Γιάννης Πρασσάς: Το πραγματικό δίλημμα είναι «εμβόλιο ή ιός» - Συνέντευξη στην "Καθημερινή"

Μείζον εθνικό ζήτημα είναι η επίσπευση του εμβολιασμού στην Ελλάδα

τονίζει σε συνέντευξη του στο kathimerini.gr ο διδάκτωρ μοριακής βιολογίας, Γιάννης Πρασσάς.

Ο μόνιμος ερευνητής στο τμήμα παθολογίας του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Mount Sinai Ηospital στο Τορόντο, ο οποίος έχει γίνει εξαιρετικά δημοφιλής κι αγαπητός από τις αναρτήσεις του στα social media, με τις οποίες αναλύει τις εξελίξεις της πανδημίας, ζητεί την συστράτευση όλων των θεσμών επιρροής και υπογραμμίζει ότι το δίλημμα δεν είναι «εμβόλιο ή τίποτα», άλλα «εμβόλιο ή ιός»...

Ο κ. Πρασσάς κάνει ολιγοήμερες διακοπές στην Ελλάδα και δέχθηκε να μας απαντήσει σε σειρά ερωτήσεων, εξηγώντας μας τι είναι το μακροχρόνιο Covid, υπογραμμίζοντας την ανάγκη του εμβολιασμού και δίνοντας επιχειρήματα πειθούς προς έναν ανεμβολίαστο συμπολίτη μας.

Αναλυτικά η συνέντευξη

Αν υποθέσουμε ότι έχετε απέναντι σας έναν άνθρωπο που διστάζει να εμβολιαστεί λόγω του φόβου των πιθανών παρενεργειών και επικαλείται το επιχείρημα ότι τα εμβόλια κατά της Covid-19 παρασκευάστηκαν πολύ γρήγορα. Πώς θα μπορούσατε με λίγα λόγια να τον πείσετε να εμβολιαστεί; 

Καταρχάς θα άκουγα τον οποιοδήποτε προβληματισμό του με προσοχή και κατανόηση – όσο προφανής και αν μου ακουγόταν η απάντηση. Θα του έλεγα ότι είναι λογικό να νοιώθει φόβο και ανασφάλεια εν μεσώ μιας πανδημίας που έχει φέρει τα πάνω-κάτω στις ζωές μας και να αισθάνεται μπερδεμένος από τα αντικρουόμενα μηνύματα που ενίοτε εισπράττει από το δημόσιο διάλογο σχετικά με την ασφάλεια των εμβολίων.

Θα του εξηγούσα, όμως, ότι παρά τις όποιες προκαταλήψεις και τις φοβίες μας ο ασφαλέστερος δρόμος για την προσωπική μας ασφάλεια είναι ο δρόμος της πραγματικότητας, ο δρόμος της επίσημης επιστήμης και των πραγματικών δεδομένων.

Και με αυτά υπόψιν Θα του εξηγούσα ότι μετά από περίπου 3,3 δισεκατομμύρια εμβολιασμούς ανά τον πλανήτη τα πραγματικά δεδομένα ασφάλειας των εμβολίων είναι πλέον πανίσχυρα.

Ότι όλα έχουν γίνει με την μεγίστη δυνατή διαφάνεια και ότι δεν υπάρχει περίπτωση να μας έχει ξεφύγει κάποια ενδεχόμενη παρενέργεια που να μην έχει καταγραφεί.

Θα του έλεγα ότι αναμενόμενα, όπως όλα τα φάρμακα και οι ιατρικές πράξεις, έτσι και τα εμβόλια έχουν συσχετιστεί με κάποιες παρενέργειες οι οποίες όμως είναι συνολικά πολύ σπάνιες (της τάξης του 1:30,000 – 1: 500,000) και στην τεράστια πλειονότητα τους πλέον εύκολα αντιμετωπίσιμες. Και θα του εξηγούσα ότι το πραγματικό δίλημμα για όλους μας δεν είναι «εμβόλιο ή τίποτα», άλλα «εμβόλιο ή ιός».

