερωφικοί πάγωσαν. Δεκάδες κομματικά στελέχη, παράγοντες και πολιτευτές γνωστοί για τα φιλοαβερωφικά τους αισθήματα, που είχαν συγκεντρωθεί στο ισόγειο της Βουλής από νωρίς το πρωί, κινήθηκαν απειλητικά προς τον πρώτο όροφο και χρειάστηκε η παρέμβαση στελεχών του κομματικού μηχανισμού για να σταματήσουν.
«Ο Καραμανλής έδωσε εντολή να βγει ο Ράλλης» φώναξαν ορισμένοι οπαδοί του υπουργού Εθνικής Αμυνας, που είχαν συγκεντρωθεί στους διαδρόμους της Βουλής και κινήθηκαν προς το γραφείο του Αχ. Καραμανλή όταν είδαν ότι πρόσωπα που συνδέονταν μαζί του πανηγύριζαν ­ με επικεφαλής τον ανιψιό του Καραμανλή Μιχάλη Λιάπη. Αρκετοί άρχισαν να υβρίζουν τον ιδρυτή της παράταξης. Ανάμεσά τους, οι πρώην βουλευτές Ελ. Καλογιάννης και Β. Σούλας, καθώς και ο πολιτευτής Χανίων Γ.Βολουδάκης. Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Γεωργίας Ζ. Φούφας, εξ απορρήτων του Αβέρωφ και γραμματέας του, είναι ο πιο εκδηλωτικός και πνέει μένεα κατά του Καραμανλή.
Σε λίγο άρχισαν να βγαίνουν από την αίθουσα της Γερουσίας υπουργοί, υφυπουργοί και βουλευτές. Σχεδόν πετούσε απ' τη χαρά του για την εκλογή Ράλλη ο υφυπουργός Παιδείας Β.Κοντογιαννόπουλος, ενώ χαμογελούσαν ο υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών Σ. Δοξιάδης, ο υπουργός Γεωργίας Ι. Μπούτος, ο υπουργός για τις σχέσεις με την ΕΟΚ Ι. Κοντογιώργης και ο υφυπουργός Γ. Μούτσιος. Περιχαρείς ήταν οι τρεις του υπουργείου Συντονισμού Κ. Μητσοτάκης, Σ.Δήμας και Ι. Παλαιοκρασσάς, ενώ ικανοποιημένος έδειχνε και ο υπουργός Προεδρίας Κ.Στεφανόπουλος. Την υποψηφιότητα Ράλλη στήριξε επίσης (παρασκηνιακά) και ο πρώην πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Ολο το «κατεστημένο» της ΝΔ είχε στηρίξει και ψηφίσει τον Γ. Ράλλη.
Αντίθετα οι Δ. Νιάνιας, Ι. Βαρβιτσιώτης, Χ. Στράτος, Ν. Ζαρντινίδης, Αθ. Τσαλδάρης, Α.Συνοδινού, Γερ. Αποστολάτος, Αθ. Γκελεστάθης, Α. Παπαδόγγονας, που θεωρούσαν σχεδόν βέβαιη την εκλογή του Αβέρωφ, αμίλητοι σχεδόν μπήκαν βιαστικά στα αυτοκίνητά τους και έφυγαν. Λίγη ώρα αργότερα, στο γραφείο του υφυπουργού Προεδρίας Αθ. Τσαλδάρη διάφοροι υπάλληλοι της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών φώναζαν ότι «η εκλογή Ράλλη είναι αίσχος και απαράδεκτη». Την απογοήτευσή του από την εκλογή Ράλλη δεν έκρυβε μετά την ψηφοφορία και ο υπουργός Δημόσιας Τάξης Αν. Μπάλκος, ο οποίος, σε ψυχική κατάρρευση, πλησίασε κάποιον αξιωματικό και του είπε να φύγουν οι μοτοσικλετιστές που προορίζονταν για τον «μελλοντικό πρωθυπουργό». Εννοούσε φυσικά τον Αβέρωφ. Οσο για τον νέο αρχηγό Γ. Ράλλη, ο οποίος θα ορκιζόταν πρωθυπουργός σε λίγες ημέρες, έφθασε με τα πόδια στο σπίτι του επί της οδού Κανάρη, χωρίς τη συνοδεία αστυνομικών.
Ποτέ δεν μπόρεσε να συγχωρήσει ο Ράλλης στους Βαρβιτσιώτη και Ζαρντινίδη, τους οποίους θεωρούσε «στενούς φίλους» του, ότι ψήφισαν τον Αβέρωφ. «Τον Βαρβιτσιώτη τον είχα πολύ βοηθήσει να εκλεγεί για πρώτη φορά βουλευτής στη Β' περιφέρεια Αθηνών. Πολλά μου όφειλε» θα πει αργότερα ο Γεώργιος Ράλλης, και θα χαρακτηρίσει φαιδρή τη δικαιολογία του Ζαρντινίδη, που του είπε «Δεν μπορώ να σε ψηφίσω γιατί σε στηρίζει ο Μητσοτάκης»! Βαρβιτσιώτης, Ζαρντινίδης, Νιάνιας, Παπαδόγγονας και Μπάλκος «τιμωρήθηκαν» από τον νέο αρχηγό και έμειναν εκτός κυβέρνησης.
Στη Βουλή, ο Καραμανλής περιμένει να τελειώσει η ψηφοφορία και παρακολουθεί με ανησυχία το κλίμα που επικρατεί στους διαδρόμους. Από τους ανθρώπους του μαθαίνει ότι μπροστά στο γραφείο του αλλά και στον πρώτο όροφο της Βουλής κομματικά στελέχη έχουν αρχίσει να φωνάζουν υβριστικά συνθήματα εναντίον του μόλις έγινε γνωστή η ήττα του Αβέρωφ. Ο Καραμανλής ζητάει αμέσως να συναντήσει τους δύο «μονομάχους» και ο Κ. Παπακωνσταντίνου αναλαμβάνει να τους πείσει να έλθουν στο γραφείο του. Εκεί, συγχαίρει τον έναν για την εκλογή του και τον άλλον για τη στάση του. Ο Αβέρωφ σταματάει γρήγορα τη συζήτηση και κατευθύνεται προς την έξοδο. Στον προθάλαμο βρίσκονται ο Σ. Χατζηγάκης, ο Αντ. Σαμαράς αλλά και ο αδελφός του Μισέλ Αβέρωφ. «Εγώ σου το 'λεγα από καιρό ότι ο Καραμανλής θα μας πουλήσει» θα του πει εκείνος, έξαλλος από θυμό. Αναστατωμένη στέκεται στον προθάλαμο και η σύζυγός του Ντίνα Αβέρωφ: «Πάμε να φύγουμε, Βαγγέλη, δεν βλέπεις ότι σε κοροϊδεύουν;» του λέει, και τον τραβάει θυμωμένη προς την έξοδο της Βουλής.
*Αρχίζει η πτώση
Κατ' ιδίαν στο γραφείο του ο Καραμανλής ζήτησε από τον Ράλλη να επισκεφθεί το ίδιο απόγευμα στο σπίτι του στην Κηφισιά τον Αβέρωφ, ως «κίνηση καλής θελήσεως». «Να συζητήσετε και να του ανακοινώσεις εσύ ο ίδιος ότι αναλαμβάνει την αντιπροεδρία της κυβέρνησης, όπως συμφωνήσαμε» του είπε. Είχε καταλάβει ο Καραμανλής ότι ο Αβέρωφ πήρε πολύ βαριά την ήττα και διέκρινε στη στάση του απειλητικές διαθέσεις. Ο Ράλλης συγκατένευσε και έφυγε. Το σκέφθηκε όμως μία ώρα και άλλαξε γνώμη. Το ίδιο μεσημέρι ανακοίνωσε ότι η κυβέρνησή του θα έχει δύο αντιπροέδρους, τον Αβέρωφ και τον Παπακωνσταντίνου. Και αντί να μεταβεί στην Κηφισιά, όπως είχε υποσχεθεί στον Καραμανλή, ανακοίνωσε ότι η κρίσιμη συνάντηση θα γινόταν στο σπίτι του Στεφανόπουλου στο Ψυχικό, «για να καταρτίσουμε τη νέα κυβέρνηση».
Ο Αβέρωφ δεν πήγε βεβαίως σ' αυτό το ραντεβού. Εσπευσμένα φθάνει στο σπίτι του το ίδιο απόγευμα ο φίλος του Πέτρος Μολυβιάτης, με τον οποίο ήταν και γείτονες στην Κηφισιά. Περπάτησαν για ώρα στους γύρω δρόμους και ο Αβέρωφ παραπονέθηκε για τις ψεύτικες διαβεβαιώσεις και τις υποσχέσεις.«Εγώ τον έφερα στην Ελλάδα και ιδού πώς μου το ανταποδίδει» θα πει για τον Καραμανλή. «Και όπως καταλαβαίνεις, Πέτρο, δεν μπορώ να δεχθώ θέση αντιπροέδρου σε κυβέρνηση Ράλλη» καταλήγει. Το ίδιο ανακοινώνει και στους βουλευτές που έχουν συγκεντρωθεί και τον περιμένουν στο σπίτι του. Είναι όλοι εξοργισμένοι με τον ιδρυτή της ΝΔ και προτείνουν στον υπουργό Εθνικής Αμυνας να ανεξαρτητοποιηθεί την ίδια στιγμή, να αποχωρήσει, να δημιουργήσει νέο κόμμα, να αντιδράσει επιτέλους! Ο Αβέρωφ δεν ήθελε να ακούσει για αποχώρηση και διάσπαση. Αργά το βράδυ θα κάνει όμως μια δήλωση η οποία έκρυβε έναν απειλητικό υπαινιγμό: «Πιστεύων στην ανάγκη ενότητος της Νέας Δημοκρατίας παραμένω στις τάξεις της και εφόσον μου ανατεθεί θα διατηρήσω το υπουργείο Εθνικής Αμύνης» έγραφε στην ανακοίνωση.
Από εκείνη την ημέρα επισημοποιείται και η «κατάρα» της ΝΔ. Το κόμμα θα χάσει τις εκλογές του 1981, θα αλλάξει έκτοτε τέσσερις αρχηγούς και θα μείνει για πολλά χρόνια στην αντιπολίτευση. Ισως φταίει ότι η ΝΔ είχε μια έντονη αίσθηση ορφάνιας αφότου ο Καραμανλής μεταπήδησε στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Αλλά και εκείνος είχε μιαν αρκετά σαφή αίσθηση απογοητευμένου πατέρα. «Εσύ τουλάχιστον άφησες μαθητές» θα πει αργότερα, ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, στον Κάρολο Κουν, που ήταν ένας από τους κυριακάτικους συνδαιτυμόνες του. «Είσαι τυχερός. Εγώ δεν άφησα».
ΟTAN TO 48% HTAN ΠΑΝΩΛΕΘΡΙΑ
Την επομένη των εκλογών του 1977 η κυβέρνηση Καραμανλή ξυπνάει μετά από μια ψυχρολουσία. Η δύναμή της έχει υποχωρήσει κατά 13 μονάδες σε σχέση με τις εκλογές του 1974 και οι βουλευτές της έχουν μειωθεί κατά 48. Το ΠαΣοΚ εγκαθίσταται στην αξιωματική αντιπολίτευση. Το εκλογικό αυτό αποτέλεσμα θεωρείται από όλους στη ΝΔ ­ και σωστά ­ ως ήττα. Αρχίζουν τα βασανιστικά ερωτήματα.
Πολλά κορυφαία στελέχη της ΝΔ υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση πρέπει να σκληρύνει τη στάση της. Ο υπουργός Προεδρίας Κ. Στεφανόπουλος εκφωνεί πύρινες αντικομμουνιστικές ομιλίες: «Εγώ θα εξακολουθήσω να λέω τον εμφύλιο πόλεμο συμμοριτοπόλεμο» λέει σε μια εμφάνισή του στη Βουλή. Από το ίδιο βήμα ο υπουργός Οικονομικών Ι. Μπούτος θα πει για τον Α. Παπανδρέου: «Οταν το μαρξιστικό ΠαΣοΚ έλθει στην εξουσία, θα ανατρέψει το κοινωνικό καθεστώς και θα εγκαταστήσει μονοκομματικό κράτος»! Ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Ευ. Αβέρωφ χαρακτηρίζει στελέχη του ΠαΣοΚ«αναρχικούς» και το ΠαΣοΚ «κόμμα ελαττωμένης εθνικής συνείδησης». Η αντιπολίτευση απαντά με την ίδια οξύτητα, κάνει λόγο για «δεξιά απόκλιση» και το πολιτικό κλίμα πολώνεται.
Στροφή προς το κέντρο
Με τέτοιες ενδείξεις όλοι περίμεναν μια ολοκληρωτική στροφή της κυβέρνησης προς τα δεξιά. Εντελώς απρόσμενα, όμως, ο Καραμανλής, μιλώντας στην πρώτη συνεδρίαση της Διοικούσας Επιτροπής, αμέσως μετά τις εκλογές, κάνει άνοιγμα προς το Κέντρο! Εκφωνεί μια μακρά ομιλία κατά την οποία στηλιτεύει τη δημαγωγία και τις οξύτητες της αντιπολίτευσης και καταλήγει λέγοντας: «Η ΝΔ καλύπτει τον μεγαλύτερο και υγιέστερο χώρο της πολιτικής μας ζωής, και του χώρου του παραδοσιακού Κέντρου συμπεριλαμβανομένου». Οι περισσότεροι βουλευτές μένουν άναυδοι. Πού το πάει;
Ο Καραμανλής είχε ήδη ξεκινήσει από τον Ιανουάριο του 1978 συνομιλίες με τους δύο βουλευτές του Κόμματος των Φιλελευθέρων Κ. Μητσοτάκη και Παύλο Βαρδινογιάννη. Ανθρωποί του προσεγγίζουν επίσης τον Ι. Πεσμαζόγλου και τον Κ. Αλαβάνο, οι οποίοι έχουν μόλις αποχωρήσει από την υπό διάλυση ΕΔΗΚ. Σχεδόν την ίδια εποχή και ο βουλευτής της ΕΔΗΚ Αθανάσιος Κανελλόπουλος φέρνει τη δήλωσή του στη Βουλή και καθίσταται ανεξάρτητος προσβλέπων στην ένταξή του στη ΝΔ. Εξ αυτών μόνο δύο, ο Κ. Μητσοτάκης και ο Αθ. Κανελλόπουλος, θα προσχωρήσουν τελικώς στη ΝΔ το 1978 και θα αναλάβουν τα δύο σημαντικότατα οικονομικά υπουργεία της κυβέρνησης. Θα ακολουθήσει δεύτερο κύμα διεύρυνσης προς το Κέντρο λίγο πριν από το συνέδριο της ΝΔ το 1979.
