Ενα μονάχα βόλι...

Βρισκόμαστε στα 1904, έναν αιώνα πριν, στη Μακεδονία. 

Ενας αγώνας, ένας ακήρυκτος πόλεμος διεξάγεται, ανάμεσα κυρίως σε Ελληνες και Βουλγάρους, κάτω από τη μύτη της παραπαίουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Μέχρι το 1908, με τη συμμετοχή των ορατών και αοράτων κέντρων εξουσίας, με μεθόδους Ευρώπης και Ανατολής, τόσο στα αστικά κέντρα της εποχής, όσο και στην ύπαιθρο, γίνεται ένας αδυσώπητος αγώνας επιβίωσης... 

Αν δείτε φωτογραφίες του αγώνα, θα εντυπωσιαστείτε με τον οπλισμό και την εξάρτυση... Φυσεκλίκια, τσαπράζια, αλυσίδες και σταυροί, όπλα με ασημένια στολίδια στον υποκόπανο, μαχαίρια ασημοκαπνισμένα, αστραφτερές θήκες. 

Δεν είναι όμως αυτή η αλήθεια...

Μακεδονομάχοι με τουφέκια Gras στα χέρια τους.

Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Μακεδονομάχοι, δεν ήταν βαθύτατα επηρεασμένοι από την κλεφταρματολική παράδοση, όσον αφορά την εμφάνισή τους. Ο Μακεδονικός όμως αγώνας, ήταν ένας πόλεμος χωρίς αρχές, από τον οποίο δεν αποκλειόταν κανενός είδους εμπλοκή. Πολύωρες πολιορκίες ή άμυνες θέσεων, πολλές φορές και εναντίον τακτικού στρατού, μάχες εκ του συστάδην, ακόμη και με μαχαίρια, ανταλλαγές πυρών από μακρινές θέσεις, εκκαθαρίσεις πολιτικών στόχων μέσα σε πόλεις και χωριά, ήταν καθημερινά επεισόδια του ακήρυκτου πολέμου. Δεν ήταν λοιπόν τα στολίδια που μετρούσαν, αλλά η επιλογή, η καταλληλότητα και η επάρκεια του οπλισμού και των πυρομαχικών. Οσο για τα στολίδια και τις φιγούρες, αυτές ενίοτε ανήκαν στον... εξοπλισμό του φωτογράφου.

Αρχικά, ο βασικός εξοπλισμός των ανδρών περιελάμβανε αραβίδες και τυφέκια Gras M 1874, των έντεκα χιλιοστών, από τις αποθήκες του Ελληνικού Στρατού. Σε μικρότερο ποσοστό κοντόκαννες αραβίδες Mannlicher (M 1893, M1903) ή και Mauser (M 1902)- κυρίως σαν όπλα των αρχηγών.

Οι γκράδες...Τα Gras ήταν μονόβολα, ενώ τα άλλα πεντάσφαιρα. Προκαλούσαν βέβαια καλύτερο αποτέλεσμα (λόγω μεγάλου διαμετρήματος), αλλά ...«είναι τόσο παλιά, ώστε εκθέτομεν τους ανθρώπους εις μέγαν κίνδυνον και εις βέβαιον θάνατον δίδοντες εις αυτούς τοιαύτα μέσα αμύνης» σημείωνε ο Λ. Κορομηλάς, ο Ελληνας πρόξενος στη Θεσσαλονίκη. Συνήθως, μετά από καμιά τριανταριά βολές, ζεσταίνονταν τόσο, με αποτέλεσμα την πρόσκαιρη αχρηστία.

Τυφέκια Gras του πεζικού και του πυροβολικού με τις ξιφολόγχες τους.

Ο Κρητικός Μακεδονομάχος Ευθύμιος Καούδης, περιγράφει γλαφυρά και ρεαλιστικά τη λειτουργία του Gras: «Κάθε σφαίρα που έριχνε ο καθείς εξ ημών όφειλε να γυρίσει άνω-κάτω το όπλον του, να πέσει το καψούλι του φυσιγγίου του, διότι η βελόνα το ετράβαγε πίσω και η φωτιά εγύριζε και έσπανε μέσα εις το κλειδί και εγέμιζεν λάσπην το ελατήριον...». Αργότερα έγιναν προμήθειες των προαναφερθέντων πεντάσφαιρων από... την ελεύθερη αγορά (ναι, στην Ελλάδα των αρχών του εικοστού αιώνα, μπορούσες ελεύθερα να αγοράσεις όπλα και πυρομαχικά). Συγκεκριμένα, από το οπλοπωλείο των Σπαρτιατών Αφών Μαλτσινιώτη, στο Μοναστηράκι.

Λέγεται ότι για κάποιο διάστημα, αγόραζαν και ...οι αντίπαλοι από το ίδιο μαγαζί, προσποιούμενοι τους Αρβανίτες. Στην οθωμανική επικράτεια, απαγορεύονταν η εισαγωγή και εμπορία από ιδιώτες των όπλων και των πυρομαχικών. Οι αφοί Μαλτσινιώτη, προχώρησαν και στην κατασκευή πυρομαχικών και ουσιαστικά αποτέλεσαν τον «βιομηχανικό πυρήνα» της μέχρι σήμερα υφιστάμενης ΠΥΡΚΑΛ.

Την εξάρτυση συμπλήρωναν πιστόλια και περίστροφα διαφόρων τύπων. Αρχικά, από τις αποθήκες του Ελληνικού Στρατού, τα περίστροφα Gras (modele d’ ordonnance), που όμως ήταν ογκώδη, πράγμα άκρως μειονεκτικό για τον «κρυφό» πόλεμο. Μεγάλη ζήτηση αλλά δυσεύρετα, ήταν τα Smith & Wesson και αρκετά διαδεδομένα τα Browning M1906, λόγω φυσικά του βολικού τους μεγέθους. Αρκετά διαδεδομένα ήταν τα Mauser M1896, που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν την ξύλινη θήκη για... κοντάκι, μετατρέποντας το πιστόλι σε καραμπινάκι, με βεληνεκές 450 μέτρων. Εχοντας διαμέτρημα 7,63χιλ. και δεχόμενο δεσμίδα 10 φυσιγγίων, αποτελούσε αυτό που σήμερα θα λέγαμε «δύο σε ένα».

Συνήθως τα όπλα παραδίδονταν στους κατόχους με τις ξιφολόγχες τους, σπάνια όμως οι Ελληνες κρατούσαν ξιφολόγχη (τις θεωρούσαν περιττό βάρος). Αντίθετα, μαχαίρια διαφόρων τύπων, ακόμη και σπάθες και... γιαταγάνια, κοσμούσαν τα ζωνάρια τους. Και φυσικά οι πολυπληθέστεροι μη Μακεδόνες Μακεδονομάχοι, οι Κρητικοί, έφεραν μαζί τους το γνωστό κρητικό μαχαίρι. Βασικό πάντως μαχαίρι του αγώνα είναι η κάμα (χρησιμοποιηθέν και από τους αντιπάλους). Πρόκειται για δίκοπο που μοιάζει με το καυκασιανό και κατασκευαζόταν από τοπικούς Βαλκάνιους μαχαιράδες.

Ο οπλαρχηγός Ηλίας Φαρμάκης με το προσωπικό του Mauser.

Ο συγγραφέας...Συνάντησα τον συγγραφέα, για πρώτη φορά φέτος τον χειμώνα, στη λέσχη αξιωματικών της Λάρισας. Παρουσίαζε μια καταπληκτική έκθεση φωτογραφίας με θέμα τον... ατυχώς χαρακτηρισθέντα «Ατυχή Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897». Κάποτε σ’ αυτόν τον τόπο, θα πρέπει να ξεφύγουμε από τα «ταρατατζούμ» και τις θριαμβολογίες, και να ψάχνουμε τις αιτίες...

Τον ξαναβρήκα, έναν μήνα μετά, στο ζωντανό μουσείο που διευθύνει στη Θεσσαλονίκη. Είπαμε πολλά, από αυτά που συνήθως λέγονται σε τέτοιες περιστάσεις.

- «Πού αφιερώνετε αυτό το βιβλίο;» (μιας και στο βιβλίο δεν υπάρχει αφιέρωση) τον ερώτησα.

Η αραβίδα του Παύλου Μελά.

- «Το αφιερώνω στον άγνωστο αγωνιστή, που δεν επέζησε για να μάθει πως οι επόμενοι κατέγραψαν την προσφορά του», μου είπε...

Υ. Γ.: Ο συγγραφέας κ. Νικόλτσιος Βασίλειος, είναι απόστρατος συνταγματάρχης-φαρμακοποιός και διευθυντής του μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα, στην οδό Προξένου Κορομηλά της Θεσσαλονίκης. Γέννημα-θρέμμα της Μακεδονίας (από την Ηράκλεια Σερρών), κάτοχος προσωπικής συλλογής 8.000 κειμηλίων, ένας άνθρωπος διαφορετικός. Αξίζει πραγματικά, να πάρετε αυτό το βιβλίο. Μακριά από μισαλλοδοξίες και εμμονές, με το πείσμα της γνώσης και το μεράκι της έρευνας, ένας... φαρμακοποιός αλλιώτικος, θεραπεύει νοσταλγικά τις πληγές του χθες, καταγράφοντας ταυτόχρονα τις αλήθειες μιας εποχής που για μας τους βόρειους, είναι το ίδιο σπουδαία με το αθάνατο 1821. Το βιβλίο διατίθεται από τον ίδιο τον συγγραφέα, ο οποίος απαντά στο τηλέφωνο 6944-505120.

">

Δίκοπες κάμες που φτιάχνονταν από "μαχαιράδες" σε όλα τα Βαλκάνια.

Το γνωρίζατε;Η «Αφοί Μαλτσινιώτη» ιδρύθηκε το 1887 και συγχωνεύθηκε το 1908 με την ιδρυθείσα το 1874 «Ελληνικόν πυριτιδοποιείον ΑΕ». Η νέα εταιρεία προμήθευε στον Ε.Σ. τα ασυναγώνιστα φυσίγγια των 6,5 χιλ. Χ54 Mannlicher ?Schonauer. Ηταν ένα άκρως βολικό, πρωτοποριακό και αποτελεσματικό διαμέτρημα τόσο για την εποχή, όσο και για τις συνθήκες των Βαλκανικών πολέμων. Επέτρεπε τη μεταφορά περισσοτέρων πυρομαχικών ανά στρατιώτη... Αργότερα (1934) αγοράσθηκε από τον Πρόδρομο Μποδοσάκη, για να εξελιχθεί στη γνωστή μας ΠΥΡΚΑΛ.

Η ψυχή του γκρα Παραθέτω τα λόγια ενός λεβέντη Βορειοελλαδίτη δάσκαλου της δημοσιογραφίας και δεινού σκοπευτή: «Ο οπλισμός μας ήταν σαφέστερα κατώτερος των προσδοκιών. Ενα βόλι, ένα μονάχα βόλι. Ενα βόλι στο δόξα-πατρί. Γι’ αυτό ο Γκρας έμεινε θρυλικός, επειδή αυτοί που τον κρατούσαν, τον ήξεραν...»

Περίστροφα και πιστόλια διαφόρων τύπων.

Σωτήρης Δημηροπουλος

Οι πληροφορίες και οι φωτογραφίες προέρχονται από το βιβλίο των κ. Νικόλτσιου Βασιλείου και Λιάσκου Αναστασίου «Τα όπλα του Μακεδονικού Αγώνα».

Το έγραψα πριν από ...πεντέμισυ χρόνια, έχει παντα και την Αλληγορική του σημασία...Πάντα επίκαιρη, ειδικά σήμερα.
Για την ιστορία, τοτε απεφυγα να βαλω το ονομα του δασκαλου δημοσιογράφου, φοβουμενος μηπως παρεξηγηθεί από κάποιους της Αριστεράς.
Ε λοιπον τωρα, το γραφω φαρδια πλατιά, τοόνομά του.
Είναι ο μεγάλος Μέρτζος, απο το Νυμφαίο, ένας πατριώτης που τιμησε όσο λιγοι την λέξη Έλληνας
Ενα μονάχα βόλι, ο τιτλος που σημερα είι πιο επικαιρος από ποτέ
Σωτηρης Δημηροπουλος.

όσο για την πολυπαθη ΠΥΡΚΑΛ, έκλεισε για παντα, δεν ειμαστε ικανοί ουτε τις σφαιρες της αυτοκτονιας μας πια , να παράξουμε

Soto Demir

ethnos.gr