Πράγματι στη διάρκεια των ετών δεν διέρρευσαν σε μεγάλη έκταση πληροφορίες για το περιεχόμενο των συνομιλιών και των παζαριών που έγιναν πίσω από κλειστές πόρτες στους 60 γύρους των συναντήσεων των αντιπροσωπειών από Αθήνα και Άγκυρα.
Διπλωμάτες, καθηγητές ενεπλάκησαν σε αυτή την διαδικασία... που σφραγίζει την πορεία των ελληνοτουρκικών: Α. Σκοπελίτης, Β. Πισπινής, Α. Φατούρος, Π. Αποστολίδης, Ο. Ζιγιαλ, Ν. Μπολούμπασι, Φ. Σινιρίογλου και παράλληλα οι Χ. Ροζάκης, Ο. Λόγογλου, Χ. Παμπούκης, Π. Λιάκουρας, Φ. Παζάρτζη. Και φυσικά οι πολιτικές ηγεσίες των δυο χωρών έχουν γνωστή των απόρρητων φακέλων των Διερευνητικών.
Στο διάστημα των ετών αυτών υπήρξαν αποσπασματικές πληροφορίες για το περιεχόμενο των επαφών.
Στην Ελλάδα ειχαν προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις οι αναφορές του πρέσβη Ντενίζ Μπολούκμπασι (2011) για το περιχεόμενο των διερευνητικών, ενώ έκτοτε ο Γ. Παπανδρέου, ο Κ. Σημίτης, ο Χ. Ροζάκης έχουν υποστηρίξει ότι βρεθήκαμε πολύ κοντά σε λύση είτε το 2003 είτε το 2010.
Βεβαίως η παγίδα είναι πολύ μεγάλη, ώστε να θεωρηθεί ότι οι διερευνητικές έφθασαν στο «πηγάδι αλλα για λίγο δεν ήπιαμε νερό» καθώς όσοι υποστηρίζουν ότι φθάσαμε λίγο πριν την συμφωνία λησμονούν ότι στη διαδικασία αυτή τίποτε δεν ισχύει και καμια δέσμευση δεν υπάρχει εάν δεν υπάρξει στο τέλος συνολική Συμφωνία. Κάθε υποχώρηση κάθε συναίνεση κάθε συνεννόηση είναι ad referendum υπό την αίρεση της τελικής συνολικής έγκρισης και συμφωνίας. Γι' αυτό έξαλλου δεν αντέστη δυνατό στα 18 χρονια να εξαχθεί Κοινό Ανακοινωθέν.
Επίμαχο θέμα σε όλη τη διάρκεια των Διερευνητικών όπου κατά περιόδους τέθηκαν με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση όλα τα θέματα που η Τουρκία θεωρεί ως «προβλήματα του Αιγαίου», ηταν η έκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Οπου χωρίς να αποδέχεται επισήμως καμιά ελληνική κυβέρνηση ότι είναι θέμα υπο διαπραγμάτευση με την Τουρκία βρέθηκε στο επίκεντρο των διερευνητικών (εκτός της περιόδου της θητείας του Β. Βενιζέλου στο ΥΠΕΞ που υιοθέτησε άλλη διαπραγματευτική τακτική).
.png)
Ο λόγος είναι απλός: Είτε η Ελλάδα θα προχωρούσε σε συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα ή σύνταξη συνυποσχετικού για παραπομπή στη Χάγη, με τα ελληνικά χωρικά ύδατα να παραμένουν στα 6 ν.μ. (με σοβαρό κίνδυνο να μην μπορεί να γίνει εκ των υστέρων η οποιαδήποτε επέκταση ειδικά σε περιοχές που υπάρχει εγγύτητα και αλληλοεπικάλυψη) είτε να προηγηθεί η επέκταση τους.
Όμως αυτό αν και πρόκειται περί μονομερούς απόφασης της Ελλάδας βάσει του Δικαίου της Θάλασσας, επιβάλει την προηγούμενη ενημέρωση και επιδίωξη κατανόησης με την Τουρκία, καθώς η υφαλοκρηπιδα η οποία θα τεθεί στο τραπέζι προς οριοθέτηση και διαμοιρασμό είναι εκείνη που θα μετρηθεί έξω από το όριο των χωρικών υδάτων. Συνεπώς για να είναι σαφές το αντικείμενο της οριοθέτησης θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα τα χωρικά ύδατα των δυο χωρών. Και υπάρχουν βεβαίως και οι περιοχές που απαιτείται συνεννόηση καθώς υπάρχει αλληλοεπικάλυψη (μικρότερη απόσταση από 24 μίλια).
Εξάλλου αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που η Τουρκία είχε προβάλει το 1995 το casus belli ώστε να αποτρέψει το ενδεχόμενο επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων που θα συρρίκνωνε όχι μόνο τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο αλλά και την προς διαμοιρασμό υφαλοκρηπιδα του Αιγαίου.
Οι ιδέες που κυριάρχησαν στα 19 χρόνια των διερευνητικών ήταν να υπάρξει κλιμακωτή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων που σε ορισμένες περιπτώσεις προέβλεπε την επέκταση των χορικών υδάτων της Ηπειρωτικής χώρας η ακόμη και στα νησιά δυτικά του 25ου μεσημβρινού στα 12 ν.μ. και στα υπόλοιπα νησιά κλιμακωτή και κατά περίπτωση επέκταση που έφθανε μέχρι τα 8 ή 10 μιλια αλλά και σε πολλές περιπτώσεις παρέμεναν καθηλωμένα στα 6 ν.μ..
Τι έχουν πει οι πρωταγωνιστές:
Στο βιβλίο του «Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα», μέσω του οποίου έχει επιχειρήσει μια αποτίμηση του έργου των κυβερνήσεων του, ο Κ. Σημίτης αναφερεται στις διερευνητικές και υποστηρίζει ότι πριν τις εκλογές του 2004 ηταν κοντα στην συμφωνία.