Ο πρωθυπουργός είναι πεπεισμένος ότι μόνο πολιτικά οφέλη μπορεί να αποκομίσει από μια διεύρυνση προς το Κέντρο. Με την προσχώρηση κεντρώων βουλευτών φιλοδοξεί να αυξήσει τις δυνάμεις της ΝΔ και της κυβέρνησης, οι οποίες έχουν δραματικά ελαττωθεί. «Η κυβέρνηση είναι εξαιρετικά αδύνατη, το νιώθω, το βλέπω» έλεγε συχνά εκείνη την εποχή ο πρωθυπουργός στους συνεργάτες του. Οι προσχωρήσεις εξυπηρετούν όμως κυρίως τα προσωπικά του σχέδια. Ο Καραμανλής είχε πάρει την απόφαση να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας και οι 172 ψήφοι της ΝΔ δεν αρκούν για να εκλεγεί. Απαιτούνται 200 ψήφοι για την εκλογή στο ανώτατο αξίωμα ή τουλάχιστον 180 σε τρίτη ψηφοφορία. Αποφασίζει λοιπόν να προσεταιρισθεί τα δύο στελέχη του Κόμματος των Φιλελευθέρων και ορισμένους βουλευτές από τη διαλυόμενη ΕΔΗΚ.
Οι συναντήσεις με τον Κ. Μητσοτάκη γίνονται στο σπίτι του πρωθυπουργού, επί της οδού Ηρώδου Αττικού. Θα πρέπει να ήταν η μοναδική φορά που ο κρητικός πολιτικός ένιωσε σε πλεονεκτική θέση έναντι του ιδρυτή της ΝΔ. «Την πρώτη εκλογή στην Προεδρία της Δημοκρατίας ο Καραμανλής την οφείλει σε μένα και κατά μείζονα λόγο τη δεύτερη» θα πει πολλά χρόνια αργότερα θέλοντας να τονίσει ότι χωρίς αυτή την αναγκαστική διεύρυνση προς το Κέντρο τα σχέδια του πρωθυπουργού να μεταπηδήσει στην Προεδρία της Δημοκρατίας θα είχαν ανατραπεί και οι πολιτικές εξελίξεις θα ήταν πιθανόν πολύ διαφορετικές.
Αλλαγές στην κυβέρνηση
Από τις πρώτες κιόλας κουβέντες ο Καραμανλής πρότεινε στον Κ. Μητσοτάκη να αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών. Υπουργός Εξωτερικών ήταν τότε ο Παναγής Παπαληγούρας, ο οποίος αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας και δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στον φόρτο εργασίας του υπουργείου του. Η κατάστασή του παρουσίαζε επιδείνωση και το κενό ήταν σημαντικό αφού η Ελλάδα βρισκόταν στα πρόθυρα της εντάξεως στην ΕΟΚ. Η αρρώστια του, ένα είδος σκλήρυνσης κατά πλάκας, του είχε μάλιστα αυξήσει σε τέτοιο βαθμό τη νευρικότητα που είχε εκδιώξει κάποια ημέρα κλωτσηδόν από το υπουργείο τον πρέσβη μιας αραβικής χώρας και παρ' ολίγον να προκληθεί διπλωματικό επεισόδιο. Επρεπε λοιπόν να αντικατασταθεί επειγόντως.
Με διπλωματικό τρόπο ο Μητσοτάκης απάντησε ότι μια τέτοια επιλογή θα συγκέντρωνε τα πυρά της αντιπολίτευσης και αυτό θα είχε επιπτώσεις στην εξωτερική πολιτική. «Αν τοποθετηθώ στο υπουργείο Εξωτερικών, θα δεχθούμε λυσσώδεις επιθέσεις από το ΠαΣοΚ εν όψει της εντάξεως στην ΕΟΚ. Θα ήταν προτιμότερο να τοποθετηθώ στο υπουργείο Συντονισμού, που το γνωρίζω και καλά» αντιπρότεινε ο Κ. Μητσοτάκης. Επέμεινε μάλιστα να δοθεί το υπουργείο Οικονομικών στον φίλο του Αθ. Κανελλόπουλο και ο πρωθυπουργός συμφώνησε. Αυτό δεν το συγχώρησε ποτέ στον Μητσοτάκη ο Ι. Μπούτος, ο οποίος πήρε κατάκαρδα τη μετάθεσή του από το υπουργείο Οικονομικών στο υπουργείο Γεωργίας!
Εικόνες αντίδρασης
Το βράδυ της 8ης Μαΐου 1978 γνωστοποίησε ο Καραμανλής τις τελικές αποφάσεις του. Φώναξε στο σπίτι του τον Γ. Ράλλη, τον Ευ. Αβέρωφ και τον Κ. Παπακωνσταντίνου και τους ενημέρωσε. Μόλις άκουσε ο Ράλλης ότι θα του αποσπάσει το υπουργείο Συντονισμού για να το αναθέσει στον Μητσοτάκη, πετάχτηκε όρθιος. «Αυτό δεν θα το δεχθώ, Πρόεδρε. Ο Μητσοτάκης θα μας διαλύσει την κυβέρνηση»είπε. Ο Καραμανλής όμως επέμενε: «Γιώργο, εσύ θα πάρεις το υπουργείο Εξωτερικών. Ο Παναγής θα αναλάβει τη διοίκηση της Εθνικής Τράπεζας». Εδωσε μάλιστα εντολή στον Κ. Παπακωνσταντίνου να ενημερώσει τηλεφωνικά τον Ι. Μπούτο ότι θα πρέπει να παραδώσει το υπουργείο Οικονομικών στον Αθ. Κανελλόπουλο και αυτό χόλωσε διπλά τον Μπούτο επειδή δεν τον ειδοποίησε προσωπικά ο πρωθυπουργός. Οσο για τον Π. Παπαληγούρα αρνήθηκε την τιμητική αποστρατεία στην Εθνική Τράπεζα και αποσύρθηκε οριστικά. Ο φερόμενος ως διάδοχος του Καραμανλή στη δεκαετία του '70, ισχυρός άνδρας της ΕΡΕ κατά τη διάρκεια της δικτατορίας και προσωπικός φίλος του πρωθυπουργού πέθανε λίγα χρόνια αργότερα πάμπτωχος σε ένα υπόγειο της οδού Καρνεάδου!
Η προσχώρηση του Κ. Μητσοτάκη προκάλεσε θύελλα στη ΝΔ και σάλο στα κόμματα της αντιπολίτευσης. Ο Α. Παπανδρέου έκανε αμέσως δήλωση: «Είναι κακόγουστη επανάληψη του παρελθόντος. Εχουμε μιλήσει πολλές φορές για την αποστασία. Τώρα θέλουμε να εκφράσουμε το αίσθημα αηδίας το οποίο μας κατέχει όλους». Και προσθέτει: «Είναι τόσο ανεύθυνη, επιτέλους, η Δεξιά, τόσο ανεύθυνος ο Καραμανλής;». Ο αρχηγός της ΕΔΗΚ Ι. Ζίγδης μίλησε τότε για «νέα αποστασία» και αποκάλεσε τα στελέχη που προσχώρησαν στη ΝΔ «μηδίσαντες». Κράτησε βέβαια και μια κουβέντα όλο δηλητήριο αποκλειστικά για τον πρόεδρο των Φιλελευθέρων: «Βεβαίως υπάρχει και η περίπτωσις του κ.Μητσοτάκη. Αλλά η είσοδός του αποτελεί καθυστερημένη αναγνώριση για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην ΕΡΕ το 1965 και μετέπειτα».
Κανένας πολιτικός δεν αμφισβητήθηκε τόσο στη ΝΔ ­ από τότε ως και σήμερα ­ όσο ο Κ. Μητσοτάκης. Η αναρρίχησή του στην ηγεσία του κόμματος το 1984 και η κατοπινή πολιτική διαδρομή του προσέλαβαν διαστάσεις εμφυλίου πολέμου στην παράταξη μεταξύ της μητσοτακικής και της καραμανλικής πτέρυγας.«Ημουν πάντα ξένο σώμα σε αυτή την παράταξη» έχει ομολογήσει ο ίδιος. «Αλλά ήμουν ο μόνος που,παρ' ότι κεντρώος, κέρδισα εκλογές με τη ΝΔ» θα προσθέσει.
Τέσσερα στιγμιότυπα, τα οποία θα συναντήσουμε και στη συνέχεια του μυθιστορήματος, είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά. Στιγμιότυπο πρώτο: όταν το 1984 ο Κ. Μητσοτάκης εξελέγη πρόεδρος της ΝΔ, οι καραμανλικοί βουλευτές εξεμάνησαν σε τέτοιο σημείο που είπαν στον ιδρυτή του κόμματος: «Εσύ φταιςπου μας έφερες στη ΝΔ τον Μητσοτάκη». «Εγώ δεν σας τον έφερα για αρχηγό. Εσείς τον εκλέξατε» θα απαντήσει ο Καραμανλής.
«Τον σιχαίνεται, κ. πρόεδρε»
Στιγμιότυπο δεύτερο: το 1985 η ΝΔ χάνει την εκλογική αναμέτρηση με το ΠαΣοΚ και ο πρόεδρός της Κ. Μητσοτάκης, που είχε εκλεγεί στην ηγεσία ως «αντι-Ανδρέας», αμφισβητείται και κλυδωνίζεται. Ο Ευ. Αβέρωφ συστήνει να τον εκδιώξουν το ίδιο φθινόπωρο στο συνέδριο του κόμματος. Και ο Κ. Παπακωνσταντίνου θα πει τότε: «Τώρα. Να τον ρίξουμε τώρα. Να τελειώνουμε αμέσως με τον μασκαρά...».
Στιγμιότυπο τρίτο: σε συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας, τον Ιούνιο του 1995, ο Κ. Μητσοτάκης παίρνει τον λόγο και αμφισβητεί τα αποτελέσματα ενός ταξιδιού στις ΗΠΑ που είχε μόλις κάνει ο πρόεδρος Μ. Εβερτ. Πετάγεται όρθιος ο Αχ. Καραμανλής και φωνάζει: «Εμείς σε φέραμε στο κόμμα και σε κάναμε άνθρωπο, σε κάναμε και πρωθυπουργό και τώρα μιλάς;».
Στιγμιότυπο τέταρτο: ο Κ. Στεφανόπουλος ετοιμάζεται να ανακοινώσει την ίδρυση της ΔΗΑΝΑ και ο Καραμανλής, ανήσυχος γιατί το κόμμα που ίδρυσε πάει σε διάσπαση, καλεί στο σπίτι του, στην Πολιτεία, έναν έμπιστο άνθρωπο. Του ζητεί να μεσολαβήσει ώστε ο Στεφανόπουλος να ματαιώσει τα σχέδιά του. «Αδύνατον. Δεν μπορεί να μείνει στη ΝΔ με τον Μητσοτάκη, κύριε Πρόεδρε. Τον σιχαίνεται» απαντά ο συνομιλητής του. Και ενώ περίμενε να τον κατσαδιάσει ο Καραμανλής γι' αυτή τη βαριά κουβέντα, εκείνος γύρισε και του είπε: «Ναι, αλλά στην πολιτική ούτε να σιχαίνεται δεν μπορεί κανείς...».
Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ
«Γιατί δεν βάζεις υποψηφιότητα για πρόεδρος της ΝΔ;» ρώτησε ένας δημοσιογράφος τον Κώστα Καραμανλή στα τέλη Σεπτεμβρίου 1996. Ηταν όρθιοι στο περιστύλιο της Βουλής και κουβέντιαζαν τις εξελίξεις. Ο Μ. Εβερτ είχε μόλις χάσει τις βουλευτικές εκλογές της 22ας Σεπτεμβρίου και η ΝΔ έτρωγε τις σάρκες της. Δύο ενδιαφερόμενοι είχαν ήδη ξεκινήσει την κούρσα για την αρχηγία, ο παραιτηθείς και εκ νέου υποψήφιος Μ. Εβερτ και ο βουλευτής Γ. Σουφλιάς, τον οποίο συνεπικουρούσαν η κυρίαΝτόρα Μπακογιάννη και ο κ. Στ. Μάνος σε μια ιδιότυπη τριαρχία. Τα νήματα της διαδοχής κινούσε από το παρασκήνιο ο επίτιμος πρόεδρος Κ. Μητσοτάκης, o οποίος έλεγε εμπιστευτικά: «Ο Σουφλιάς δεν είναι παρά primus inter pares». Στην ερώτηση του δημοσιογράφου απάντησε χαμογελώντας αινιγματικά ο Καραμανλής: «Ασ' τους να ματώσουν. Πού θα πάνε; Εδώ θα έρθουν». Δεν έδωσαν συνέχεια στη συζήτηση.
Κανένας δεν υποπτευόταν εκείνη τη στιγμή ότι το «σύστημα Καραμανλή» είχε ήδη τεθεί σε λειτουργία. Δύο άνθρωποι του νεαρού βουλευτή Θεσσαλονίκης είχαν ρίξει στην «αγορά» το όνομά του. «Λέτε να είναι υποψήφιος;» είπαν σε δύο-τρεις εφημερίδες. Αρχισαν να παίζουν τα κανάλια τη φωτογραφία του Καραμανλή με ένα ερωτηματικό δίπλα. Ελάχιστοι όμως το πίστευαν. Ορισμένοι βουλευτές και παράγοντες ανέβαιναν ως το γραφείο του Καραμανλή, επί της οδού Πλουτάρχου, και ρωτούσαν. Τους έκοβε ξερά ο ίδιος: «Δεν ήρθε ακόμη η ώρα». Ο πατέρας του Αλ. Καραμανλής και ο φίλος του Α.Σπηλιωτόπουλος ήταν παρόντες αλλά δεν μιλούσαν.
Αρχηγική υποδοχή
Την ίδια τακτική κράτησε ο Κώστας Καραμανλής επί πέντε μήνες. «Δεν ξέρω, δεν είμαστε αρκετοί, ίσως δεν είναι η ώρα» απαντούσε σε όσους τον πίεζαν. Και πραγματικά δεν το είχε αποφασίσει. Οταν στις 3 Οκτωβρίου 1996 ο Μ. Εβερτ επανεκλέγεται αρχηγός της ΝΔ ­ από μια ομάδα ελεγχόμενων ελεκτόρων ­ και ο Καραμανλής δήλωσε ότι «η εκλογή Εβερτ είναι μια προσωρινή λύση», τον κάλεσε ο αρχηγός της ΝΔ στο γραφείο του.
«Τι είναι αυτά; Δεν θα με στηρίξεις; Θα είσαι υποψήφιος;».
«Δεν σκοπεύω να κατέβω, Μίλτο. Θα σε στηρίξω μέχρι τέλους. Στο ίδιο γήπεδο παίζουμε μπάλα» φέρεται να απάντησε ο Καραμανλής.
Αλλά και αργότερα, όταν κάποιοι βουλευτές άρχισαν να τον στηρίζουν ανοιχτά και του ετοίμαζαν αρχηγική υποδοχή στο προσυνέδριο της Θεσσαλονίκης, ο Καραμανλής ζήτησε να το σταματήσουν. Αποφασίζουν τότε δύο φίλοι του βουλευτές να μην τον ακούσουν. Πάνε στο γραφείο της Θεσσαλονίκης και συναντούν τον πατέρα του Αλέκο Καραμανλή. «Εσύ τον γέρο Καραμανλή τον άκουγες σε όλα;» ρώτησαν. «Εμείς κάναμε ό,τι μας κατέβαζε η κούτρα μας, το πολύ πολύ να μας έβαζε τις φωνές» απάντησε εκείνος με συνένοχο ύφος. Η υποδοχή από οπαδούς έγινε και ήταν πρωτοφανής. Στο προσυνέδριο ακούστηκε για πρώτη φορά και το σύνθημα «Ηρθε η ώρα του Καραμανλή!». Τότε ανησύχησε και το επιτελείο του Μ. Εβερτ. «Ο Καραμανλής μάς την έχει στημένη» προειδοποίησε τον αρχηγό της ΝΔ ο συνεργάτης του Π. Λουκάκος. «Μην ανησυχείς, ο Μπάλιος μου είπε ότι είναι απλώς μια κλάκα» θα απαντήσει ο Εβερτ, βέβαιος ότι δεν είχε αντίπαλο στη μάχη.
Ολο το επιτελείο Καραμανλή ακολουθούσε την ίδια τακτική, να «αποκοιμίζει» τους αντιπάλους. Οταν ο Σουφλιάς και ο Εβερτ διέρρευσαν λίστες με τις υπογραφές των υποστηρικτών τους, ο Καραμανλής έδωσε εντολή να μη βγει τίποτε στη δημοσιότητα. Ο άνθρωπός του Ελ. Ζαγορίτης, οργανωτικός νους και πολύτιμος συνεργάτης, έλεγε χαρακτηριστικά: «Ασε να την πάθουν όπως ο Τσοχατζόπουλος. Ο Δασκαλάκης κατέβασε 30 άτομα από την Τρίπολη αλλά στο συνέδριο του έμειναν πέντε». Είχε στήσει ο Ζαγορίτης ολόκληρο επιτελείο επί της οδού Π. Ιωακείμ, ακριβώς απέναντι από το σπίτι του «εβερτικού»Δ. Σιούφα, και δεν το είχε πάρει κανείς είδηση. Ξενυχτούσαν κρυφά με τον Αχ. Καραμανλή μπροστά στις «μυστικές λίστες». Ο Αχιλλέας κρατούσε ένα παλιομοδίτικο στυλό με τέσσερα χρώματα και σημείωνε πόσες ψήφους θα πάρει ο κάθε υποψήφιος στο συνέδριο. Πάντα έβγαιναν περισσότερες για τον Καραμανλή αλλά δεν το έλεγαν.
Ο Σουφλιάς ανησυχεί
Και το άλλο στρατόπεδο είχε υποτιμήσει τον Καραμανλή. Ο Κ. Μητσοτάκης το απέκλειε. «Δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση» έλεγε ειρωνικά. Σε μια συνάντηση που έγινε στο στρατηγείο του Γ. Σουφλιά, στην οδό Βεντήρη, ο Π. Τατούλης επέμενε ότι «ο μικρός θα διεκδικήσει την αρχηγία». Οι παρόντες Μ.Λιάπης, Σ. Χατζηγάκης, Ν. Κάκκαλος, Κ. Χατζηδάκης, Β. Κοντογιαννόπουλος, Κ.Μπουρδάρα, Σ. Κούβελας τον διέψευσαν, σχεδόν χλευαστικά. Αργότερα, βέβαια, άρχισε να ανησυχεί ο ίδιος ο Σουφλιάς και ζήτησε να συναντηθεί με τον Αχ. Καραμανλή. Τον διαβεβαίωσε εκείνος ότι «δεν υπάρχει θέμα υποψηφιότητας του Κώστα». Επί τη ευκαιρία, σε εκείνη τη συνάντηση ο Αχ. Καραμανλής θα προτείνει στον Σουφλιά: «Αν αποκηρύξεις τον Μητσοτάκη, θα σε στηρίξουμε εμείς». Το σκέφτεται για λίγο ο Σουφλιάς, αλλά είναι πολύ αργά για να κάνει πίσω.
Οι πρώτοι βουλευτές που προσανατολίζονται προς τη λύση Καραμανλή είναι οι λεγόμενοι «λοχαγοί» της ΝΔ. Συναντώνται την πρώτη φορά στην Αθηναϊκή Λέσχη για φαγητό: Εμμ. Κεφαλογιάννης, Γ.Αλογοσκούφης, Ευ. Χαϊτίδης, Σ. Τσιτουρίδης, Β. Κορκολόπουλος, Αθ. Νάκος, Αθ. Δαβάκης, Γ. Καλός, Αν. Καραμάριος, Ν. Νικολόπουλος, Σπ. Σπηλιωτόπουλος. Ορισμένοι υποστηρίζουν την υποψηφιότητα Εβερτ, άλλοι συχνάζουν στο γραφείο του Γ. Σουφλιά. Προβληματίζονται αλλά δεν βλέπουν τρίτη λύση. Υπόσχονται να αναπτύξουν κάποια δράση με ερωτήσεις στη Βουλή. Δίνουν συχνά ραντεβού στο καφενείο «Τζίμης» απέναντι από το βιβλιοπωλείο «Φίλοι του Βιβλίου». Χρησιμοποιούν το συνθηματικό Les Amis du Livre όταν κλείνουν τα ραντεβού. Αυτοαποκαλούνται «λοχαγοί», κατ' αντιστοιχία προς τους «λοχαγούς» του ΠαΣοΚ. Δεν υπάρχει στόχος και η ομάδα ξεφτίζει. Οταν όμως ο βουλευτής Ι. Κεφαλογιάννης αρχίζει δημοσίως την εκστρατεία υπέρ της «λύσης Καραμανλή», τα στόματα λύνονται και οι μυστικές συναντήσεις με τον Καραμανλή δίνουν και παίρνουν επί δύο μήνες.
Στις 5 Φεβρουαρίου 1997 οκτώ από τους «λοχαγούς» τρώνε στο κέντρο Απαλούζα, στο Τουρκολίμανο. «Δεν τηλεφωνούμε στον Καραμανλή να έρθει;» προτείνει κάποιος. Ο Καραμανλής αρνείται να εμφανιστεί δημοσίως, προφασίζεται «ιδιαίτερα γαλλικά» και δίνει ραντεβού το ίδιο βράδυ. Η συνάντηση γίνεται στο γραφείο του Αθ. Δαβάκη, επί της οδού Μασσαλίας, στο Κολωνάκι. Στην παρέα των «λοχαγών» προστίθενται ο Γ. Ορφανός και ο Π. Ψωμιάδης. Εχουν την αίσθηση εκείνο το βράδυ ότι στο απέναντι πεζοδρόμιο υπάρχουν άνθρωποι του Μ. Εβερτ που παρακολουθούν τις κινήσεις τους. «Θα είσαι υποψήφιος;» τίθεται το ερώτημα. «Αν υπάρχουν κι άλλοι βουλευτές, ίσως...». Την ίδια απάντηση έδωσε μία εβδομάδα αργότερα στο ίδιο γραφείο. «Αν είμαστε 40-50, να το ξεκινήσουμε» είπε ο Καραμανλής και έφυγε.
Οι «λοχαγοί» αποφασίζουν να προσεγγίσουν τον αντιπρόεδρο της ΝΔ Ι. Βαρβιτσιώτη. Ο Αθ. Νάκος και ο Σ. Τσιτουρίδης ανεβαίνουν στο σπίτι του, στη Φιλοθέη. «Πρόεδρε, με Εβερτ και Σουφλιά πάμε σε τυφλή σύγκρουση, χρειάζεται τρίτη λύση» του προτείνουν. «Συμφωνώ, συμφωνώ» απαντά αμέσως ο Ι. Βαρβιτσιώτης, πιστεύοντας ότι θα προταθεί ο ίδιος για αρχηγός! Ο Βαρβιτσιώτης είχε μια μικρή ομάδα υποστηρικτών, οι οποίοι όμως απέβλεπαν περισσότερο σε μια «λύση Δ. Αβραμόπουλου». Εγιναν δύο-τρεις συναντήσεις με τον δήμαρχο Αθηναίων αλλά εκείνος αρνήθηκε να «ανεβεί στο τρένο», όπως έχει δηλώσει στη συνέχεια.
Συνάντηση στη Φιλοθέη
Κλείνεται νέο ραντεβού με βουλευτές στην οικία Βαρβιτσιώτη. Η είδηση γίνεται γνωστή και τα γραφεία των άλλων υποψηφίων παίρνουν φωτιά. Τηλεφωνεί η Ντόρα Μπακογιάννη σε ορισμένους από τους «λοχαγούς» να έρθουν στο γραφείο της. Καταφθάνουν εκεί οι Γ. Καλός, Σ. Τσιτουρίδης, Απ.Σταύρου και Αθ. Δαβάκης. Η συζήτηση ανάβει και οι «λοχαγοί» τής εξηγούν ότι αναζητούν μια «τρίτη λύση». «Αφού πάτε για τρίτη λύση, γιατί όχι εγώ;» θα ρωτήσει η Ντόρα. Της το απέκλεισαν, με τρόπο. «Πόσοι θα είστε στο ραντεβού της Φιλοθέης;» ξαναρώτησε κάποιον με αγωνία. Και όταν της είπαν ότι θα συγκεντρωθούν περίπου 30 βουλευτές, η Ντόρα Μπακογιάννη θα απαντήσει με βεβαιότητα: «Αν είστε πάνω από πέντε-έξι, να μου τρυπήσετε τη μύτη!».
Στις 19 Φεβρουαρίου 1997 καταφθάνουν στη Φιλοθέη, μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα, οι βουλευτές: Γ.Αλογοσκούφης, Αθ. Βαρίνος, Χ. Βυζοβίτης, Αθ. Δαβάκης, Γ. Καλός, Γ. Καρασμάνης, Αν.Καραμάριος, Κ. Καραμηνάς, Β. Κορκολόπουλος, Θ. Λεονταρίδης, Λ. Λυμπερακίδης, Π.Μελάς, Αθ. Νάκος, Ν. Νικολόπουλος, Γ. Ορφανός, Ελ. Παπαγεωργόπουλος, Στ.Παπαδόπουλος, Χαρ. Παπαθανασίου, Β. Πάππας, Ευ. Πολύζος, Θ. Σκρέκας, Σπ. Σπύρου,Απ. Σταύρου, Ν. Τσιαρτσώνης, Σ. Τσιτουρίδης, Αντ. Φούσσας, Αθ. Χειμάρας, Π. Ψωμιάδης.Στις 2 το πρωί, στο κεφαλόσκαλο της οικίας του, ο Ι. Βαρβιτσιώτης, πλαισιωμένος από τους βουλευτές, διαβάζει μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες ένα σύντομο κείμενο: «Με τα σημερινά δεδομένα πιστεύουμε ότι ήρθε η ώρα της εκλογής ηγεσίας του κόμματος από τη νέα γενιά της παρατάξεώς μας».
Ποιος ήταν ο νονός της Νέας Δημοκρατίας; Και ποιο ήταν το μαύρο πρόβατο για τη συντηρητική παράταξη αμέσως μετά τη μεταπολίτευση του 1974; Είκοσι πέντε χρόνια από τότε τα πράγματα έχουν σχεδόν ξεκαθαρίσει...
Συνεργάτης και φίλος (αν είχε φίλους· ο ίδιος έλεγε ότι δεν είχε) του Καραμανλή ήταν ο Γεώργιος Πλυτάς, δήμαρχος Αθηναίων όταν έγινε το πραξικόπημα των συνταγματαρχών του 1967. Προκαλώντας την έκπληξη και τον ανομολόγητο θαυμασμό των αντιπάλων του ο Γ. Πλυτάς αρνήθηκε να συνεργαστεί με τη δικτατορία, (ο αντιδήμαρχός του Δ. Ρίτσος διορίστηκε από τη χούντα δήμαρχος Αθηναίων και έφυγε αυτοεξόριστος στο Λονδίνο). Εκεί εξέδιδε σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας μια μικρή εφημερίδα που την ονόμαζε «Νέα Δημοκρατία». Αυτό τον τίτλο διάλεξε το φθινόπωρο του 1974 ο Καραμανλής για να βαφτίσει το νέο κόμμα του. Κατά σύμπτωση, στη μικρή αυτή εφημερίδα ο δημοσιογράφος Τάκης Λαμπρίας είχε τον καιρό της δικτατορίας δημοσιεύσει ένα άρθρο με τίτλο «Η λύσις Καραμανλή» για να προετοιμάσει την επάνοδο του Καραμανλή στην Ελλάδα. Ο Καραμανλής επέστρεψε, ο Τάκης Λαμπρίας έγινε υπουργός Τύπου και ο τίτλος της εφημερίδας έγινε τίτλος του κόμματος. Μετά βεβαιότητος εικάζεται ότι ο γνωστός δημοσιογράφος ­ ο οποίος επί πολλά χρόνια θα είναι το alter ego του Καραμανλή ­ ήταν ο νονός του κόμματος.
Ιδρύεται νέο κόμμα
Για μία ακόμη φορά ο Καραμανλής... άλλαζε κόμμα! Από το Λαϊκόν Κόμμα, με το οποίο εξελέγη πρώτη φορά βουλευτής τη δεκαετία του '30, βρέθηκε στον Ελληνικό Συναγερμό του στρατάρχη Αλεξάνδρου Παπάγου, στις αρχές της δεκαετίας του '50. Οταν διεδέχθη τον Αλέξανδρο Παπάγο και έγινε πρωθυπουργός κατήργησε τον Ελληνικό Συναγερμό και ίδρυσε την Εθνική Ριζοσπαστική Ενωση (ΕΡΕ) το 1956. Και το 1974 έκλεισε την ΕΡΕ και ίδρυσε τη Νέα Δημοκρατία. Με το νέο όνομα ο Καραμανλής ήθελε προφανώς να συμβολίσει την απόφασή του για ριζικές αλλαγές. Ετσι απέρριψε τόσο τις προτάσεις στενών συνεργατών του που ήθελαν να παραμείνει ο τίτλος της ΕΡΕ όσο και άλλες προτάσεις όπως του Αθανασίου Τσαλδάρη, ο οποίος είχε προτείνει να χρησιμοποιηθεί η ονομασία Λαϊκό Κόμμα, τίτλο που είχε κληρονομήσει από τον πατέρα του πρώην πρωθυπουργό (και αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος, Κωνσταντίνο Τσαλδάρη). Τα αιτήματα αυτά δεν εισακούστηκαν. «Να διαγράψουμε το παρελθόν» έλεγε συχνά ο Καραμανλής, από τότε που ήταν αυτοεξόριστος στο Παρίσι.
Επί τρεις ημέρες ο Καραμανλής θα υπαγορεύει το κείμενο της ιδρυτικής διακήρυξης στον Τάκη Λαμπρία. Το κείμενο σβήνεται, διορθώνεται και ξαναγράφεται πολλές φορές και το απόγευμα του Σαββάτου 27 Σεπτεμβρίου διανέμεται στον Τύπο. Στο νέο κόμμα δεν υπάρχουν συνιδρυτές, ο Καραμανλής υπογράφει μόνος του και οι αναφορές γίνονται σε πρώτο ενικό πρόσωπο: «Γι' αυτόν ακριβώς τον εθνικό σκοπό εθεώρησα καθήκον μου να δημιουργήσω μια ευρεία και ζωντανή πολιτική παράταξιν, τη Νέα Δημοκρατία. Καλώ όλους εκείνους που συμμερίζονται την αγωνία και τις ελπίδες μου για το μέλλον,όλους εκείνους που διακαίονται από τον πόθο μιας πολιτικής αναγεννήσεως να συστρατευθούν μαζί μας».
Το νέο κόμμα στην αρχή δεν έχει ακόμη καν γραφεία. Ολα γίνονται εσπευσμένα, σχεδόν αιφνιδιαστικά και τα δύο αδέλφια του πρωθυπουργού Αλέκος και Αχιλλέας Καραμανλής αναλαμβάνουν να βοηθήσουν στην κατάρτιση των εκλογικών συνδυασμών. Λόγο στις λίστες των υποψηφίων έχουν ακόμη τρία πρόσωπα: ο στενός συνεργάτης του πρωθυπουργού από την πρώτη οκταετία Κ.Παπακωνσταντίνου και οι δύο υπουργοί Ευ. Αβέρωφ και Γ. Ράλλης. Η εντολή του πρωθυπουργού είναι να καταβληθεί κάθε προσπάθεια, ώστε με τους συνδυασμούς της η ΝΔ να κόψει οριστικά τις γέφυρες με συνεργασθέντες με τη χούντα και να δώσει τον αέρα της ανανέωσης. «Να φύγουν οι ανεπιθύμητοι» θα πει ρητά ο Καραμανλής στον Κ. Παπακωνσταντίνου.
Ανεπιθύμητος κρίνεται και ο Κ. Μητσοτάκης. Πρωταγωνιστής του «Ανένδοτου» και πρώην ορκισμένος αντίπαλος του αρχηγού της ΕΡΕ ο κρητικός πολιτικός θεωρείται ακατάλληλος να τοποθετηθεί στις λίστες της ΝΔ. Είναι ο «μοιραίος άνθρωπος» της αποστασίας του '65 και το όνομά του θεωρείται άρρηκτα συνδεδεμένο με το παρελθόν. «Εχει κακή φήμη» λένε γι' αυτόν στον πρωθυπουργό πολλοί «καλοθελητές». Ρητά τον είχε αποκλείσει ο Καραμανλής και από την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας.
Εκτός συνεδρίου ο κ. Μητσοτάκης
Βρισκόταν εκείνες τις ημέρες του Ιουλίου 1974 ο Κ. Μητσοτάκης στην Κρήτη και όταν έμαθε ότι ορκιζόταν διακομματική κυβέρνηση έσπευσε στην Αθήνα. Ετρεξε αμέσως σε έναν από τους συνεργάτες του πρωθυπουργού. «Αν δεν μπω στην κυβέρνηση θα είναι η πολιτική μου δολοφονία» του είπε. Οταν είδε ότι κινδυνεύει να αποκλεισθεί και από τους συνδυασμούς, ζήτησε αμέσως να συναντηθεί με τον πρωθυπουργό. «Κατέβα υποψήφιος με ανεξάρτητο συνδυασμό στα Χανιά. Δεν θα κατεβάσω εγώ εκεί δικό μου συνδυασμό και θα σε βοηθήσω» λέγεται ότι του υποσχέθηκε ο τότε πρωθυπουργός.
Το ίδιο βράδυ ο Καραμανλής μετεπείσθη και άλλαξε γνώμη. Ζήτησε μάλιστα από τον Γ. Ράλλη να του το μεταφέρει και εκείνος αρνήθηκε. Προθυμοποιήθηκε ο Ευ. Αβέρωφ να συναντηθεί με τον Κ.Μητσοτάκη. Εφαγαν ένα μεσημέρι μαζί στην Αθηναϊκή Λέσχη και του είπε ότι δεν θα τοποθετηθεί στους συνδυασμούς ούτε ως ανεξάρτητος συνεργαζόμενος με τη ΝΔ. Δεν πίστευε στα αφτιά του όταν το άκουσε ο Κ. Μητσοτάκης. «Βαγγέλη, δεν έχω κουβέντα μαζί σου. Αν ο Καραμανλής παίρνει τον λόγο του πίσω να μου το πει ο ίδιος» απάντησε θυμωμένος.
Οι σχέσεις Καραμανλή - Μητσοτάκη χρονολογούνται ουσιαστικά από το Παρίσι. Διέμεναν και οι δύο στη γαλλική πρωτεύουσα και οι επαφές τους ήταν συχνές. «Ημουν ο βασικός πολιτικός σύμβουλος του Καραμανλή» έχει πει για τα χρόνια του Παρισιού ο Κ. Μητσοτάκης. Οταν μάλιστα ανακοινώνονται οι συνδυασμοί της ΝΔ θα δηλώσει για τον Καραμανλή: «Το πιο ακατάλληλο πρόσωπο στην πιο ακατάλληλη θέση». Καθώς από το Παρίσι ο Μητσοτάκης είχε τοποθετηθεί υπέρ της «λύσης Καραμανλή», θα πει ο ίδιος πολλά χρόνια αργότερα: «Αντί για ευχαριστώ, με ξέχασαν στη φυλακή. Ημουν ο τελευταίος πολιτικός στις φυλακές της χούντας. Ευτυχώς με θυμήθηκαν ο Στεφανόπουλος και ο Μαρκεζίνης.Εδωσαν εντολή και βγήκα».
Η περίοδος του Παρισιού
Οι σχέσεις των δύο ανδρών διαταράσσονται. «Τον Καραμανλή τον γνωρίσαμε εμείς πολύ καλά στο Παρίσι, τρώγαμε και πίναμε μαζί, πήγαινε με τον γιο μου τον Κυριάκο βόλτα στο πάρκο, την Ντόρα τη λάτρευε, την έλεγε τσολιά» έχει πει με παραστατικό ύφος και η Μαρίκα Μητσοτάκη υπερασπιζόμενη τον «προδομένο σύζυγό της». Ο ίδιος ο κρητικός πολιτικός έχει εξηγήσει ότι δεν τον πείραξε τόσο ότι δεν τον συμπεριέλαβαν στους συνδυασμούς της ΝΔ όσο ότι δεν τον ειδοποίησαν εγκαίρως. Εθεσε βεβαίως υποψηφιότητα ως ανεξάρτητος αλλά ήταν αργά. Δεν κατόρθωσε να εκλεγεί για μερικές εκατοντάδες ψήφους. Η σκληρή ενισχυμένη αναλογική του 1974 έφραξε τον δρόμο του ανεξάρτητου υποψηφίου Χανίων προς το κοινοβούλιο.
Το 1977, στις επόμενες εκλογές, ιδρύει κόμμα. Και ως επικεφαλής του «Κόμματος των Νεοφιλελευθέρων» ο Κ. Μητσοτάκης διαφημίζει τη «διέξοδο από τα αδιέξοδα» της ΝΔ και εκλέγει δύο βουλευτές: τον εαυτό του στα Χανιά και τον Παύλο Βαρδινογιάννη στο Ρέθυμνο. Στόχος της προεκλογικής εκστρατείας του είναι φυσικά ο πρωθυπουργός. «Το σύνθημα δεν είναι Καραμανλής ή χάος αλλά Καραμανλής σημαίνει χάος» φωνάζει στις ομιλίες του στα Χανιά.
Αυτά τα συνθήματα είχε εμπνευσθεί ο στενός συνεργάτης και γαμπρός του Παύλος Μπακογιάννης.Δικηγόρος ο ίδιος στο επάγγελμα ξιφουλκεί από τις στήλες των εφημερίδων κατά του πρωθυπουργού. Στην προεκλογική εκστρατεία του 1977 θα γράψει για τον Κ. Καραμανλή: «Με νέα λεοντή εμφανίστηκε ο Καραμανλής, αυτή του χουντοφάγου και του εθνοσωτήρα». Από ένα παράξενο παιχνίδι της μοίρας αυτόν ακριβώς τον επικριτή του είχε επιλέξει ο Κ. Καραμανλής, λίγα χρόνια ενωρίτερα, για να δημιουργήσει την πρώτη μεταδικτατορική τηλεόραση στην Ελλάδα. Ο ηθοποιός Τάκης Χορν και ο επικεφαλής ως τότε του ελληνικού τμήματος της Ντόιτσε Βέλε Παύλος Μπακογιάννης ανέλαβαν, κατ' εντολή του Καραμανλή, τον Αύγουστο του 1974 να αναδημιουργήσουν την ΕΙΡΤ. Ο Π. Μπακογιάννηςαναλαμβάνει, στο πλευρό του Τ. Χορν, τη διεύθυνση ειδήσεων της ΕΙΡΤ.
Η απόλυση του Μπακογιάννη
Ενα μοιραίο λάθος στάθηκε αρκετό να τον απομακρύνει οριστικά από το επιτελείο της ΕΙΡΤ και να πέσει στη δυσμένεια του πρωθυπουργού. Τον Οκτώβριο του 1974 ο Καραμανλής αποφασίζει να αψηφήσει τις προειδοποιήσεις των υπουργών του Σ. Γκίκα και Ευ. Αβέρωφ για κινήσεις και συνωμοτικά σχέδια «σκληρών» αξιωματικών που σκόπευαν να τον απαγάγουν και αποφασίζει να κάνει συγκέντρωση και ομιλία στην πλατεία Αριστοτέλους της Θεσσαλονίκης. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι περιμένουν τον πρωθυπουργό συγκεντρωμένοι μπροστά στο Μακεδονία Παλάς. «Ε-έ-έρχεται» φωνάζει το πλήθος καλώντας τον Καραμανλή να εμφανιστεί. Βγαίνει ο πρωθυπουργός στο μπαλκόνι, κοιτάζει για λίγο αμίλητος και συγκινημένος το τεράστιο πλήθος και ανταποκρίνεται με μια λέξη που ξεσήκωσε παραλήρημα: «Ήρθα!». Ο λόγος κράτησε τρεις φορές περισσότερο από ό,τι είχε υπολογίσει και ο ίδιος.
Οταν το ίδιο βράδυ οι συνεργάτες του άνοιξαν την τηλεόραση που βρισκόταν στο σαλόνι του ξενοδοχείου για να παρακολουθήσουν τη μετάδοση της ιστορικής ομιλίας, πάγωσαν μπροστά στο θέαμα που αντίκρισαν. Η εικόνα ήταν καθαρή, τα συνθήματα ακούγονταν ζωντανά και εκρηκτικά όσο και στην πραγματικότητα αλλά δεν υπήρχε ομιλία. Ενας βραχνός και σβησμένος ήχος συνοδευόμενος από παράσιτα έβγαινε από τα χείλη του πρωθυπουργού. Τα καλώδια δεν είχαν συνδεθεί σωστά και η βιντεοταινία που έπαιζε στην τηλεόραση μετέδιδε μια οικτρή εμφάνιση. Αυτό θα άκουγαν οι Ελληνες; Σε απόγνωση οι συνεργάτες του πρωθυπουργού καλούν αμέσως στο τηλέφωνο τον διευθυντή ειδήσεων Π. Μπακογιάννη, ο οποίος είχε μείνει στην πρωτεύουσα για να επιτηρεί την αναμετάδοση της πρώτης ιστορικής ομιλίας του πρωθυπουργού. Απουσιάζει.
«Βρίσκεται στην Κρήτη» θα πει η γραμματέας του. Η απόλυσή του είναι άμεση.
Από την Ιόλη Πιερίδη-photo Κώστας Αγγελάκης