Τρελλοκομείον «Η Ωραία Ευρωπαϊκή Ένωσις»

Του Σταύρου Δ. Μαυρουδέα*

Άλλη μία ευρωπαϊκή συμφωνία σωτηρίας του ευρώ (αυτή της 26ης Οκτωβρίου 2011) έχει πάρει την γνωστή άγουσα που ακολούθησαν και οι προηγούμενες της. 

Και για άλλη μία φορά το γνωστό ντουέτο Μέρκελ – Σαρκοζί συναντιέται ακιζόμενο για να ανανεώσει τους αμοιβαίους όρκους πίστης του (και ταυτόχρονα να ανταλλάξει και μερικές πισώπλατες μαχαιριές) και να τάξει στις αγορές ότι θα ξεζουμίσει ακόμη πιο αποτελεσματικά τους λαούς των ευρωπαϊκών χωρών.
Νέες τηλεδιασκέψεις και συναντήσεις έπονται, γνωστά συστημικά φερέφωνα και κονδυλοφόροι θα θριαμβολογήσουν για άλλη μία «σωτηρία» και...

σύντομα η πραγματικότητα θα τους ανακαλέσει σκληρά στην τάξη. Βέβαια όλα αυτά σε βάρος των λαών που πληρώνουν ολοένα και πιο ακριβά τα σπασμένα του ευρωπαϊκού τσίρκου.

Το 2012 (όπως και το 2011) σημαδεύεται από την κρίση όχι μόνο του ευρώ αλλά όλου του εγχειρήματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η ΕΕ αποτέλεσε ένα εξαιρετικά φιλόδοξο εγχείρημα, καθώς οι ευρωπαϊκές αστικές τάξεις προσπάθησαν να φτιάξουν έναν ενιαίο πόλο και μάλιστα σ’ αυτή την περιοχή της υδρογείου όπου ο καπιταλισμός γεννήθηκε κατ’ εξοχήν με την μορφή του εθνικού κράτους.

Βέβαια, πίσω από τα φληναφήματα περί κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας βρίσκεται ένα πυραμιδοειδές ιμπεριαλιστικό οικοδόμημα που στην κορυφή του βρίσκονται λίγες ισχυρές χώρες. Ακολουθεί μία ενδιάμεση βαθμίδα με λιγότερο ισχυρές και αναπτυγμένες οικονομίες. Τέλος, η βάση της πυραμίδας είναι οι χώρες της λεγόμενης «ευρω-περιφέρειας» με πιο αδύνατες 

Στο εσωτερικό της πυραμίδας αυτής το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό, δηλαδή υπάρχει μεταφορά πλούτου από τις πιο αδύναμες οικονομίες στις πιο ισχυρές. Το εγχείρημα αυτό πέρασε από αρκετές καμπές που κάθε φορά τις ξεπερνούσε με μία φυγή προς τα εμπρός. Όμως η τρέχουσα οικονομική κρίση φέρνει στο προσκήνιο τις εγγενείς αντιφάσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης με τρόπο που καμία φυγή προς τα εμπρός δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπίσει.

Οι ιθύνοντες κύκλοι, αφού απέτυχαν να προβλέψουν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, την χαρακτήρισαν σαν απλά χρηματοπιστωτική (αγνοώντας τις ρίζες της στην πραγματική οικονομία) και επιπλέον έσπευσαν στρουθοκαμηλικά να εξαγγείλουν το ξεπέρασμα της. Βέβαια, ήδη γνωρίζουν ότι η κρίση επιστρέφει το 2012 με τόση ένταση που μπορεί να κάνει την προηγούμενη φάση της απλό αστείο.

Η οικονομική κρίση οξύνει τους διεθνείς ανταγωνισμούς. Εδώ η ΕΕ προσπάθησε να παίξει ένα πονηρό παιχνίδι. Με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης οι ΗΠΑ προχώρησαν σε μία επεκτατική δημοσιονομική πολιτική και μία πολύ χαλαρή νομισματική πολιτική (με περίπου μηδενικά επιτόκια αλλά και διαδοχικά προγράμματα Ποσοτικής Χαλάρωσης).

Περίπου το ίδιο έκαναν και αρκετές οικονομίες της Λεκάνης του Ειρηνικού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κίνα όπου εφαρμόσθηκε μία επεκτατική δημοσιονομική πολιτική αλλά με μία όχι πολύ χαλαρή νομισματική πολιτική (καθώς η Κίνα δεν έχει πρόβλημα χρηματοδότησης).

Αντιθέτως, η ΕΕ ακολούθησε μία σφικτή δημοσιονομική πολιτική και ταυτόχρονα μία πιο σφικτή νομισματική πολιτική (καθώς οι μειώσεις επιτοκίων ήταν πιο αργές και μικρότερες από αυτές της FED). Αυτό σήμαινε ότι οι ΗΠΑ και η Κίνα «φουσκώνουν» τις οικονομίες τους για να αντιμετωπίσουν τον άμεσο κίνδυνο της κρίσης, αλλά ταυτόχρονα διακινδυνεύουν το σκάσιμο της «φούσκας» να τις κατακρημνίσει κυριολεκτικά.

Από την άλλη η ΕΕ επιδιώκει να εκμεταλλευθεί τις «φούσκες» των ανταγωνιστών της (πουλώντας και στους μεν και στους δε) ενώ κρατά πιο νοικοκυρεμένη την δική της οικονομία και φυσικά μην παρέχοντας αντίστοιχες διευκολύνσεις στους τελευταίους.

Ταυτόχρονα, ξεκίνησε μία «εσωτερική κινεζοποίηση» της Ευρωλάνδης βάζοντας την ευρω-περιφέρεια στη μέγγενη του χρέους. Δηλαδή οι ηγεμονικές χώρες τεχνηέντως οδήγησαν σε έκρηξη του εξωτερικού χρέους των PIIGS έτσι ώστε να μπουν – έμμεσα ή άμεσα – σε Μνημόνια, δηλαδή σε εκχώρηση της οικονομικής κυριαρχίας τους και σε υποβάθμιση στον διεθνή καπιταλιστικό καταμερισμό εργασίας.

Στόχος της κίνησης αυτής δεν είναι μόνο η μετατροπή τους σε πισθάγκωνα δεμένους οφειλέτες και η απόκτηση περιουσιακών στοιχείων τους έναντι πινακίου φακής. Επιπλέον, είναι η μετατροπή τους σε «ευρωπαϊκές Κίνες» με μηδαμινούς μισθούς και άθλιες εργασιακές σχέσεις.

Όμως το σχέδιο αυτό είναι πολύ πονηρό για να βγει αληθινό. Οι άλλοι παγκόσμιοι πόλοι δεν αφήνουν φυσικά την ΕΕ να παίξει ανενόχλητα σε βάρος τους. Έτσι - ιδιαίτερα μέσω των υποτιθέμενα ανώνυμων «αγορών» και των οίκων αξιολόγησης (δύο μηχανισμών που επηρεάζονται καθοριστικά από τις ΗΠΑ) – η κρίση χρέους της ευρω-περιφέρειας μετατράπηκε σε κρίση χρέους της ΕΕ συνολικά και σε κρίση του ευρώ.

Αυτό που ξεκίνησε σαν μία ελεγχόμενη φωτιά εντός αντιπυρικών ζωνών εξελίχθηκε σε ανεξέλεγκτη πυρκαγιά. Οι άλλοι παγκόσμιοι πόλοι πιέζουν την ΕΕ στο να «φουσκώσει» και αυτή την οικονομία της – τόσο μέσω δανεισμού (ευρω-ομόλογο κλπ.) όσο και κυρίως μέσω μίας ευρωπαϊκής Ποσοτικής Χαλάρωσης (ιδιαίτερα με το τύπωμα χρήματος).

Φυσικά κάτι τέτοιο θα αφήσει τον ευρωπαϊκό πόλο πίσω από τους βασικούς ανταγωνιστές του. Γι’ αυτό και η Γερμανία – έχοντας ήδη κάνει έγκαιρα την δική της «εσωτερική κινεζοποίηση» επί Σρέντερ με μείωση μισθολογικού κόστους και ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων – ανθίσταται με νύχια και με δόντια στην προοπτική αυτή.

Όλα όμως τα διαδοχικά σχέδια σωτηρίας της ΕΕ τινάχθηκαν στο αέρα από την «δυσπιστία των αγορών» ως προς την αποτελεσματικότητα τους. Τα πρώτα σχέδια στόχευαν στο να δείξουν ότι η ΕΕ δεν θα αφήσει καμία οικονομία της να χρεοκοπήσει και ότι ο ηγεμονικός πυρήνας της θα βάλει κάποια λεφτά στο τραπέζι (αλλά όχι πολλά) ενώ η «κινεζοποίηση» της ευρωπεριφέρειας θα τρέξει πιο γρήγορα.