«Ήταν ζήτημα χρόνου, ίσως λίγων μηνών, η ευδόκιμη κατάληξη των ελληνοτουρκικών συζητήσεων στη βάση της αμοιβαίας συναίνεσης, με κερδισμένες και τις δύο πλευρές…».
Ο κ. Σημίτης στο βιβλίο του επισημαίνει ακόμη:
Για το «ακανθώδες» θεμα της αιγιαλίτιδας ζώνης:
««Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή δήλωσε στις διερευνητικές επαφές ότι θα ασκήσει το δικαίωμά της να επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη πριν από την έναρξη των επίσημων διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Η άσκηση του δικαιώματος αυτού θα λάβει υπόψη τα συμφέροντα τρίτων κρατών για ελεύθερη ναυσιπλοία και αεροπλοΐα στο Αιγαίο Πέλαγος».
«Δεν αποκλείονται, ως εκ τούτου, επιλεκτικές διαφοροποιήσεις των ορίων της αιγιαλίτιδας, ώστε να μην παρεμποδίζεται η διεθνής ναυσιπλοΐα και αεροπλοΐα. Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης θα ολοκληρωθεί με εσωτερική νομοθεσία σύμφωνα με την πάγια πρακτική στο διεθνές δίκαιο.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι, αν επεκταθούν τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο, η Τουρκία θα θέσει θέμα διαφοροποίησης μεταξύ θαλάσσιου (6 ναυτικά μίλια σήμερα) και εναέριου χώρου (10 ναυτικά μίλια). Η ελληνική θέση είναι ότι το εύρος του ελληνικού εναέριου χώρου προκύπτει από ρυθμίσεις, που έχουν γίνει αποδεκτές και από την Τουρκία εδώ και πολλά χρόνια».
Και για τις «γκρίζες ζώνες»:
««Ενα άλλο ζήτημα που αποτελεί μείζον ζήτημα των διερευνητικών επαφών είναι το θέμα των γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο. Η Ελλάδα έχει καταστήσει σαφές ότι δεν δέχεται με κανέναν τρόπο τις νεφελώδεις και ασαφείς διεκδικήσεις της Τουρκίας επί βραχονησίδων του Αιγαίου. Ούτε καν με τη μορφή απλής αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας, πόσο μάλλον με αξίωση αυτές να θεωρηθούν τουρκικές».
Επί θητείας του ξεκίνησαν οι διερευνητικές επαφές και τις χειρίστηκε ως ΥΠΕΞ και ως πρωθυπουργός.
Σε συνέντευξή του στο ΕΘΝΟΣ 2006 ο Γ. Παπανδρέου υποστήριξε ότι το 2003 η Αθήνα και η Αγκυρα είχαν φτάσει στα πρόθυρα συμφωνίας: «Είχαμε φτάσει σε ένα σημείο που θα συμφωνούσαμε σε μια διαδικασία μέσω της οποίας θα απέσυρε η Τουρκία τις αιτιάσεις τύπου «γκρίζων ζωνών»… Μέσα στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών είχαμε φτάσει στο σημείο που χρειαζόταν ένα τελικό σπρώξιμο για μια τελική συμφωνία». Ο κ. Παπανδρέου θεωρεί ότι δεν προχώρησε η συμφωνία επειδή ο ίδιος και ο τότε πρωθυπουργός κ. Κ. Σημίτης έκριναν τον Δεκέμβριο του 2003 ότι λόγω της προεκλογικής περιόδου ο κ. Κ. Καραμανλής δεν θα την αποδεχόταν.
.png)
Ο τούρκος διπλωμάτης υποστηρίζει ότι η Τουρκία δεν είχε αποκλείσει το ενδεχόμενο προσφυγής στην Χάγη.
Στο βιβλίο του ο κ. Μπολούκμπασι παραθέτει και έναν κατάλογο νησιών οπου σύμφωνα με την Τουρκία θα πρέπει τα χωρικά ύδατα να παραμείνουν στα 6 ν.μ. ενώ αποκαλύπτει ότι το θέμα των «γκρίζων ζωών» δεν έγινε δυνατό να ξεπερασθεί στη διάρκεια των διερευνητικών επαφών.
Τότε την διάψευση του κ. Μπολούκμπασι ειχαν αναλάβει οι υπουργοί Άμυνας Π. Μπεγλιτης (που έχει παρακολουθήσει τις διερευνητικές ως εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ) και ο τότε ΥΠΕΞ Σ. Λαμπρινίδης.
«Γίνονταν συζητήσεις, αλλά δεν υπήρχε καμία συμφωνία, καθώς μοναδικός στόχος της Αθήνας ήταν η υπεράσπιση του διεθνούς δικαίου και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας» είχε δηλώσει ο κ.Μπεγλίτης και ενώ ο κ.Λαμπρινίδης είχε χαρακτηρίσει τις δηλώσεις του τούρκου διπλωμάτη "ξαναζεσταμένο φαγητό".
Ο Χ. Παμπούκης Καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών στο Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο Διεθνών Συναλλαγών, που είχε κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση των ελληνοτουρκικών επί κυβέρνησης Κ. Σημίτη και θητείας του Γ. Παπανδρέου σε πρόσφατο αρθρο του (στα ΝΕΑ) είχε αναφέρει τα εξής:
«…θα πρέπει να πούμε ότι το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, σε σχέση με κυριαρχικά δικαιώματα εκμετάλλευσης φυσικών πόρων, προϋποθέτει την επέκταση ή μη προγενέστερα της αιγιαλίτιδας ζώνης, θέμα λεπτό και σοβαρό γιατί μετά την οριοθέτηση είναι δυνατό να περιορισθείς από τον κανόνα του non-encroachment, αρχή που τέθηκε από την απόφαση του ΔΔΧ στην απόφαση οριοθέτησης Κατάρ/Μπαχρέιν. Και σημειώνω ότι η Τουρκία είχε το 2003 «δεχθεί» (χωρίς οριστική συμφωνία) την επιλεκτική επέκταση έως 8,5νμ με διεθνείς διαύλους ναυσιπλοΐας.».
Σε πρόσφατες συνεντεύξεις του (Καθημερινη, ΒΗΜΑ της Κυριακής και Τα ΝΕΑ) ο καθηγητής και πρώην ΥΦΥΠΕΞ Χ. Ροζάκης ο οποίος συμμετείχε στην «πρόδρομη» διαδικασία των Διερευνητικών, σε επαφές του με τον τούρκο υπηρεσιακό υφυπουργό Εξωτερικών κ. Λογόγλου και με τον ένα η άλλο τρόπο συμμετείχε στην υποστηρικτική ομάδα των Ελλήνων διαπραγματευτών έχει αποκαλύψει το σημείο στο οποίο είχαν φθάσει κατά την εκτίμησή του οι Διερευνητικές. Και επισημαίνει ότι «…από το 2010 ως το 2016, με κύριο εκπρόσωπο της Ελλάδας τον πρέσβη ε.τ. κ. Παύλο Αποστολίδη, επιτελέστηκε θεαματική πρόοδος, με αποτέλεσμα να περιοριστεί η ύλη των συζητήσεων σε ένα θέμα: την αιγιαλίτιδα ζώνη στο Αιγαίο».
Ο κ. Ροζάκης επισημαίνει ότι «το πρόβλημα που τώρα γεννιέται είναι το εύρος του αντικειμένου των συνομιλιών. Η Τουρκία επιθυμεί να υπάρχει ανοιχτή και χωρίς όρους ατζέντα, ενώ η Ελλάδα επιδιώκει το εύρος των διερευνητικών να περιορίζεται στη μόνη αποδεκτή διαφορά, των δύο θαλασσίων ζωνών, της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Στην ουσία η Ελλάδα προτιμάει να συζητηθούν θέματα τα οποία ανήκουν στην κυρίως διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει των διερευνητικών. Αυτό θυμίζει την εντολή που έλαβε η ελληνική ομάδα από τον τότε υπουργό Εξωτερικών κ. Ευ. Βενιζέλο, στα χρόνια της υπουργίας του, να τροποποιήσει τη θεματική των διερευνητικών και να αρχίσει συζητήσεις επί των αρχών της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Τότε, πράγματι, ξεκίνησε μια συζήτηση για τις αρχές οριοθέτησης, που διήρκεσε ως την κυβερνητική αλλαγή, όπου ο νέος υπουργός Εξωτερικών κ. Ν. Κοτζιάς προτίμησε την επιστροφή στην παλαιά προσέγγιση, κι έτσι οι συνομιλίες επέστρεψαν στην παραδοσιακή γραμμή της διερεύνησης της αιγιαλίτιδας. Αναφορικά με το αίτημα της ανοιχτής ατζέντας που προτείνει η Τουρκία, πρέπει να ειπωθεί ότι αυτή είχε απορριφθεί σε προηγούμενο στάδιο των διερευνητικών κι ότι το μόνο θέμα που παρέμενε στο τραπέζι ήταν το ζήτημα του εύρους της αιγιαλίτιδας στο Αιγαίο».
.png)
Και ο κ. Ροζακης εκτιμά ότι «αν λοιπόν τα δύο κράτη επιθυμούν την επανέναρξη, η μόνη λογική οδός για να την πετύχουν είναι να ξεκινήσουν από το σημείο που διακόπηκαν το 2016. Να συνεχιστεί, δηλ., η συζήτηση για την αιγιαλίτιδα του Αιγαίου και να συμφωνηθεί το εύρος της».
Ο κ. Ροζακης αποκαλύπτει ότι «σε προηγούμενα στάδια των διερευνητικών η Τουρκία είχε δεχτεί τα 12 ν.μ. για τα ελληνικά ηπειρωτικά εδάφη και μια διαφοροποιημένη αιγιαλίτιδα για τα νησιά. Δυστυχώς, από τη θέση αυτή, που προμήνυε λύση του γόρδιου δεσμού, υπαναχώρησε σε μεταγενέστερο στάδιο».
Στο ίδιο αρθρο του ο κ.Ροζακης θεωρεί ότι η επιδίωξη της Ελλάδας πρέπει να εναι να πεισθεί η Τουρκία να αποδεχθεί την ρύθμιση των 12 ν.μ. στην ηπειρωτική Ελλάδα και 10 ν.μ. στα νησιά (ώστε να μην επηρεαστεί ο υπερκείμενος εθνικός εναέριος χώρος), με την εξαίρεση της νότιας περιοχής ανάμεσα στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα», όπου λόγω της στενότητας της θα πρεπει να υπάρξει δίαυλος ναυσιπλοΐας.
Ο πρωην υφυπουργός Εξωτερικών σε τελευταίο άρθρο του προτείνει να επιδιωχθεί η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε Δυτική, Νότια και Ανατολική Κρήτη καθως και στην ανατολική ακτή της Ρόδου και Καρπάθου και νοτίως του Καστελόριζου.
Ο Β. Βενιζέλος επι της θητείας του άλλαξε το περιεχόμενο των Διερευνητικών καθώς όπως λέει «δεν αποτελούσε αντικείμενο των επαφών επί 55 γύρους, μέχρι το 2013, ούτε η οριοθέτηση ΑΟΖ, ούτε η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου στην οποία βρίσκονται πολύ σημαντικά ελληνικά νησιά». Αλλά «Πραγματικό αντικείμενο των διερευνητικών επαφών ήταν όμως, όλα αυτά τα χρόνια, η αναζήτηση συμφωνίας για την έκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο».
Αποκαλύπτει ακόμη ότι όταν ανέλαβε τα καθήκοντα του ΥΠΕΞ το 2013 «είχε ήδη προταθεί να συζητηθεί το ζήτημα των χωρικών υδάτων επιμερισμένο γεωγραφικά σε ΒΑ, ΒΔ, ΝΑ και ΝΔ Αιγαίο». Και τότε αποφάσισε να αλλάξει τη μορφή των διερευνητικών.
«Έδωσα τότε γραπτές οδηγίες να στραφούν οι διερευνητικές επαφές όχι στα χωρικά ύδατα που συνιστούν τμήμα της επικράτειας και ο καθορισμός των οποίων συνιστά άσκηση εθνικής κυριαρχίας που απαιτεί οριοθέτηση μόνο όταν η απόσταση με απέναντι χώρα είναι μικρότερη των 24 ν.μ , αλλά στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών επί των οποίων το παράκτιο κράτος δεν ασκεί εθνική κυριαρχία αλλά κυριαρχικά δικαιώματα που προϋποθέτουν οριοθέτηση με γειτονικά κράτη» και συγχρόνως ζήτησε την διεύρυνση του αντικείμενου της διαπραγμάτευσης ώστε να συμπεριληφθεί πέραν του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο κ. Βενιζέλος στην συνέντευξη του στα ΝΕΑ υποστηρίζει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να επιδιώξει εκτός των άλλων στην ταυτόχρονη επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας και της Τουρκίας στα 12 ν.μ. στην Ανατολική Μεσόγειο οπου οι συνθήκες το επιτρέπουν καθώς δεν υπάρχει η στενότητα που υπάρχει στο Αιγαίο.
.png)
Ο πρώην ΥΠΕΞ και στενός συνεργάτης του Κ. Σημίτη είναι απόλυτα ειλικρινής σε πρόσφατη συνέντευξη του (Καθημερινή) και απομυθοποιεί το αφήγημα ότι «όλο φθάναμε στην Συμφωνία» στις διερευνητικές. Και επιβεβαιώνει ότι συζητήθηκε «και ένας περιορισμένος αριθμός θεμάτων που ήσαν αλληλένδετα με το θέμα αυτό «και προσθέτει:
«.. Τα χωρικά ύδατα αποτελούν προκριματικό ζήτημα για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ανεξάρτητα με τη σειρά που θα συζητηθούν. Ωστόσο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, ο προσδιορισμός του εύρους των χωρικών υδάτων προσδιορίζεται με μονομερή ενέργεια κάθε χώρας και δεν ήταν δυνατό να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης»
Ο κ.Γιανίτσης επιβεβαιώνει ότι «υπήρξαν θέματα που δεν έγιναν δεκτά ως αντικείμενο συζήτησης» τα οποία δεν τα περιγράφει αλλά όλοι αντιλαμβάνονται ποια μπορει να είναι αυτά τα θέματα.
«Ό,τι και αν ελέχθη δεν σημαίνει ότι ισχύει σήμερα, δεκαπέντε χρόνια αργότερα. Αν αρχίσει νέος γύρος, είναι αδιάφορο σε ποιο σημείο έφτασε ο παλιός, αφού αυτός δεν δεσμεύει κανένα, εκτός αν οι δύο πλευρές συμφωνήσουν να ξεκινήσουν από σημεία που είχαν συζητηθεί. Δεν αναφέρω τη λέξη «συμφωνηθεί», καθώς δεν αποτελούσε μια διαδικασία όπου θα μπορούσε να συμφωνηθεί κάτι. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί αν έφτανε στο τέλος της και είχε την πολιτική αποδοχή των δύο πλευρών.
Ό,τι λέγεται ότι ελέχθη είναι ανεξέλεγκτο, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν συμφωνημένα πρακτικά.
Σχέδιο κοινού ανακοινωθέντος για τα θέματα που συζητήθηκαν και τις απόψεις που ανταλλάχθηκαν δεν έφτασε ποτέ σε τελικό στάδιο.
… Είναι προφανές ότι η ολοκλήρωση της διαδικασίας των διερευνητικών επαφών θα έφερνε σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο τα θέματα για τα οποία θα έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις. Προφανώς η διαδικασία δεν έφτασε εκεί.
…Σε διάφορα δημοσιεύματα μετά το 2004 έχουν επισημανθεί ορισμένες ειδικότερες πτυχές των ζητημάτων που συζητήθηκαν τότε. Συνολικά, η προσέγγιση εκείνη συνέβαλε ώστε οι δύο πλευρές να έχουν βρεθεί σε ένα σημείο που, αν συνεχιζόταν, ίσως επέτρεπε την υπέρβαση των ελληνοτουρκικών διαφορών. Αυτό όμως είναι μια υπόθεση…».
Ο καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου Π. Λιάκουρας παρουσιάζει σε άρθρο του στην ΕΦΣΥΝ, τη διαδικασία των διερευνητικών βάσει της μέχρι τώρα εμπειρίας, καθώς και ο ίδιος συμμετείχε στην επιστημονική ομάδα υποστήριξης των διαπραγματευτών.
«Με βαση την προηγούμενη εμπειρία τα στάδια της διερεύνησης είναι δυο. Το πρωτο αφορά τα προκριματικά, δηλαδή τι θα προηγείται της υιοθέτησης ενός κειμένου κοινού ανακοινωθέντος, όπως είναι η εκατέρωθεν επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης. Το θέμα αυτό αν και παρεμπίπτον είναι προκριματικό. Στο ίδιο πλαίσιο θα συμφωνηθεί η διαδικασία που θα ακολουθηθεί στην διαπραγμάτευση...
…Εφόσον ακολουθηθεί αυτή η διαδικασία, πρέπει να επιλυθούν τα προκριματικά ζητήματα με πρώτο την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης. Επειδη η επέκταση αμφισβητείται από την Τουρκία, συνιστά ελληνοτουρκική διαφορά. Στο πλαίσιό της συναντίληψης μπορεί να επιλυθεί στις Διερευνητικές επαφές με λελογισμένη επέκταση και αμοιβαία ενημέρωση…».
Διπλωμάτες, καθηγητές ενεπλάκησαν σε αυτή την διαδικασία... που σφραγίζει την πορεία των ελληνοτουρκικών: Α. Σκοπελίτης, Β. Πισπινής, Α. Φατούρος, Π. Αποστολίδης, Ο. Ζιγιαλ, Ν. Μπολούμπασι, Φ. Σινιρίογλου και παράλληλα οι Χ. Ροζάκης, Ο. Λόγογλου, Χ. Παμπούκης, Π. Λιάκουρας, Φ. Παζάρτζη. Και φυσικά οι πολιτικές ηγεσίες των δυο χωρών έχουν γνωστή των απόρρητων φακέλων των Διερευνητικών.
Στο διάστημα των ετών αυτών υπήρξαν αποσπασματικές πληροφορίες για το περιεχόμενο των επαφών.
Στην Ελλάδα ειχαν προκαλέσει σοβαρές αντιδράσεις οι αναφορές του πρέσβη Ντενίζ Μπολούκμπασι (2011) για το περιχεόμενο των διερευνητικών, ενώ έκτοτε ο Γ. Παπανδρέου, ο Κ. Σημίτης, ο Χ. Ροζάκης έχουν υποστηρίξει ότι βρεθήκαμε πολύ κοντά σε λύση είτε το 2003 είτε το 2010.
Βεβαίως η παγίδα είναι πολύ μεγάλη, ώστε να θεωρηθεί ότι οι διερευνητικές έφθασαν στο «πηγάδι αλλα για λίγο δεν ήπιαμε νερό» καθώς όσοι υποστηρίζουν ότι φθάσαμε λίγο πριν την συμφωνία λησμονούν ότι στη διαδικασία αυτή τίποτε δεν ισχύει και καμια δέσμευση δεν υπάρχει εάν δεν υπάρξει στο τέλος συνολική Συμφωνία. Κάθε υποχώρηση κάθε συναίνεση κάθε συνεννόηση είναι ad referendum υπό την αίρεση της τελικής συνολικής έγκρισης και συμφωνίας. Γι' αυτό έξαλλου δεν αντέστη δυνατό στα 18 χρονια να εξαχθεί Κοινό Ανακοινωθέν.
Επίμαχο θέμα σε όλη τη διάρκεια των Διερευνητικών όπου κατά περιόδους τέθηκαν με μικρότερη ή μεγαλύτερη ένταση όλα τα θέματα που η Τουρκία θεωρεί ως «προβλήματα του Αιγαίου», ηταν η έκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Οπου χωρίς να αποδέχεται επισήμως καμιά ελληνική κυβέρνηση ότι είναι θέμα υπο διαπραγμάτευση με την Τουρκία βρέθηκε στο επίκεντρο των διερευνητικών (εκτός της περιόδου της θητείας του Β. Βενιζέλου στο ΥΠΕΞ που υιοθέτησε άλλη διαπραγματευτική τακτική).
Ο λόγος είναι απλός: Είτε η Ελλάδα θα προχωρούσε σε συμφωνία για την υφαλοκρηπίδα ή σύνταξη συνυποσχετικού για παραπομπή στη Χάγη, με τα ελληνικά χωρικά ύδατα να παραμένουν στα 6 ν.μ. (με σοβαρό κίνδυνο να μην μπορεί να γίνει εκ των υστέρων η οποιαδήποτε επέκταση ειδικά σε περιοχές που υπάρχει εγγύτητα και αλληλοεπικάλυψη) είτε να προηγηθεί η επέκταση τους.
Όμως αυτό αν και πρόκειται περί μονομερούς απόφασης της Ελλάδας βάσει του Δικαίου της Θάλασσας, επιβάλει την προηγούμενη ενημέρωση και επιδίωξη κατανόησης με την Τουρκία, καθώς η υφαλοκρηπιδα η οποία θα τεθεί στο τραπέζι προς οριοθέτηση και διαμοιρασμό είναι εκείνη που θα μετρηθεί έξω από το όριο των χωρικών υδάτων. Συνεπώς για να είναι σαφές το αντικείμενο της οριοθέτησης θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα τα χωρικά ύδατα των δυο χωρών. Και υπάρχουν βεβαίως και οι περιοχές που απαιτείται συνεννόηση καθώς υπάρχει αλληλοεπικάλυψη (μικρότερη απόσταση από 24 μίλια).
Εξάλλου αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που η Τουρκία είχε προβάλει το 1995 το casus belli ώστε να αποτρέψει το ενδεχόμενο επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων που θα συρρίκνωνε όχι μόνο τα διεθνή ύδατα στο Αιγαίο αλλά και την προς διαμοιρασμό υφαλοκρηπιδα του Αιγαίου.
Οι ιδέες που κυριάρχησαν στα 19 χρόνια των διερευνητικών ήταν να υπάρξει κλιμακωτή επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων που σε ορισμένες περιπτώσεις προέβλεπε την επέκταση των χορικών υδάτων της Ηπειρωτικής χώρας η ακόμη και στα νησιά δυτικά του 25ου μεσημβρινού στα 12 ν.μ. και στα υπόλοιπα νησιά κλιμακωτή και κατά περίπτωση επέκταση που έφθανε μέχρι τα 8 ή 10 μιλια αλλά και σε πολλές περιπτώσεις παρέμεναν καθηλωμένα στα 6 ν.μ..
Τι έχουν πει οι πρωταγωνιστές:
Κώστας Σημίτης
Στο βιβλίο του «Πολιτική για μια δημιουργική Ελλάδα», μέσω του οποίου έχει επιχειρήσει μια αποτίμηση του έργου των κυβερνήσεων του, ο Κ. Σημίτης αναφερεται στις διερευνητικές και υποστηρίζει ότι πριν τις εκλογές του 2004 ηταν κοντα στην συμφωνία.
«Ήταν ζήτημα χρόνου, ίσως λίγων μηνών, η ευδόκιμη κατάληξη των ελληνοτουρκικών συζητήσεων στη βάση της αμοιβαίας συναίνεσης, με κερδισμένες και τις δύο πλευρές…».
Ο κ. Σημίτης στο βιβλίο του επισημαίνει ακόμη:
Για το «ακανθώδες» θεμα της αιγιαλίτιδας ζώνης:
««Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή δήλωσε στις διερευνητικές επαφές ότι θα ασκήσει το δικαίωμά της να επεκτείνει μονομερώς την αιγιαλίτιδα ζώνη πριν από την έναρξη των επίσημων διαπραγματεύσεων για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Η άσκηση του δικαιώματος αυτού θα λάβει υπόψη τα συμφέροντα τρίτων κρατών για ελεύθερη ναυσιπλοία και αεροπλοΐα στο Αιγαίο Πέλαγος».
«Δεν αποκλείονται, ως εκ τούτου, επιλεκτικές διαφοροποιήσεις των ορίων της αιγιαλίτιδας, ώστε να μην παρεμποδίζεται η διεθνής ναυσιπλοΐα και αεροπλοΐα. Η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης θα ολοκληρωθεί με εσωτερική νομοθεσία σύμφωνα με την πάγια πρακτική στο διεθνές δίκαιο.
Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι, αν επεκταθούν τα χωρικά ύδατα στο Αιγαίο, η Τουρκία θα θέσει θέμα διαφοροποίησης μεταξύ θαλάσσιου (6 ναυτικά μίλια σήμερα) και εναέριου χώρου (10 ναυτικά μίλια). Η ελληνική θέση είναι ότι το εύρος του ελληνικού εναέριου χώρου προκύπτει από ρυθμίσεις, που έχουν γίνει αποδεκτές και από την Τουρκία εδώ και πολλά χρόνια».
Και για τις «γκρίζες ζώνες»:
««Ενα άλλο ζήτημα που αποτελεί μείζον ζήτημα των διερευνητικών επαφών είναι το θέμα των γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο. Η Ελλάδα έχει καταστήσει σαφές ότι δεν δέχεται με κανέναν τρόπο τις νεφελώδεις και ασαφείς διεκδικήσεις της Τουρκίας επί βραχονησίδων του Αιγαίου. Ούτε καν με τη μορφή απλής αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας, πόσο μάλλον με αξίωση αυτές να θεωρηθούν τουρκικές».
Γιώργος Παπανδρέου
Επί θητείας του ξεκίνησαν οι διερευνητικές επαφές και τις χειρίστηκε ως ΥΠΕΞ και ως πρωθυπουργός.
Σε συνέντευξή του στο ΕΘΝΟΣ 2006 ο Γ. Παπανδρέου υποστήριξε ότι το 2003 η Αθήνα και η Αγκυρα είχαν φτάσει στα πρόθυρα συμφωνίας: «Είχαμε φτάσει σε ένα σημείο που θα συμφωνούσαμε σε μια διαδικασία μέσω της οποίας θα απέσυρε η Τουρκία τις αιτιάσεις τύπου «γκρίζων ζωνών»… Μέσα στο πλαίσιο των διερευνητικών επαφών είχαμε φτάσει στο σημείο που χρειαζόταν ένα τελικό σπρώξιμο για μια τελική συμφωνία». Ο κ. Παπανδρέου θεωρεί ότι δεν προχώρησε η συμφωνία επειδή ο ίδιος και ο τότε πρωθυπουργός κ. Κ. Σημίτης έκριναν τον Δεκέμβριο του 2003 ότι λόγω της προεκλογικής περιόδου ο κ. Κ. Καραμανλής δεν θα την αποδεχόταν.
Ντενίζ Μπολούκμπασι:
«Η Ελλάδα είχε αποδεχθεί, κατά τη διάρκεια των διερευνητικών επαφών με την Τουρκία, να μην επεκτείνει μονομερώς σε ορισμένα σημεία τα χωρικά της ύδατα και να τα διατηρήσει στα έξι ναυτικά μίλια».Ο τούρκος διπλωμάτης υποστηρίζει ότι η Τουρκία δεν είχε αποκλείσει το ενδεχόμενο προσφυγής στην Χάγη.
Στο βιβλίο του ο κ. Μπολούκμπασι παραθέτει και έναν κατάλογο νησιών οπου σύμφωνα με την Τουρκία θα πρέπει τα χωρικά ύδατα να παραμείνουν στα 6 ν.μ. ενώ αποκαλύπτει ότι το θέμα των «γκρίζων ζωών» δεν έγινε δυνατό να ξεπερασθεί στη διάρκεια των διερευνητικών επαφών.
Τότε την διάψευση του κ. Μπολούκμπασι ειχαν αναλάβει οι υπουργοί Άμυνας Π. Μπεγλιτης (που έχει παρακολουθήσει τις διερευνητικές ως εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ) και ο τότε ΥΠΕΞ Σ. Λαμπρινίδης.
«Γίνονταν συζητήσεις, αλλά δεν υπήρχε καμία συμφωνία, καθώς μοναδικός στόχος της Αθήνας ήταν η υπεράσπιση του διεθνούς δικαίου και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας» είχε δηλώσει ο κ.Μπεγλίτης και ενώ ο κ.Λαμπρινίδης είχε χαρακτηρίσει τις δηλώσεις του τούρκου διπλωμάτη "ξαναζεσταμένο φαγητό".
Χάρης Παμπούκης
Ο Χ. Παμπούκης Καθηγητής της Νομικής Σχολής Αθηνών στο Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο και το Δίκαιο Διεθνών Συναλλαγών, που είχε κρίσιμο ρόλο στη διαχείριση των ελληνοτουρκικών επί κυβέρνησης Κ. Σημίτη και θητείας του Γ. Παπανδρέου σε πρόσφατο αρθρο του (στα ΝΕΑ) είχε αναφέρει τα εξής:
«…θα πρέπει να πούμε ότι το θέμα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ, σε σχέση με κυριαρχικά δικαιώματα εκμετάλλευσης φυσικών πόρων, προϋποθέτει την επέκταση ή μη προγενέστερα της αιγιαλίτιδας ζώνης, θέμα λεπτό και σοβαρό γιατί μετά την οριοθέτηση είναι δυνατό να περιορισθείς από τον κανόνα του non-encroachment, αρχή που τέθηκε από την απόφαση του ΔΔΧ στην απόφαση οριοθέτησης Κατάρ/Μπαχρέιν. Και σημειώνω ότι η Τουρκία είχε το 2003 «δεχθεί» (χωρίς οριστική συμφωνία) την επιλεκτική επέκταση έως 8,5νμ με διεθνείς διαύλους ναυσιπλοΐας.».
Χρηστος Ροζάκης
Σε πρόσφατες συνεντεύξεις του (Καθημερινη, ΒΗΜΑ της Κυριακής και Τα ΝΕΑ) ο καθηγητής και πρώην ΥΦΥΠΕΞ Χ. Ροζάκης ο οποίος συμμετείχε στην «πρόδρομη» διαδικασία των Διερευνητικών, σε επαφές του με τον τούρκο υπηρεσιακό υφυπουργό Εξωτερικών κ. Λογόγλου και με τον ένα η άλλο τρόπο συμμετείχε στην υποστηρικτική ομάδα των Ελλήνων διαπραγματευτών έχει αποκαλύψει το σημείο στο οποίο είχαν φθάσει κατά την εκτίμησή του οι Διερευνητικές. Και επισημαίνει ότι «…από το 2010 ως το 2016, με κύριο εκπρόσωπο της Ελλάδας τον πρέσβη ε.τ. κ. Παύλο Αποστολίδη, επιτελέστηκε θεαματική πρόοδος, με αποτέλεσμα να περιοριστεί η ύλη των συζητήσεων σε ένα θέμα: την αιγιαλίτιδα ζώνη στο Αιγαίο».
Ο κ. Ροζάκης επισημαίνει ότι «το πρόβλημα που τώρα γεννιέται είναι το εύρος του αντικειμένου των συνομιλιών. Η Τουρκία επιθυμεί να υπάρχει ανοιχτή και χωρίς όρους ατζέντα, ενώ η Ελλάδα επιδιώκει το εύρος των διερευνητικών να περιορίζεται στη μόνη αποδεκτή διαφορά, των δύο θαλασσίων ζωνών, της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Στην ουσία η Ελλάδα προτιμάει να συζητηθούν θέματα τα οποία ανήκουν στην κυρίως διαπραγμάτευση που θα ακολουθήσει των διερευνητικών. Αυτό θυμίζει την εντολή που έλαβε η ελληνική ομάδα από τον τότε υπουργό Εξωτερικών κ. Ευ. Βενιζέλο, στα χρόνια της υπουργίας του, να τροποποιήσει τη θεματική των διερευνητικών και να αρχίσει συζητήσεις επί των αρχών της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Τότε, πράγματι, ξεκίνησε μια συζήτηση για τις αρχές οριοθέτησης, που διήρκεσε ως την κυβερνητική αλλαγή, όπου ο νέος υπουργός Εξωτερικών κ. Ν. Κοτζιάς προτίμησε την επιστροφή στην παλαιά προσέγγιση, κι έτσι οι συνομιλίες επέστρεψαν στην παραδοσιακή γραμμή της διερεύνησης της αιγιαλίτιδας. Αναφορικά με το αίτημα της ανοιχτής ατζέντας που προτείνει η Τουρκία, πρέπει να ειπωθεί ότι αυτή είχε απορριφθεί σε προηγούμενο στάδιο των διερευνητικών κι ότι το μόνο θέμα που παρέμενε στο τραπέζι ήταν το ζήτημα του εύρους της αιγιαλίτιδας στο Αιγαίο».
Και ο κ. Ροζακης εκτιμά ότι «αν λοιπόν τα δύο κράτη επιθυμούν την επανέναρξη, η μόνη λογική οδός για να την πετύχουν είναι να ξεκινήσουν από το σημείο που διακόπηκαν το 2016. Να συνεχιστεί, δηλ., η συζήτηση για την αιγιαλίτιδα του Αιγαίου και να συμφωνηθεί το εύρος της».
Ο κ. Ροζακης αποκαλύπτει ότι «σε προηγούμενα στάδια των διερευνητικών η Τουρκία είχε δεχτεί τα 12 ν.μ. για τα ελληνικά ηπειρωτικά εδάφη και μια διαφοροποιημένη αιγιαλίτιδα για τα νησιά. Δυστυχώς, από τη θέση αυτή, που προμήνυε λύση του γόρδιου δεσμού, υπαναχώρησε σε μεταγενέστερο στάδιο».
Στο ίδιο αρθρο του ο κ.Ροζακης θεωρεί ότι η επιδίωξη της Ελλάδας πρέπει να εναι να πεισθεί η Τουρκία να αποδεχθεί την ρύθμιση των 12 ν.μ. στην ηπειρωτική Ελλάδα και 10 ν.μ. στα νησιά (ώστε να μην επηρεαστεί ο υπερκείμενος εθνικός εναέριος χώρος), με την εξαίρεση της νότιας περιοχής ανάμεσα στις Κυκλάδες και στα Δωδεκάνησα», όπου λόγω της στενότητας της θα πρεπει να υπάρξει δίαυλος ναυσιπλοΐας.
Ο πρωην υφυπουργός Εξωτερικών σε τελευταίο άρθρο του προτείνει να επιδιωχθεί η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων σε Δυτική, Νότια και Ανατολική Κρήτη καθως και στην ανατολική ακτή της Ρόδου και Καρπάθου και νοτίως του Καστελόριζου.
Ευάγγελος Βενιζέλος
Ο Β. Βενιζέλος επι της θητείας του άλλαξε το περιεχόμενο των Διερευνητικών καθώς όπως λέει «δεν αποτελούσε αντικείμενο των επαφών επί 55 γύρους, μέχρι το 2013, ούτε η οριοθέτηση ΑΟΖ, ούτε η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου στην οποία βρίσκονται πολύ σημαντικά ελληνικά νησιά». Αλλά «Πραγματικό αντικείμενο των διερευνητικών επαφών ήταν όμως, όλα αυτά τα χρόνια, η αναζήτηση συμφωνίας για την έκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο».
Αποκαλύπτει ακόμη ότι όταν ανέλαβε τα καθήκοντα του ΥΠΕΞ το 2013 «είχε ήδη προταθεί να συζητηθεί το ζήτημα των χωρικών υδάτων επιμερισμένο γεωγραφικά σε ΒΑ, ΒΔ, ΝΑ και ΝΔ Αιγαίο». Και τότε αποφάσισε να αλλάξει τη μορφή των διερευνητικών.
