Γινόμαστε η… Lehman Brothers της Ευρώπης;

Κοινή πεποίθηση ανάμεσα σε ειδήμονες των αγορών είναι ότι η διεθνής πιστωτική κρίση έλαβε εφιαλτική μορφή εξαιτίας του "λάθους" των αμερικανικών αρχών που άφησαν την επενδυτική τράπεζα Lehman Brothers να καταρρεύσει.
Αυτή η "παράλειψη" εκτόξευσε τον "κίνδυνο αντισυμβαλλομένου", καθώς η επενδυτική τράπεζα είχε σωρεία υποχρεώσεων και αντισυμβαλλομένων, ουσιαστικά "παγώνοντας" τις αγορές.
Το κύμα πανικού που επικράτησε οδήγησε εν συνεχεία -με ελάχιστη χρονική διαφορά- στην κατάρρευση του γιγαντιαίου χρηματοασφαλιστικού ομίλου AIG. Στην περίπτωση της AIG οι αμερικανικές αρχές ήταν πλέον υποχρεωμένες να παρέμβουν, καθώς το "ντόμινο" που υπήρξε ως απειλή θα σακάτευε το ......παγκόσμιο πιστωτικό σύστημα.
Το κόστος της Lehman όμως αποδείχτηκε τεράστιο, έστω κι αν το σύστημα σώθηκε. 

Στην πράξη, τα ίδια τα κράτη αναγκάστηκαν να αναλάβουν το χρέος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που έπρεπε να διασωθούν.
Κι όπως φαίνεται, αυτή ήταν μόνο η πρώτη πράξη στο "δράμα" της κρίσης.
Η δεύτερη πράξη, δυστυχώς για εμάς, εμφανίζεται να ξεκίνησε από την Ελλάδα. Θρυαλλίδα των εξελίξεων ήταν η απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να ανακοινώσει ότι πρόκειται να περιορίσει την εξαιρετικά χαμηλότοκη παροχή ρευστότητας προς τις τράπεζες, με ενέχυρο κρατικά ομόλογα

Ως τότε Έλληνες και ξένοι επενδυτές ήταν εξαιρετικά πρόθυμοι να αγοράζουν ελληνικά ομόλογα (παρότι τα προβλήματα της οικονομίας -και της κοινωνίας μας- ήταν λίγο-πολύ γνωστά).
Κι αυτό γιατί μπορούσαν να τα καταθέτουν στην ΕΚΤ, ανακτώντας τη ρευστότητά τους και να κερδίζουν από τη μεγάλη διαφορά μεταξύ του επιτοκίου που έδιναν τα ελληνικά ομόλογα και του επιτοκίου που ζήτα (ακόμη) η ΕΚΤ.
Η εκτόξευση των spreads, μόλις έγινε γνωστό ότι αυτή η "διευκόλυνση" της ΕΚΤ σταδιακά θα σταματήσει, έπρεπε να αποτελέσει ηχηρή προειδοποίηση όχι μόνο για την ελληνική κυβέρνηση αλλά και για την ίδια την ευρωζώνη.
Εντούτοις, όχι μόνο από την ελληνική πλευρά (τα σφάλματα της νέας κυβέρνησης έχουν σχολιαστεί κατ' επανάληψη από το μεγαλύτερο μέρος του Τύπου) αλλά και μεταξύ των ανώτατων γραφειοκρατών αλλά και των πολιτικών της Ε.Ε. υπήρξε, ως φαίνεται, σημαντική άγνοια κινδύνου. Η εμμονή των Γερμανών στην πιστή εφαρμογή των αρχών του Συμφώνου Σταθερότητας, σε συνδυασμό με το "ηθικό δίλημμα" των Βρυξελλών αν θα πρέπει πρώτα να πιέσουν αφόρητα την Ελλάδα για να προσαρμοστεί (ώστε να μην ενθαρρυνθούν λοιπά "άτακτα" κράτη), οδήγησε σε μπαράζ αντιφατικών και αντικρουόμενων δηλώσεων αλλά και σπασμωδικών κινήσεων, καθώς η κρίση εκτυλισσόταν, αφήνοντας να διαφανεί ότι η ΟΝΕ δεν έχει σχεδιασμένες "λύσεις εκτάκτου ανάγκης", ενδεχομένως ούτε και κοινή στάση (των ισχυρών εταίρων) για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Με λίγα λόγια, η ηγεσία της ΟΝΕ έριξε λάδι στη φωτιά αφήνοντας το πρόβλημα να εξελιχθεί και επί της ουσίας συνέβαλε στη "μετάσταση" του προβλήματος στις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.
Η συμπεριφορά αυτή (πολυάριθμες πολιτικές δηλώσεις, ενίοτε αντικρουόμενες - και χωρίς υπόδειξη προς τις αγορές συγκεκριμένου τρόπου επίλυσης μιας τέτοιας κρίσης) ουσιαστικά (και με δεδομένο ότι δεν υπάρχουν στην ΟΝΕ "έτοιμες" δικλίδες ασφαλείας για την αντιμετώπιση κρίσεων αυτού του είδους) οδήγησε σε ένα και μόνο αποτέλεσμα:
Άνοιξε την όρεξη των κερδοσκόπων να δουν κατά πόσον η ΟΝΕ "means business" ή σε απλά ελληνικά "αν έχει κότσια" (πολιτικά και οικονομικά) να δώσει λύσεις.
Κι έτσι, μέσα από αυτήν τη διαδικασία βλέπουμε να έρχονται με τη μια στην επιφάνεια οι "αδυναμίες" της ΟΝΕ:
-Ότι πρόκειται για μια ζώνη που στηρίζεται κυρίως σε πολιτικές αποφάσεις κι όχι σε ευρύτατη οικονομική διασύνδεση, παρά την ύπαρξη κοινού νομίσματος.
-Ότι οι οικονομίες των μελών της είναι μεταξύ τους σε άλλη φάση του κύκλου, με μεγάλες ανισότητες και χωρίς θεσμοθετημένη δυνατότητα αλληλοστήριξης.
-Οτι χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα όπως η Ελλάδα δεν έχουν τη δυνατότητα να κάνουν υποτίμηση, ούτε όμως και σαφείς εναλλακτικές λύσεις.
-Ότι επί της ουσίας δεν υπάρχει ούτε σε επίπεδο πολιτικών ηγεσιών ούτε και σε επίπεδο κοινής γνώμης στις χώρες της ΟΝΕ ισχυρή αίσθηση διακρατικής αλληλεγγύης. Μην έχοντας εθνικά νομίσματα να σορτάρουν, οι κερδοσκόποι σορτάρουν τα ομόλογα και τις μετοχικές αγορές των αδύναμων κρίκων. Και η κατάσταση αυτή -που ξεκίνησε από την Ελλάδα- εξαπλώνεται ταχύτατα στην Πορτογαλία και στην Ισπανία, απειλώντας σταδιακά γιατί όχι και την Ιταλία, αν όχι και την -προς το παρόν σε απυρόβλητο ευρισκόμενη- Ιρλανδία.
Η σχεδόν… προκαταβολική έγκριση του ελληνικού ΠΣΑ από την Κομισιόν (ο κ. Μπαρόζο την είχε πρακτικά προεξοφλήσει με δηλώσεις του) και η λήψη σκληρότερων μέτρων από την ελληνική κυβέρνηση δεν άλλαξαν καθόλου την κατάσταση.
Τώρα στο προσκήνιο είναι η ποιότητα της κοινωνίας των χωρών του Νότου, αν θα καταφέρουμε να τηρήσουμε τα μέτρα, αν θα επαναστατήσουν οι πολίτες και άλλα σχετικά.
Βλέπετε, οι κερδοσκόποι μύρισαν αίμα κι έβγαλαν εύκολα μεγάλα κέρδη από το "ελληνικό παιχνίδι". Και τώρα μεγαλώνουν τον ποντάρισμα "τεστάροντας" την αποφασιστικότητα και τις ικανότητες του αντιπάλου.
Γνωρίζουν ότι μπορεί μια διάσωση της Ελλάδας να ήταν "φθηνή" υπόθεση για την ΟΝΕ, στην περίπτωση όμως της Ισπανίας και της Ιταλίας το ενδεχόμενο κόστος θα είναι τεράστιο και άρα δυσβάσταχτο.
Αφήνοντας τέτοια περιθώρια κερδοσκοπίας εναντίον της χώρας μας (χωρίς να λησμονούμε ότι οι δικοί μας χειρισμοί ήταν ιδιαίτερα λανθασμένοι), ίσως η πολιτικοοικονομική ηγεσία της ΟΝΕ να μας μετέτρεψε άθελά της σε ένα είδος Lehman της… Ευρώπης. Στην περίπτωση όμως που επαληθευτεί το κακό σενάριο, θα βρεθεί η ίδια η ΟΝΕ στη δυσάρεστη θέση να εξακριβώσει αν έχει τις αντοχές (αλλά και την ενότητα) για να διασώσει μία… AIG της Ευρώπης. Κι όπως καταλαβαίνετε, όλα αυτά μόνο σε καλό δεν μας βγαίνουν…
του Γιώργου Παπανικολάου