Και σε κάθε περίπτωση το εμβόλιο είναι ο πλέον αποτελεσματικός τρόπος για να μειωθεί το πακετάκι υγειονομικού ρίσκου που μας αναλογεί από ενδεχόμενη φυσική μόλυνση όσον αφορά το ρίσκο θανάτου ή πρόκλησης μακροχρόνιων συνεπειών.

Και στην αναμενόμενη ερώτηση: «και που ξέρω εγώ ότι μετά από κάποια χρόνια δεν θα μου βγάλει τίποτα παρενέργειες το εμβόλιο;». Θα τον τραβούσα με κατανόηση και πάλι στα επίσημα επιστημονικά δεδομένα. Θα του έδειχνα ότι ιστορικά όλες οι περιπτώσεις εμβολίων που συνδεθήκαν με μακροχρόνιες παρενέργειες είχαν δώσει σημάδια τοξικότητας στο πρώτο 3μηνο, ενώ τώρα είμαστε ήδη στον 1-1.5 χρόνο μετά τους πρώτους εμβολιασμούς και δεν έχει καταγράφει οτιδήποτε ανησυχητικό σε σχέση με το μακροχρόνιο προφίλ ασφάλειας τους.

Από τη μια δηλαδή έχουμε ισχυρότατες ενδείξεις ότι η φυσική μόλυνση ενεργοποιεί σε ένα σημαντικό ποσοστό νοσούντων παθολογικούς μηχανισμούς μακροχρόνιων νοσήσεων και από την άλλη δεν έχουμε την παραμικρή ένδειξη ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβαίνει με το εμβόλιο. Κάτι που είναι μάλλον λογικό αν αναλογιστεί κανείς ότι το εμβόλιο είναι μια πολύ ελαφριά παρέμβαση, ένα πολύ μικρο και ελεγχόμενο υπομέρος της συχνά απρόβλεπτης και έντονης συστηματικής παρέμβασης που ενίοτε προκαλεί ο ιός στους νοσούντες.

Αυτή τη στιγμή μας απασχολεί η Μετάλλαξη Δέλτα, η οποία μαθαίνουμε ότι είναι ιδιαιτέρως μεταδοτική. Στο δρόμο από όσο καταλαβαίνουμε βρίσκονται σειρά άλλων μεταλλάξεων. Τι να περιμένουμε; Υπάρχει τρόπος να μπει ένα φρένο;

Ο καλύτερος τρόπος για να μειωθεί η προοπτική νέων μεταλλάξεων είναι ο όσο το δυνατόν ταχύτερος και μαζικότερος εμβολιασμός του πλανήτη. Και ως προς αυτό έχουμε ακόμη δρόμο. Αν μου έλεγε κάποιος πέρυσι τέτοια μέρα ότι σε ένα χρόνο θα έχουμε κάνει 3,3 δισ. εμβολιασμούς και τα νέα εμβόλια θα έχουν αποδειχτεί τόσο αποτελεσματικά και ασφαλή, μάλλον θα του έλεγα ότι ονειρεύεται αλλά δυστυχώς υπάρχουν ολόκληρες ήπειροι που οι εμβολιασμοί δεν έχουν σχεδόν ξεκινήσει. Πρέπει να επισπευσθούν οι διαδικασίες με κάθε κόστος.

Η Μετάλλαξη Δέλτα υπολογίζεται ότι είναι περίπου 2,5 φορές πιο μεταδοτική από το αρχικό στέλεχος της Wuhan, αλλά ευτυχώς δεν δείχνει να είναι πολύ πιο επιβλαβής – αν και έχουμε ενδείξεις για αυξημένο ρυθμό νοσηλειών.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι γίνονται ελάχιστες οι πιθανότητες να κρυφτεί κάποιος από τον ιό για καιρό και ότι είναι θέμα λίγου χρόνου μέχρι να τον συναντήσει. Το σημαντικό είναι όταν τον συναντήσει να έχει προλάβει να διπλοεμβολιαστει.

Ο διπλός εμβολιασμός προστατεύει σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό από βαριά νοσηλεία ή θάνατο απέναντι στο Δέλτα ή οποιοδήποτε άλλη γνωστή μετάλλαξη του ιού. Για αυτό και πρέπει όσοι είναι ακόμη ανεμβολίαστοι να βιαστούν.

Χρειάζεται συνολικά -από τη μέρα του πρώτου εμβολίου- σχεδόν 1,5 μήνας μέχρι να ολοκληρωθεί η ανοσία μας και ο ιός δεν θα μας περιμένει. Ο ιός έχει φουντώσει επικίνδυνα στις κοινότητες μας και μας περιμένει στην επόμενη γωνία. Μην χάνετε καιρό. Όσοι δικαιούστε εμβόλιο επισπεύστε τον εμβολιασμό σας άμεσα. Είναι κρίμα να πάρετε τόσο αχρείαστο ρίσκο.

Πλέον υπάρχει λύση και κάθε απώλεια είναι απλά απότοκο παραπληροφόρησης και κακής ενημέρωσης ή προκαταλήψεων. Σε ατομικό επίπεδο ο διπλοεμβολιασμος αφήνει εν πολλοίς το άμεσο υγειονομικό ρίσκο της πανδημίας πίσω μας, όσον αφορά στην πιθανότητα να νοσήσουμε σοβαρά ή να πεθάνουμε από τον ιό.

Δυστυχώς, όμως, τα συνολικά χαμηλά επίπεδα εμβολιασμού στη χώρα μας, μας κρατάνε όλους -ακόμη και τους διπλοεμβολιασμενους- ακόμη ευάλωτους στις έμμεσες επιπτώσεις της πανδημίας που ξανά αγριεύει επικίνδυνα.

Η λογική «δεν με αφορά πλέον- ας πρόσεχαν οι ανεμβολίαστοι» δεν λαμβάνει υπόψιν της ότι με τόσο μεγάλο ποσοστό ανεμβολίαστων ο κίνδυνος συστηματικών επιπτώσεων -σε όρους συνολικής συμπίεσης της οικονομίας και συστήματος υγείας- παραμένει πολύ υψηλός και είναι κάτι που είτε άμεσα είτε έμμεσα μας αφορά όλους.

Σε αντίθεση με άλλες χώρες -π.χ. Καναδά, Αγγλία, Ισραήλ- απέχουμε πολύ ακόμη από το συλλογικό μαξιλάρι ανοσίας που να μας επιτρέπει να γυρίσουμε συλλογικά σελίδα χωρίς κίνδυνο σοβαρών αναταράξεων.

Παραμένει λοιπόν μείζον εθνικό ζήτημα να αυξηθούν γρήγορα οι εμβολιασμοί και απαιτείται συνολική συστράτευση από όλους τους θεσμούς επιρροής (πολιτικούς, ακαδημαϊκούς, επιστημονικούς, θρησκευτικούς) προς αυτή την κατεύθυνση. Ο συλλογικός αγώνας μαίνεται και ο χρόνος πλέον τρέχει πολύ γρήγορα.

Μας ενημερώσατε μέσω ανάρτησης σας για τον Καναδά και το μεγάλο ποσοστό συμμετοχής των εφήβων στον εμβολιασμό. Στην Ελλάδα ανοίγει η πλατφόρμα για τους 15-17 και υπάρχουν συζητήσεις και για τις ηλικίες από 12 ετών και άνω. Που οφείλεται η μεγάλη συμμετοχή των νέων στον εμβολιασμό στον Καναδά; Θεωρείτε ότι πρέπει να εμβολιαστούν οι ανήλικοι;

Στην πόλη του Τορόντο έχει ήδη εμβολιαστεί το ~70% του πληθυσμού των 12-17 ετών -αναμένεται να πιάσει σύντομα το 80%- και περίπου το 90% των 18-24 ετών. Όόλοι με mRNA εμβόλια, το 1/3 ήδη διπλοεμβολιασμενοι. Στην ανάγνωση μου οι κύριοι λόγοι για αυτή τη μεγάλη συμμετοχή των νέων είναι οι παρακάτω:

• Μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, σε συνδυασμό με μικρότερο entitlement αμφισβήτησης λόγω μετανάστευσης.
• Καλύτερη παιδεία ως προς την δημόσια υγεία – υπάρχουν πολλοί peers από Ασία με εμπειρία σε επιδημίες.
• Μικρότερη επιρροή η τηλεόραση.
• Εντιμότερη στάση από την τοπική επιστημονική κοινότητα συνολικά.
• Μικρότερη επιρροή της εκκλησίας.
• Οριοθέτηση συγκεκριμένων συλλογικών στόχων εμβολιασμού για την ενεργοποίηση του επόμενου σταδίου ανοίγματος.

Σημαντικό ρόλο έχει παίξει επίσης και η περισσότερο συλλογική ανάγνωση της αξίας του εμβολιασμού του πληθυσμού και όχι τόσο αποκλειστικά της ατομικής. Μας λείπουν κάποια δεδομένα. Για παράδειγμ δεν έχουμε προλάβει να μελετήσουμε την ενδεχόμενη επίδραση της δοσολογίας ή του χρόνους απόστασης μεταξύ δόσεων -ή του αριθμού δόσεων- για κάθε ηλικιακό γκρουπ.

Όμως τα δεδομένα που έχουμε ήδη δείχνουν ότι υπάρχει -έστω και συγκριτικά μικρό- όφελος για εμβολιασμό των παιδιών αυτής της ηλικίας.

Η μάχη με τον χρόνο σε μια πανδημία που τρέχει καθορίζει και το πόσο πολύ μπορείς να περιμένεις. Ένα διαρκές ζύγισμα στην βάση νέων δεδομένων.

Στο δικό μου ζύγι η απόφαση για άνοιγμα εμβολιασμού και στους 12-17 είναι δικαιολογημένη στη βάση των τωρινών δεδομένων. Προσωπικά θα καλοάκουγα ένα σχήμα με μια δόση mRNA εμβολίου τώρα και την επαναληπτική μετά από αρκετούς μήνες (πχ >3-4 μήνες).

Είστε υπέρ ή κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού για το υγειονομικό προσωπικό;

Ναι, είμαι υποστηρικτής του υποχρεωτικού εμβολιασμού για το υγειονομικό προσωπικό, εκτός από όταν υπάρχουν ιδιοσυγκρασιακοί λόγοι υγείας που δεν θα το επέτρεπαν. Θεωρώ τον εμβολιασμό προαπαιτούμενο της εργασίας σε νοσοκομείο και κέντρα υγείας, ειδικά σε μέρες πανδημίας.

Στην πραγματικότητα το βρίσκω τραγικό ότι έχουμε φτάσει να το συζητάμε αυτό. Θα έπρεπε να είναι αυτονόητο και να έχουμε 100% εθελοντική συμμετοχή στον χώρο αυτό. 

Τι είναι το μακροχρόνιο COVID; Πόσο απειλητικό είναι το long Covid για τους νεότερους;

Ο όρος long Covid αναφέρεται συνήθως στις περιπτώσεις που για περισσότερο από 3-4 εβδομάδες μετά την νόσηση οι ασθενείς δεν μπορούν να επανέλθουν στην προ-νόσησης κατάσταση της υγείας τους.

Συνήθως οι άνθρωποι αυτοί ταλαιπωρούνται από έντονη εξαντλητική κόπωση -όχι κόπωση του στυλ θα κοιμηθώ και θα μου περάσει, αλλά κόπωση του στυλ «δυσκολεύομαι να κάνω πολύ απλά πράγματα όπως να ανέβω 10 σκάλες χωρίς να πρέπει να κάνω στάση στη μέση»-, χρόνια δύσπνοια, πόνο στο θώρακα, ταχυκαρδίες και άλλες μεταβολικές διαταραχές.

Ουσιαστικά οι άνθρωποι με μακροχρόνιο Covid βρίσκονται χρόνια εγκλωβισμένοι σε μια χρόνια παθολογική κατάσταση με έντονο αντίκτυπο στην ποιότητα ζωής τόσο των ίδιων των νοσούντων, όσο και των οικογενειών τους.

Είναι τέτοια η ένταση της συμπτωματολογίας που ένα μεγάλο ποσοστό δεν καταφέρνει να επιστρέψει για πολλούς μήνες σε μια κάπως σταθερή φυσιολογική καθημερινότητα και στην εργασία τους.

Είναι σε αυτή τη βάση που δαπανώνται πλέον τεράστια κονδύλια σε όλο τον κόσμο για να καταλάβουμε τους μηχανισμούς του μακροχρονίου COVID, αλλά και για την προετοιμασία των συστημάτων υγείας να αντιμετωπίσουν κατάλληλα το φαινόμενο αυτό.

Το μακροχρόνιο Covid δεν είναι απλά μια μετατραυματική εμπειρία. Είναι μια σοβαρή χρόνια παθολογική νόσος, που ακόμη δεν γνωρίζουμε τους ακριβείς μηχανισμούς πρόκλησης της.

Δυστυχώς αφορά εν δυνάμει όλες τις ηλικίες και δεν υπάρχουν ακόμη προγνωστικοί δείκτες που να μας δείχνουν ποιος είναι περισσότερο πιθανό να πάθει μακροχρόνιο Covid (αυτό είναι και το αντικείμενο των μελετών της ερευνητικής μας ομάδας στο Τορόντο). Όλες οι πανδημίες αφήνουν ιστορικά πίσω τους ένα μεγάλο κύμα μακροχρόνια νοσούντων. Το ίδιο συμβαίνει και τώρα.

Υπολογίζεται ότι περίπου 1-10% των νοσουντων μπορεί να καταλήξουν με long Covid. Ακόμη και με το συντηρητικό 1% θα αναμένουμε αρκετές χιλιάδες νοσουντων με long Covid στην Ελλάδα τους επόμενους μήνες. Πρέπει να υπάρξει άμεσα εθνικό σχέδιο για την αναγνώριση και την στρατηγική προετοιμασία του εθνικού συστήματος υγείας για την όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερη μέριμνα αυτών των ανθρώπων. 

Αν είσαι νέος (~18-40) είναι λάθος να προσπαθείς να ζυγίσεις το κέρδος του εμβολιασμού για σένα αν η ανάλυση ρίσκου σου επικεντρώνεται αποκλειστικά στο ρίσκο θανάτου. Όχι ότι από μόνο του και αυτό δεν θα αρκούσε για να γύρει την πλάστιγγα υπέρ του εμβολιασμού, αλλά η μεγάλη διαφορά γίνεται αν στην σύγκριση βάλεις την πιθανότητα να νοσήσεις και να ταλαιπωρηθείς μακροχρόνια από τον ιό.

Για το τέλος, ζήτησα από μια νεαρή φίλη να θέσει μια ερώτηση, την πρώτη που της έρχεται στο μυαλό. Σε πολύ ανθρώπινο επίπεδο και με μια δόση κόπωσης στην φωνή μου έθεσε το εξής: Υπάρχει ελπίδα να εξαλειφθεί μακροπρόθεσμα ο ιός; Θα καταφέρουμε στο μέλλον να επανέλθουμε στην κανονική μας ζωή;

Είναι επικίνδυνο να κάνεις μακροχρόνιες προβλέψεις για μια εν εξελίξει πανδημία, αλλά για τις κοινωνίες μας στην Δύση, στο πιο πιθανό σενάριο οι πιο δύσκολες και σκοτεινές στροφές τις τρέχουσας πανδημίας είναι πίσω μας.

Πλέον ξέρουμε ότι οι τεχνολογίες μας λειτουργούν και τα νέα εμβόλια απεδείχθησαν εξαιρετικά αποτελεσματικά και συνολικά πολύ ασφαλή.

Ταυτόχρονα έχουμε πλέον τους μηχανισμούς να παρακολουθούμε από κοντά τα κόλπα του ιού και έτσι, αν χρειαστεί, θα μπορέσουμε να προσαρμόσουμε τις άμυνες μας κατάλληλα, για παράδειγμα με κάποιο επαναληπτικό ανανεωμένο booster αν και σε όποιον κριθεί απαραίτητο.

Στην επόμενη φάση θα έχουμε ολοένα και μεγαλύτερα παράθυρα κανονικότητας και τέτοιες μέρες του χρόνου θα τα έχουμε αφήσει όλα αυτά πίσω μας σε πολύ μεγάλο βαθμό. Εύχομαι να κρατήσουμε βέβαια τα σημαντικά μαθήματα ως παρακαταθήκη για την καλύτερη προετοιμασία μας για τις επόμενες μελλοντικές κρίσεις δημοσίας υγείας. 

Λουκάς Βελιδάκης

11.07.2021 • 20:48