«Έδωσα τότε γραπτές οδηγίες να στραφούν οι διερευνητικές επαφές όχι στα χωρικά ύδατα που συνιστούν τμήμα της επικράτειας και ο καθορισμός των οποίων συνιστά άσκηση εθνικής κυριαρχίας που απαιτεί οριοθέτηση μόνο όταν η απόσταση με απέναντι χώρα είναι μικρότερη των 24 ν.μ , αλλά στην οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών επί των οποίων το παράκτιο κράτος δεν ασκεί εθνική κυριαρχία αλλά κυριαρχικά δικαιώματα που προϋποθέτουν οριοθέτηση με γειτονικά κράτη» και συγχρόνως ζήτησε την διεύρυνση του αντικείμενου της διαπραγμάτευσης ώστε να συμπεριληφθεί πέραν του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου.
Ο κ. Βενιζέλος στην συνέντευξη του στα ΝΕΑ υποστηρίζει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να επιδιώξει εκτός των άλλων στην ταυτόχρονη επέκταση των χωρικών υδάτων της Ελλάδας και της Τουρκίας στα 12 ν.μ. στην Ανατολική Μεσόγειο οπου οι συνθήκες το επιτρέπουν καθώς δεν υπάρχει η στενότητα που υπάρχει στο Αιγαίο.
Τασος Γιαννίτσης
Ο πρώην ΥΠΕΞ και στενός συνεργάτης του Κ. Σημίτη είναι απόλυτα ειλικρινής σε πρόσφατη συνέντευξη του (Καθημερινή) και απομυθοποιεί το αφήγημα ότι «όλο φθάναμε στην Συμφωνία» στις διερευνητικές. Και επιβεβαιώνει ότι συζητήθηκε «και ένας περιορισμένος αριθμός θεμάτων που ήσαν αλληλένδετα με το θέμα αυτό «και προσθέτει:«.. Τα χωρικά ύδατα αποτελούν προκριματικό ζήτημα για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, ανεξάρτητα με τη σειρά που θα συζητηθούν. Ωστόσο, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, ο προσδιορισμός του εύρους των χωρικών υδάτων προσδιορίζεται με μονομερή ενέργεια κάθε χώρας και δεν ήταν δυνατό να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγμάτευσης»
Ο κ.Γιανίτσης επιβεβαιώνει ότι «υπήρξαν θέματα που δεν έγιναν δεκτά ως αντικείμενο συζήτησης» τα οποία δεν τα περιγράφει αλλά όλοι αντιλαμβάνονται ποια μπορει να είναι αυτά τα θέματα.
«Ό,τι και αν ελέχθη δεν σημαίνει ότι ισχύει σήμερα, δεκαπέντε χρόνια αργότερα. Αν αρχίσει νέος γύρος, είναι αδιάφορο σε ποιο σημείο έφτασε ο παλιός, αφού αυτός δεν δεσμεύει κανένα, εκτός αν οι δύο πλευρές συμφωνήσουν να ξεκινήσουν από σημεία που είχαν συζητηθεί. Δεν αναφέρω τη λέξη «συμφωνηθεί», καθώς δεν αποτελούσε μια διαδικασία όπου θα μπορούσε να συμφωνηθεί κάτι. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί αν έφτανε στο τέλος της και είχε την πολιτική αποδοχή των δύο πλευρών.
Ό,τι λέγεται ότι ελέχθη είναι ανεξέλεγκτο, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν συμφωνημένα πρακτικά.
Σχέδιο κοινού ανακοινωθέντος για τα θέματα που συζητήθηκαν και τις απόψεις που ανταλλάχθηκαν δεν έφτασε ποτέ σε τελικό στάδιο.
… Είναι προφανές ότι η ολοκλήρωση της διαδικασίας των διερευνητικών επαφών θα έφερνε σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο τα θέματα για τα οποία θα έπρεπε να ληφθούν αποφάσεις. Προφανώς η διαδικασία δεν έφτασε εκεί.
…Σε διάφορα δημοσιεύματα μετά το 2004 έχουν επισημανθεί ορισμένες ειδικότερες πτυχές των ζητημάτων που συζητήθηκαν τότε. Συνολικά, η προσέγγιση εκείνη συνέβαλε ώστε οι δύο πλευρές να έχουν βρεθεί σε ένα σημείο που, αν συνεχιζόταν, ίσως επέτρεπε την υπέρβαση των ελληνοτουρκικών διαφορών. Αυτό όμως είναι μια υπόθεση…».
Πετρος Λιάκουρας
Ο καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου Π. Λιάκουρας παρουσιάζει σε άρθρο του στην ΕΦΣΥΝ, τη διαδικασία των διερευνητικών βάσει της μέχρι τώρα εμπειρίας, καθώς και ο ίδιος συμμετείχε στην επιστημονική ομάδα υποστήριξης των διαπραγματευτών.
«Με βαση την προηγούμενη εμπειρία τα στάδια της διερεύνησης είναι δυο. Το πρωτο αφορά τα προκριματικά, δηλαδή τι θα προηγείται της υιοθέτησης ενός κειμένου κοινού ανακοινωθέντος, όπως είναι η εκατέρωθεν επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης. Το θέμα αυτό αν και παρεμπίπτον είναι προκριματικό. Στο ίδιο πλαίσιο θα συμφωνηθεί η διαδικασία που θα ακολουθηθεί στην διαπραγμάτευση...
…Εφόσον ακολουθηθεί αυτή η διαδικασία, πρέπει να επιλυθούν τα προκριματικά ζητήματα με πρώτο την επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης. Επειδη η επέκταση αμφισβητείται από την Τουρκία, συνιστά ελληνοτουρκική διαφορά. Στο πλαίσιό της συναντίληψης μπορεί να επιλυθεί στις Διερευνητικές επαφές με λελογισμένη επέκταση και αμοιβαία ενημέρωση…».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου