Το ευρώ αναμένει την ετυμηγορία

Η δημιουργία του ευρώ πριν από μερικά χρόνια αποτέλεσε ένα θαρραλέο πείραμα. 

Σήμερα, το αποτέλεσμα - αν το ευρώ θα επιβιώσει, και αν οι Ευρωπαίοι έχουν δίκιο να το στηρίζουν - είναι μάλλον αμφίβολο. 

Αλλά, εάν η ευρωζώνη επιβιώσει, υπόσχεται μεγάλα πλεονεκτήματα για τις χώρες μέλη - και ίσως και παγκόσμια.

Το ευρώ είναι ένα εξαιρετικά σταθερό νόμισμα μεταξύ των μελών: οι συμμετέχουσες χώρες κλείδωσαν εαυτούς σε μια αρχική συναλλαγματική ισοτιμία έναντι των προϋπάρχουσων νομισμάτων τους και...

πέταξαν το κλειδί.

Το ευρώ φέρεται να μοιράζεται σημαντικά κοινά χαρακτηριστικά με τον παλιό κανόνα του χρυσού (gold standard), βάσει του οποίου οι χώρες καθόριζαν τις μεταξύ τους ισοτιμίες σε σχέση με τον καθορισμό της τιμής στην οποία το εγχώριο νόμισμα θα μπορούσε να εξαργυρωθεί σε χρυσό. Σήμερα, μερικοί ενστερνίζονται την άποψη ότι ο κανόνας του χρυσού ήταν συνώνυμος με την οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα. 

Υπάρχουν τρεις διαφορές μεταξύ του ευρώ και του χρυσού κανόνα – καμία από τις οποίες δεν είναι ιδιαίτερα καθησυχαστικές αυτή την παρούσα φάση όμως.

Πρώτον, η κεντρική ιδέα του κανόνα του χρυσού ήταν η ύπαρξη μιας ορισμένης ποσότητας χρυσού παγκοσμίως - περισσότερο δεν μπορεί να δημιουργηθεί ή να εξορυχθεί, τουλάχιστον όχι γρήγορα. Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μπορεί να δημιουργήσει περισσότερα ευρώ, εφόσον το επιθυμεί. Οι χώρες δεν μπορεί να ξεμείνουν από ρευστότητα, επειδή η ΕΚΤ μπορεί να προσφέρει πάντα περισσότερα μετρητά.

Αλλά οι κυβερνήσεις και οι επενδυτές το γνωρίζουν αυτό, και το αποτέλεσμα ήταν υψηλά χρέη (έναντι του ΑΕΠ), υψηλότερα από ότι θα επέτρεπε ποτέ ο κανόνας του χρυσού. Η ευρωζώνη στο σύνολό της έχει δείκτη χρέους προς το ΑΕΠ 90%, ο οποίος είναι υψηλός με οποιοδήποτε μέτρο σύγκρισης.

Τα επίπεδα του χρέους παραμένουν βιώσιμα εφόσον οι επενδυτές συνεχίζουν να πιστεύουν ότι το επόμενο σχέδιο διάσωσης είναι στα σκαριά. Αλλά αν η ΕΚΤ απειλήσει να κόψει τη στήριξη της τότε τα πάντα μπορεί να καταρρεύσουν.

Δεύτερον, οι χρηματοοικονομικές αγορές έχουν γίνει τεράστιες σε σχέση με οτιδήποτε έχουμε δει στο χρυσό κανόνα. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες γιγαντώθηκαν σε μεγάλο βαθμό, επειδή θεωρήθηκε ότι οι κυβερνήσεις τους θα τις στήριζαν. Κάθε σοκ στο δημόσιο χρέος ή περαιτέρω ύφεση στις οικονομίες, θα πρέπει να διαβιβάζεται ουσιαστικά μέσω ενός υπεχρεωμένου και υποκεφαλοποιημένου τραπεζικού συστήματος και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και - πολύ πιθανόν - και αλλού, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τέλος, παρόλο που ορισμένοι εκθειάζουν τον κανόνα του χρυσού ως φορεά σταθερότητας, να υπενθυμίσουμε ότι οι χώρες που προσχώρησαν σε αυτόν διέκοπταν συχνά την μετατρεψιμότητα - πράγμα που σημαίνει ότι το εθνικό νόμισμα δεν μπορούσε πλέον να μετατραπεί σε χρυσό ελεύθερα. Αλλά οι σημερινοί Ευρωπαίοι δεν έχουν εγχώριο νόμισμα – μόνο το ευρώ. Αν μια χώρα - για παράδειγμα η Ελλάδα - άφηνε το ευρώ, όλες οι συμβάσεις στη χώρα αυτή θα έπρεπε να ξαναγραφούν. Η αναστάτωση, ιδιαίτερα στην πιστωτική αγορά, θα ήταν τεράστια.

Η εύρυθμη λειτουργία του κανόνα του χρυσού απαιτούσε υψηλό βαθμό ευελιξίας των μισθών και των τιμών. Εάν οι συναλλαγματικές ισοτιμίες δεν μπορεί να υποτιμηθούν, οι μισθοί και οι τιμές πρέπει να πέσουν όταν μια χώρα έχει ένα μη βιώσιμο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Αλλά, όπως μπορεί τώρα να βεβαιώσει η περιφέρεια της Ευρώπης, αυτό είναι μια περίπλοκη, επίπονη, και πολιτικά καταστροφική μορφή οικονομικής προσαρμογής.

Η έμφαση σήμερα είναι στο κάτα πόσο η περιφέρεια της ευρωζώνης μπορεί να προσαρμοστεί και να επιστρέψει στην ανάπτυξη λόγω του συνδυασμού υψηλού δημόσιου χρέους και πραγματικών ή αντιληπτών μέτρων λιτότητας. Αλλά υπάρχει και μια άλλη όψη του προβλήματος: το κεφάλαιο ρέει προς τη Γερμανία ως το πιο ασφαλές καταφύγιο, κάνοντας την πίστωση πιο άμεσα διαθέσιμη στη χώρα.

Οι πρόσφατες ελληνικές εκλογές έφεραν πιο ριζοσπαστικά κόμματα στο προσκήνιο. 

O Αλέξης Τσίπρας, ο επικεφαλής του Συνασπισμού της Ριζοσπαστικής Αριστεράς έκανε μια σωστή διαπίστωση: η «εσωτερική υποτίμηση» - μείωση μισθών και τιμών – αποτυγχάνει ως στρατηγική. Η εναλλακτική λύση του φαίνεται να είναι να εγκαταλείψει η χώρα το ευρώ. Εάν η Ελλάδα δεν μπορεί να κάνει κάτι καλύτερο, τότε θα πρέπει να φύγει.

Αλλά η κρίση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα πλέον. Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, και Ιρλανδία αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα, αλλά βρίσκονται σε πιο πρώιμο στάδιο. Η ανεργία αυξάνεται, οι οικονομίες τους δεν γίνονται πιο ανταγωνιστικές, και τα επιτόκια δανεισμού τους συνεχίζουν την ανοδική τους πορεία. Οι χώρες αυτές μπορεί τελικά να αποφασίσουν να φύγουν.

Το σύστημα του ευρώ σχεδιάστηκε για να προσφέρει ευημερία και σταθερότητα για όλους. Έχει σαφώς αποτύχει σε ορισμένες χώρες, και μπορεί να αποτύχει συνολικά. 

Σίγουρα η σοβαρή κακοδιαχείριση από την πλευρά των Ευρωπαίων πολιτικών όμως προκάλεσε ζημιές που θα διαρκέσουν για δεκαετίες.

Ίσως μια ισχυρότερη δημοσιονομική ένωση, ένα κεντρικό Υπουργείο Οικονομικών, και η ανταλλαγή χρέους να μειώσει τις δυσκολίες και τις ανισότητες ώστε να επιτρέψουν στο ευρώ να επιβιώσει. 

Αναμείνετε μια απόφαση σύντομα.