Αυτά ανατράπηκαν αμέσως καθώς οι άλλοι παγκόσμιοι πόλοι δεν σκόπευαν να αφήσουν την ΕΕ να ξεφύγει έτσι εύκολα και επιπλέον να «κινεζοποιήσει» μόνο για τον εαυτό της την ευρωπεριφέρεια. Το επόμενο σχέδιο προέβλεπε κάποια περισσότερα χρήματα από τον ηγεμονικό πυρήνα (την επιτάχυνση του EFSF και την αύξηση του ESM) που όμως θα προέκυπταν πουλώντας – και μάλιστα σε εποχή αυξημένης παγκόσμιας «τοξικότητας» - «τοξικά» χρηματοπιστωτικά προϊόντα στους Ρώσους και στους Κινέζους. Και φυσικά οι τελευταίοι τα απέρριψαν σκαιά.

Η συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου 2011 δεν είχε καλύτερη τύχη και είναι και αυτή ήδη νεκρή. Ουσιαστικά, υπόσχεται μία πολύ μακροχρόνια λύση σε ένα πιεστικό βραχυχρόνιο πρόβλημα.

Δηλαδή υπόσχεται ότι η Ευρωλάνδη θα «κινεζοποιηθεί» συνολικά και θα γίνει μία εξαιρετικά νοικοκυρεμένη ενοποιημένη οικονομία. Όμως παραγνωρίζεται ότι αυτό δεν είναι εύκολο καθώς: (α) θα σημάνει την περαιτέρω ενίσχυση της γερμανικής ηγεμονίας (κάτι που ακόμη και η Γαλλία ολοένα και πιο δύσκολα ανέχεται), (β) οι άλλοι παγκόσμιοι πόλοι γνωρίζουν ότι αυτό θα στραφεί σε βάρος τους και (γ) είναι μία διαδικασία που απαιτεί αρκετό χρόνο για να εφαρμοσθεί (ακόμη και με συνταγματικά πραξικοπήματα).

Ταυτόχρονα το πρόβλημα του χρέους που χτυπά πλέον τον ευρωπαϊκό πυρήνα (από την στιγμή που έθιξε την Ιταλία και πλέον και την Γαλλία) απαιτεί άμεσες βραχυχρόνιες λύσεις. Το αγγλικό βέτο (που υποκρύπτει μέσω της γνωστής τσωρτσιλιανής σχέσης τον αμερικανικό βραχίονα) δείχνει ότι οι άλλοι παγκόσμιοι πόλοι εξωθούν την ΕΕ στο μέχρι πρότινος αδιανόητο.

Ήδη η ECB εξαναγκάσθηκε σε μία μορφή Ποσοτικής Χαλάρωσης (χωρίς όμως τύπωμα χρήματος) στις πρόσφατες δημοπρασίες ιταλικών ομολόγων, κάτι που φυσικά δεν έκανε στην ελληνική περίπτωση.

Η αλλαγή όμως αυτή οδηγεί την Γερμανία σε κατάσταση υστερίας καθώς βλέπει ότι το Δ΄ οικονομικό Ράιχ μπορεί να κατάκτησε οικονομικά την Ευρώπη χωρίς ντουφεκιά αλλά κινδυνεύει πλέον με παταγώδη αποτυχία. Και μάλιστα θα χρειασθεί να πληρώσει και από αυτά που έχει υπεξαιρέσει. Γι’ αυτό και γίνεται ακόμη πιο άτεγκτο απέναντι στους υποδεέστερους «εταίρους» της ΕΕ τους οποίους έχει ήδη υποβιβάσει στην ζώνη της «ευρωπαϊκής κινεζοποίησης».

Ο λαός μας δεν έχει κανένα συμφέρον από την συμμετοχή σε όλο αυτό το ευρωπαϊκό τρελλοκομείο. Ήδη συνειδητοποιεί ότι το ανάκτορο που του υποσχέθηκαν είναι στην πραγματικότητα ένα κάτεργο. Η μόνη διέξοδος είναι η απόδραση από αυτό.


* Ο κ. Σταύρος Δ. Μαυρουδέας είναι Αν. Καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας