Συνέντευξη στον Γεράσιμο Ζώτο
Κύριε Ιατρίδη, ποια τα μηνύματα της χθεσινής Τριμερούς Συνόδου Κορυφής Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ;
Οι τρεις ηγέτες δεσμεύτηκαν να εμβαθύνουν τη στρατηγική συνεργασία τους στους τομείς της ασφάλειας και της ενέργειας. Κάτι που φάνηκε και από την διακήρυξη. Θέλω να σταθώ στο μήνυμα του Μπενιαμίν Νετανιάχου στον Ερντογάν. Βλέπουμε για πρώτη φορά να υπάρχει μια ευθεία απάντηση σε υψηλούς τόνους στην τακτική της Άγκυρας για τη Γαλάζια Πατρίδα και την ανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε επίπεδο επιρροής. «Σε όλους όσους φαντασιώνονται ότι θα εγκαθιδρύσουν την αυτοκρατορία τους και την κυριαρχία τους στις χώρες μας, τους λέμε ότι αυτό δεν θα συμβεί. Ούτε να το σκεφτείτε. Είμαστε αποφασισμένοι να υπερασπιστούμε τους εαυτούς μας» είπε χαρακτηριστικά ο κ. Νετανιάχου. Νομίζω πως αυτό τα λέει όλα.
Η Τριμερής και η στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Ελλάδας , Ισραήλ και Κύπρου προκαλεί εκνευρισμό στην Άγκυρα, όπως φαίνεται από δηλώσεις αξιωματούχων. Ποιος ο λόγος;
Η ενόχληση της Άγκυρας οφείλεται στο ότι η Τριμερής Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ αμφισβητεί στην πράξη τη στρατηγική της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Πρόκειται για μια συνεργασία , ένα πλέγμα θα λέγαμε που θα περιορίζει τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, δεν έχει ως στόχο τον αποκλεισμό της Τουρκίας, ούτε θα είναι αντιτουρκικό. Ένας άξονας που ενισχύει την ασφάλεια, τη σταθερότητα και τη διεθνή νομιμοποίηση των τριών χωρών, τόσο σε ενεργειακό όσο και σε αμυντικό επίπεδο, περιορίζοντας τον ρόλο της Τουρκίας ως αποκλειστικού ρυθμιστή στην περιοχή. Ιδίως η στρατιωτική διάσταση της συνεργασίας δημιουργεί ένα πλέγμα αποτροπής που λειτουργεί ανασταλτικά απέναντι στις τουρκικές αναθεωρητικές επιδιώξεις, από την αμφισβήτηση της κυπριακής ΑΟΖ έως τις πιέσεις προς την Ελλάδα.
Παράλληλα, η συμμετοχή του Ισραήλ ,μιας χώρας με ισχυρό στρατιωτικό αποτύπωμα και στενές σχέσεις με τις ΗΠΑ, προσδίδει στην Τριμερή γεωπολιτικό βάθος που η Άγκυρα δεν μπορεί να αγνοήσει. Έτσι, οι αντιδράσεις και οι δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων αντανακλούν τον φόβο στρατηγικού περιορισμού , γεωπολιτικής υποβάθμισης και απώλειας επιρροής σε μια περιοχή που η Τουρκία θεωρεί ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντά της.
Οι ΗΠΑ έχουν δηλώσει πως στηρίζουν τη στρατηγική αυτή συνεργασία. Τι μηνύματα στέλνει η αμερικανική ομπρέλα στην Τριμερή;
Η αμερικανική στήριξη στην Τριμερή Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ λειτουργεί ως σαφές μήνυμα νομιμοποίησης και στρατηγικής αναβάθμισης της συνεργασίας. Οι ΗΠΑ δείχνουν ότι αντιλαμβάνονται την Τριμερή ως πυλώνα σταθερότητας στην Ανατολική Μεσόγειο, σε μια περίοδο έντονων ανακατατάξεων και αυξημένων ανταγωνισμών. Υπό αυτή την έννοια, η αμερικανική ομπρέλα στέλνει μήνυμα ότι η συνεργασία αυτή δεν είναι συγκυριακή, αλλά εντάσσεται σε έναν ευρύτερο σχεδιασμό ασφάλειας που ευθυγραμμίζεται με τα δυτικά συμφέροντα.
Παράλληλα, η στήριξη των ΗΠΑ λειτουργεί αποτρεπτικά απέναντι σε μονομερείς ή αποσταθεροποιητικές ενέργειες στην περιοχή. Χωρίς να στρέφεται ρητά εναντίον της Τουρκίας, υπογραμμίζει όμως ότι, οι αναθεωρητικές συμπεριφορές και η εργαλειοποίηση της έντασης δεν μπορούν να αποτελούν αποδεκτό πλαίσιο πολιτικής. Ταυτόχρονα, ενισχύεται η θέση Ελλάδας και Κύπρου ως αξιόπιστων συμμάχων, ενώ το Ισραήλ αναδεικνύεται σε κρίσιμο εταίρο στον ενεργειακό και αμυντικό σχεδιασμό της Ανατολικής Μεσογείου.
Τέλος, το μήνυμα προς όλες τις πλευρές είναι ότι η περιφερειακή ασφάλεια οικοδομείται μέσα από συνεργασίες που βασίζονται στο διεθνές δίκαιο, τη διαλειτουργικότητα και τη συλλογική αποτροπή, και όχι μέσα από πολιτικές ισχύος ή τετελεσμένων.
Έχουν ανατραπεί οι ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο; Η ισχυρή συνεργασία με Ισραήλ, οι αμερικανικές συμφωνίες με την Ελλάδα και η πρόσφατη στάση της Λιβυης για διαπραγματεύσεις σχετικά με την ΑΟΖ αυτό δειχνουν. Ποια η άποψη σας ;
Οι ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο δεν έχουν ανατραπεί πλήρως, όμως έχουν αναδιαμορφωθεί ουσιαστικά. Η εμβάθυνση της στρατηγικής συνεργασίας Ελλάδας–Ισραήλ, οι διευρυμένες αμυντικές συμφωνίες της Ελλάδας με τις ΗΠΑ και η κινητικότητα που παρατηρείται από πλευράς Λιβύης στο ζήτημα της ΑΟΖ δείχνουν ότι διαμορφώνεται ένα νέο περιβάλλον, στο οποίο η Ελλάδα και η Κύπρος δεν αντιμετωπίζονται πλέον ως παθητικοί παίκτες, αλλά ως ενεργοί πυλώνες σταθερότητας.
Η συνεργασία με το Ισραήλ προσδίδει ποιοτική αναβάθμιση στην αποτρεπτική ικανότητα και στη γεωπολιτική βαρύτητα της Ελλάδας, ενώ η αμερικανική παρουσία και οι διμερείς συμφωνίες ενισχύουν την αίσθηση ασφάλειας και τη διεθνή αξιοπιστία της χώρας. Ταυτόχρονα, η απονομιμοποίση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τον Πρόεδρο της Βουλής της Λιβύης και η διάθεση της Λιβύης να συζητήσει ζητήματα ΑΟΖ ανεξαρτήτως των δυσκολιών και των εσωτερικών της αντιφάσεων, υποδηλώνει ότι οι μονομερείς λογικές και τα τετελεσμένα αρχίζουν να αμφισβητούνται και να υποχωρούν μπροστά στην ανάγκη ειλικρινούς διαλόγου, με βάση πάντα το Διεθνές Δίκαιο , το Δίκαιο της Θάλασσας και τις σχέσεις καλής γειτονίας.
Ωστόσο, η περιοχή παραμένει εύθραυστη και ρευστή. Οι αναθεωρητικές επιδιώξεις δεν έχουν εξαφανιστεί, απλώς συναντούν πλέον μεγαλύτερες αντιστάσεις και πιο συμπαγή σχήματα συνεργασίας. Συνεπώς, δεν μιλάμε για οριστική ανατροπή ισορροπιών, αλλά για μια σταδιακή μετατόπιση προς ένα πολυκεντρικό σύστημα ασφάλειας, όπου οι συμμαχίες, το διεθνές δίκαιο και η αποτροπή παίζουν καθοριστικό ρόλο.
Είχαμε για πρώτη φορά στο Αιγαίο αερομαχία μεταξύ Ελλάδας - Τουρκίας . Τι σηματοδοτεί αυτό το γεγονός; Η Τουρκία θα κλιμακώσει στο Αιγαίο;
Η αερομαχία στο Αιγαίο σηματοδοτεί μια ελεγχόμενη αλλά συνειδητή επιλογή της Τουρκίας να ανεβάσει το επίπεδο πίεσης. Δεν πρόκειται για τυχαίο επεισόδιο. Η παραβίαση του ελληνικού εναέριου χώρου με οπλισμένα αεροσκάφη εντάσσεται σε μια στρατηγική επίδειξης ισχύος, με στόχο να αμφισβητηθεί στην πράξη η ελληνική κυριαρχία και να δοκιμαστούν τα όρια της αποτροπής.
Ο χρόνος δεν είναι τυχαίος. Η Τουρκία αντιδρά σε ένα περιβάλλον που δεν της είναι πλέον ευνοϊκό. Η Ελλάδα ενισχύει αποφασιστικά τις Ένοπλες Δυνάμεις της, η ατζέντα 2030 του Υπουργού Άμυνας κ. Δένδια αρχίζει να υλοποιείται , αποκτά προηγμένα πυραυλικά συστήματα και θωρακίζει τα νησιά με αντιαεροπορικές, αντι-drone και αντιπυραυλικές δυνατότητες, περιορίζοντας τα περιθώρια αιφνιδιασμού. Και το κυριότερο αποκτά δυνατότητα προληπτικών πληγμάτων με στόχο την αποτροπή. Παράλληλα, η Τριμερής συνεργασία με Κύπρο και Ισραήλ αποκτά στρατηγικό βάθος, τα ενεργειακά δημιουργούν νέες ισορροπίες, ενώ εξελίξεις όπως η στάση της Λιβύης για ΑΟΖ και η συμφωνία Λιβάνου–Κύπρου δείχνουν ότι τα τουρκικά τετελεσμένα δεν γίνονται πλέον άκριτα αποδεκτά.
Με αυτές τις κινήσεις, η Άγκυρα στέλνει πολλαπλά μηνύματα. Προς την Ελλάδα, ότι δεν εγκαταλείπει τις πάγιες θέσεις της, δεν αποδέχεται τη νέα ισορροπία ισχύος και επιχειρεί να τη φρενάρει μέσω έντασης. Προς τις ΗΠΑ, ότι παραμένει παίκτης που δεν μπορεί να αγνοηθεί, ακόμη κι αν αποκλίνει από τον δυτικό σχεδιασμό. Και προς την ΕΕ, ότι είναι διατεθειμένη να χρησιμοποιεί την ένταση ως εργαλείο πίεσης.
Ωστόσο, η κλιμάκωση έχει όρια. Η Τουρκία γνωρίζει πως μια ανεξέλεγκτη σύγκρουση θα είχε σοβαρό πολιτικό και διπλωματικό κόστος. Γι’ αυτό επιλέγει την τακτική της ελεγχόμενης έντασης. Το μήνυμα από ελληνικής πλευράς είναι σαφές, ψυχραιμία, ετοιμότητα , αποφασιστικότητα και ισχυρή αποτροπή. Δεν αποδέχεται τις προκλήσεις και δεν θα επιτρέψει δημιουργία τετελεσμένων .Σε αυτό το πλαίσιο, το Αιγαίο δεν προσφέρεται για τυχοδιωκτισμούς.
Υπάρχει πλέον παράθυρο συνομιλιών μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας;
Υπάρχει πάντα ένα παράθυρο συνομιλιών ανάμεσα στην Αθήνα και την Άγκυρα, αλλά αυτό δεν πρέπει να είναι ούτε δεδομένο ούτε ανεξάρτητο από τη συμπεριφορά της Τουρκίας. Η Ελλάδα διαχρονικά υποστηρίζει τον διάλογο, υπό την προϋπόθεση ότι αυτός διεξάγεται χωρίς απειλές, παραβιάσεις και τετελεσμένα, και με σαφή αναφορά στο διεθνές δίκαιο και το Δίκαιο της Θάλασσας.
Σήμερα, το παράθυρο συνομιλιών διαμορφώνεται μέσα σε ένα νέο πλαίσιο. Η Ελλάδα προσέρχεται στον διάλογο πιο ισχυρή στρατιωτικά, με ενισχυμένες συμμαχίες και αυξημένη διεθνή αξιοπιστία. Αυτό αλλάζει και τη φύση του διαλόγου. Δεν πρόκειται για συνομιλίες υπό πίεση, αλλά για διάλογο από θέση ισχύος και αυτοπεποίθησης.
Για την Τουρκία, ο διάλογος αποτελεί ταυτόχρονα ανάγκη και δίλημμα. Από τη μία, γνωρίζει ότι η στρατηγική της έντασης έχει κόστος στις σχέσεις της με την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Από την άλλη, δυσκολεύεται να εγκαταλείψει μια αναθεωρητική ρητορική που χρησιμοποιεί και για εσωτερική κατανάλωση. Γι’ αυτό βλέπουμε μια εναλλαγή μεταξύ αποκλιμάκωσης και προκλήσεων.
Συνεπώς, το παράθυρο συνομιλιών υπάρχει, αλλά δεν πρέπει είναι «λευκή επιταγή». Θα εξαρτηθεί από το αν η Άγκυρα επιλέξει τον δρόμο της σταθερότητας και του σεβασμού των κανόνων ή αν θα συνεχίσει να εργαλειοποιεί την ένταση. Η ελληνική θέση πρέπει να είναι ξεκάθαρη. Διάλογος ναι, υπό όρους και χωρίς εκπτώσεις σε κυριαρχία και κυριαρχικά δικαιώματα.
Όταν η Τουρκία προκαλεί και απειλεί συνεχώς την Ελλάδα και Κύπρο ακόμη και σε ρητορικό επίπεδο, τί νόημα θα έχει μια επίσκεψη Μητσοτάκη στην Τουρκία και συνάντηση του με τον Ερντογάν; Θεωρώ κανένα.
Διότι θα είναι μια συνάντηση για την συνάντηση κάτι που εξυπηρετεί την Τουρκία και τον Ερντογάν , διότι κερδίζει εικόνα συνεργασίας χωρίς να δεσμεύεται σε τίποτα.
*Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Αντιπτέραρχος (Ι) εα, Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας, Αμυντικός Αναλυτής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου