Η Τουρκία στην παγίδα της

Οι εσωτερικές εξελίξεις στην Τουρκία θα έπρεπε να μας απασχολούν περισσότερο από τις φαιδρότητες της ημεδαπής πολιτικής σκηνής. 

Όχι, μόνο επειδή η γειτονική χώρα είναι τοποτηρητής της αστάθειας στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και επειδή, αν η τουρκική οικονομία εκτροχιαστεί, οι κραδασμοί θα είναι αισθητοί παντού στην Ευρώπη.

Ενώ η προσοχή της κοινής γνώμης αποσπάται από τους μόνιμους εθνολαϊκιστικούς λεονταρισμούς, ελάχιστοι έχουν αντιληφθεί πως το τελευταίο διάστημα έχουν κατεβάσει ρολά μερικά από τα πιο εμβληματικά ονόματα της τουρκικής επιχειρηματικής σκηνής.

Μεταξύ αυτών, η ιστορική Baltalı Tekstil και η Robo Otomasyon, εταιρείες που συνέδεσαν την πορεία τους με τον βιομηχανικό εκσυγχρονισμό της χώρας.

Ακόμη χειρότερα, η Vestel Elektronik – ο γίγαντας των λευκών συσκευών – φαίνεται να... ακροβατεί στο χείλος της χρεοκοπίας, με συνολικές υποχρεώσεις που φτάνουν τα 4,9 δισ. δολάρια. Η εταιρεία έχει ήδη ανακοινώσει την απόλυση 2.000 εργαζομένων και επισπεύδει τις πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων σε μια προσπάθεια να διασώσει το ναυάγιο μέσω μείωσης κόστους και αναδιάρθρωσης χρέους.

Η περίπτωση της Robo Otomasyon είναι αποκαλυπτική. Δεν πρόκειται για μια μικρομεσαία βιοτεχνία που απλώς λύγισε υπό το βάρος της συγκυρίας. Είναι η εταιρεία που κατασκεύαζε τις αυτοματοποιημένες γραμμές παραγωγής για την κρατικά προβεβλημένη Togg, την Türk Traktör, αλλά και για διεθνείς «κολοσσούς» όπως η Ford και η Mercedes.

Η αδυναμία να καλύψει τους πιστωτές έλαβε χώρα πέρυσι, ορίστηκε εκκαθαριστής, αλλά κάθε προσπάθεια αναδιάρθρωσης απέβη άκαρπη.

Αλλά προβλήματα δεν αντιμετωπίζουν μόνο οι γνωστές μεγάλες επιχειρήσεις. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:

Μόνο τον Απρίλιο του 2025, 2.636 επιχειρήσεις κήρυξαν πτώχευση, έναντι 2.005 τον Μάρτιο – αύξηση άνω του 30% σε μόλις έναν μήνα.

Το 2024, οι εκκαθαρίσεις εταιρειών αυξήθηκαν κατά 28% σε σύγκριση με το 2023 (Ιαν.–Ιούλ.).

Γιατί χρεοκοπούν οι επιχειρήσεις;

Η βασική αιτία είναι η έκρηξη στο κόστος δανεισμού.

Με επιτόκιο αναφοράς της Κεντρικής Τράπεζας στο 50% καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024 και εμπορικά δάνεια να τιμολογούνται έως και 60%, είναι πρακτικά αδύνατο για τις περισσότερες επιχειρήσεις να εξυπηρετήσουν τις υποχρεώσεις τους.

Την ίδια ώρα, η τουρκική λίρα καταρρέει, προκαλώντας έκρηξη στο κόστος των εισαγωγών και των υποχρεώσεων σε ξένο νόμισμα. Οι τουρκικές επιχειρήσεις δανείζονται ακριβά και εισάγουν ακόμα ακριβότερα.

Η πολιτική θρυαλλίδα

Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ήρθε και η σύλληψη του Ομέρ Ιμάμογλου για να προκαλέσει ένα νέο κύμα εκροών ύψους 16 δισ. δολαρίων, εκτίναξη των CDS και περαιτέρω αύξηση των επιτοκίων.

Η πολιτική κρίση απειλεί να ακυρώσει κάθε απόπειρα εξορθολογισμού και μεταρρυθμίσεων, όπως προειδοποίησε και ο οίκος S&P, τονίζοντας ότι η εμπιστοσύνη των επενδυτών κρέμεται από μια κλωστή.

Η Τουρκία έχει μπει σε έναν φαύλο κύκλο:

Αυξάνει τα επιτόκια για να περιορίσει τον πληθωρισμό, αλλά στραγγαλίζει την επιχειρηματική δραστηριότητα και πολλαπλασιάζει τις χρεοκοπίες.

Η ίδια η Κεντρική Τράπεζα προαναγγέλλει μια «φάση αποπληθωρισμού» εντός του 2025, με στόχο μείωση επιτοκίων στο 25–30%. Αν όμως αυτή έρθει χωρίς διαρθρωτικές τομές, το πιο πιθανό είναι ο πληθωρισμός να αναθερμανθεί και να επιστρέψει σύντομα σε τριψήφια ποσοστά.

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα

Η Τουρκία έχει παγιδευτεί. Αν δεν κάνει μια βαθιά δημοσιονομική και θεσμική επανεκκίνηση, είτε θα πνιγεί στο πληθωριστικό της παρελθόν είτε θα καταρρεύσει υπό το βάρος του υπερδανεισμού.

Ό,τι κι αν συμβεί, η γειτονική χώρα δεν θα πέσει μόνη της. Οι κραδασμοί θα διαχυθούν και προς τα δυτικά. Και αυτό αφορά άμεσα την Ελλάδα για λόγους γεωπολιτικής εγγύτητας,  ο κίνδυνος μετάστασης της αστάθειας και της έντασης  αυξάνεται.

Κώστας Στούπας