Πότε θα μας δανείσει πάλι η αγορά

Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να δώσω απαντήσω σε ένα ερώτημα που έθεσε χτες ένας φίλος αναγνώστης. Το ερώτημα είναι, πότε θα γίνουμε βιώσιμοι και πότε θα επιστρέψουμε στις αγορές.

Σας έχω πει σε παλαιότερα άρθρα και προ της θητείας μου στο Capital.gr ότι χωρίς κούρεμα, στις αγορές δεν θα επιστρέψουμε ποτέ. Τουλάχιστον όχι για τα επόμενα 30 χρόνια (στην καλύτερη περίπτωση).

Να πω ότι η επάνοδος μας στις αγορές δεν σχετίζεται με το αν ήμασταν κακά παιδιά και κουρέψαμε κάποιους στο παρελθόν, άλλα με το κατά πόσο θεωρεί η αγορά ότι έχουμε την ικανότητα να πληρώσουμε.

Για παράδειγμα, το 2010 οι αγορές δεν μας πέταξαν έξω διότι είχαμε δαγκώσει κάποιον, αλλά διότι η αγορά έβλεπε ότι δεν θα μπορέσουμε να την ξεπληρώσουμε. 

Με την ίδια λογική, η αγορά θα μας δανείσει ξανά μόνο όταν θα έχουμε την δυνατότητα ...

(κατά την κρίση της αγοράς) να αποπληρώσουμε, ή να διασφαλίσουμε χρηματοδότηση από την αγορά για τα δάνεια που θα λήξουν.

Έχουμε ξαναπεί ότι μια χώρα που κάνει στάση πληρωμών μένει έξω από τις αγορές χρόνια (με βάση στοιχεία από το 1970 έως σήμερα). Η λογική είναι η ίδια με τις μετοχές. Μπορεί για παράδειγμα κάποιος να έχει μηδενίσει αγοράζοντας μια συγκεκριμένη μετοχή, αλλά αν αλλάξουν οι συνθήκες και η αγορά εκτιμήσει ότι θα κερδίσει από αυτή τα μετοχή, τότε θα την αγοράσει.

Όταν λοιπόν το χρέος μας θα είναι σε τέτοια επίπεδα, ώστε η αγορά να πιστέψει ότι θα μπορούμε να αποπληρώσουμε το χρέος μας, τότε και μόνο τότε θα μας δανείσει. Το ότι διαγράφηκε ένα μεγάλο μέρος του χρέους νωρίτερα παίζει ρόλο, αλλά όχι όσο ορισμένοι νομίζουν. Σας έχω πει ότι η αγορά ξεχνάει γρήγορα και συγχωρεί ακόμα πιο εύκολα... όταν νομίζει ότι υπάρχει κέρδος.

Έχοντας πει αυτό, το ερώτημα είναι πόσο χρέος θα πρέπει να έχουμε για να αισθανθεί άνετη η αγορά να μας δανείσει; Η απάντηση δεν είναι εύκολη. Προσωπικά εκτιμώ ότι το χρέος μας θα πρέπει να μειωθεί κάτω από το 100% του ΑΕΠ, κατά προτίμηση στο 70%. 

Αν για παράδειγμα αύριο το πρωί είχαμε την ικανότητα να διαγράψουμε το 60% του συνολικού μας χρέους (κατεβάζοντας το στο 70% του ΑΕΠ), νομίζω ότι σε 6 μήνες θα μπορούσαμε άνετα να γυρίσουμε στις αγορές.

Αναγνωρίζω όμως ότι είναι δύσκολο (όχι απίθανο) να γίνει μια τόσο μεγάλη διαγραφή σήμερα. Θα μπορούσε να γίνει αυτό το σενάριο το 2010, πριν μπλέξουμε με διακρατικά και τρόικα, αλλά λόγω της ανεπάρκειας του πολιτικού συστήματος δεν έγινε.

Σήμερα στην καλύτερη περίπτωση, μπορούμε να προσδοκούμε μια διαγραφή 160 δισ. ευρώ περίπου (δική μου εκτίμηση) ή το 80% των ομολόγων που είναι στα χέρια της αγοράς (πλην διακριτικών, ΔΝΤ και ΕΚΤ). Αν υποθέσουμε ότι πάρουμε αυτό το κούρεμα, τότε το χρέος θα διαμορφωθεί λίγο κάτω από το 100% του ΑΕΠ (για χάρη της κουβέντας να υποθέσουμε ότι το επιτόκιο στα καινούργια ομόλογα θα ήταν 4%).

Στο ερώτημα λοιπόν του αν η αγορά θα μας δάνειζε με 100% χρέος επί του ΑΕΠ, η απάντηση είναι ναι και όχι. Αν είχαμε ένα πρωτογενές πλεόνασμα 3% του ΑΕΠ, ακόμα και με μηδενική ανάπτυξη, νομίζω ότι η αγορά δεν θα είχε μεγάλο πρόβλημα να μας δανείσει, ακόμα και αν το επιτόκιο ήταν ελαφρά αυξημένο. Αν είχαμε μια ανάπτυξη 3% με πρωτογενές πλεόνασμα 1% επίσης θα μας δάνειζε.

Στην σημερινή μας κατάσταση όμως δεν θα μας δανείσει κανείς. 

Έχοντας ένα χρέος 100% του ΑΕΠ (μετά το κούρεμα) με έλλειμμα 10%, ο μόνος που θα μας δανείσει λεφτά είναι η “κακή τρόικα”. Και ευτυχώς για αυτό, διότι το επιτόκιο που μας δίνουν είναι below market rates!

Αυτό σημαίνει ότι είναι στο χέρι μας το πότε θα απεμπλακούμε από την “κακή τρόικα” και κανενός άλλου. Όσο πιο γρήγορα αναδιαρθρώσουμε την οικονομία με σκοπό να κινηθεί ο ιδιωτικός τομέας, τόσο πιο γρήγορα να βγούμε πάλι στις αγορές.

Αν συνεχιστεί η μετριότητα, η υποκρισία και η παντελής έλλειψη σχεδιασμού και οράματος, τότε σαφώς δεν θα γυρίσουμε στις αγορές και θα έχουμε την τρόικα στο κεφάλι μας για πολλά χρόνια ακόμα. Και όσο δεν αλλάζουν τα πρόσωπα που είναι υπεύθυνα για αυτή την κατάσταση (όλη σχεδόν η βουλή), τόσο δεν θα γίνει τίποτα και όλοι θα αναρωτιούνται για πόσο ακόμα θα μας νταντεύουν. Η απάντηση είναι ότι θα μας νταντεύουν μέχρι να μεγαλώσουμε και να ορθοποδήσουμε, διότι δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Και αν αυτό σημαίνει να μπουν επίτροποι σε όλα τα υπουργεία, ε τότε ας μπουν... αφού είμαστε τόσο ανίκανοι.

Από εκεί και πέρα, νομίζω ότι «παίζουν» και ορισμένα άλλα θέματα. Αν για παράδειγμα ανακαλύψουμε σύντομα φυσικό αέριο και πετρέλαιο, λογικά θα δούμε μεγάλες αναπτυξιακές προοπτικές και τότε η αγορά μάλλον θα μας δανείσει εύκολα.

Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν πετύχουμε το επιθυμητό κούρεμα, θα είμαστε στο όριο του να γίνουμε βιώσιμοι... και μόνο κάτω από ειδικές συνθήκες.

Αν το κούρεμα δεν γίνει αρκετά μεγάλο (τουλάχιστον 160 δισ. ευρώ), τότε all bets are off και δεν έχω απάντηση στο πότε θα γίνουμε βιώσιμοι και πότε θα επιστρέψουμε στις αγορές.

Γιώργος Καισάριος