Στη φωλιά των τρολ που βγάζουν κυβερνήσεις

Η Ελίζα, η Μαρία και η Εριέττα υπήρξαν τρία από τα πιο διάσημα τρολ των κοινωνικών δικτύων. 

Ήταν πριν από περίπου έναν χρόνο όταν έγινε γνωστό ότι επρόκειτο για τρεις νεαρές από την άλλη άκρη του Ατλαντικού, που κάποιος ή κάποιοι είχαν επιλέξει τις φωτογραφίες τους για να φτιάξουν το «δικό» τους προφίλ στο Facebook και να μπορούν να ασκούν…εποικοδομητική κριτική στους πολιτικούς τους αντιπάλους. 

Με τα τρία αυτά προφίλ και εκατοντάδες άλλα είχε ξεκινήσει η μάχη για την επιρροή της μάζας και η μονόπαντη κριτική πριν από λίγα χρόνια. Κριτική προς μία κατεύθυνση...

με γρήγορα αντανακλαστικά και ευρηματικές ατάκες. Τα τρία προφίλ έσβησαν τα διαδικτυακά τους ίχνη όταν ξεκαρφώθηκαν, αφού όμως είχαν κάνει τη δουλειά τους, συμβάλλοντας με υψηλούς τόνους και πολλές φορές με συκοφαντίες εναντίον των πολιτικών και συκοφαντημένων αντιπάλων. 

Πώς ξεκίνησαν τα τρολ 

Κανένα κόμμα δεν είναι αθώο χρησιμοποιώντας τα κοινωνικά δίκτυα. Ολα υποκύπτουν στην πρόκληση, καθώς πετυχαίνουν την καλύτερη μορφή προπαγάνδας, αυξάνοντας την κοινωνική τους επιρροή και στη συνέχεια την πολιτική χειραγώγηση, που είναι και ο τελικός τους στόχος. 

Στην ελληνική πολιτική σκηνή ο μηχανισμός αυτός ξεκίνησε να μεγαλουργεί με παρεμβατικό τρόπο πριν από τη διπλή εκλογική μάχη του 2012, αλλά και του 2015, όταν εκτός από τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις έγινε και το δημοψήφισμα. Πρωταγωνιστής και νικητής κατά κοινή ομολογία ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ μέσω της νεολαίας του. Που συνδύασε τα πάντα. Τα κοινωνικά δίκτυα, τις «λαϊκές συνελεύσεις» στις πλατείες και τις διαμαρτυρίες των αγανακτισμένων, μια λέξη που χωράει πολλά εισαγωγικά. 

Οπως έλεγαν τότε τα παιδιά της νεολαίας του ΣΥΡΙΖΑ, που προέρχονταν κυρίως από τη νεολαία του ΣΥΝ, ο δικός τους πολιτικός χώρος δεν ήταν σαν όλους τους άλλους. Ηταν «άλλο πράγμα», διαφορετικό. Σήμερα όμως, όπως έχει αποδειχτεί, η αλήθεια είναι λίγο διαφορετική. Από αυτά τα παιδιά που βρίσκονταν στην υπηρεσία του κόμματος δεν έχουν μείνει πολλά. 
Κάποιοι αποχώρησαν μετά το δημοψήφισμα του ’15 και είτε εντάχθηκαν σε άλλα σχήματα είτε συνέχισαν τον δικό τους δρόμο. Κάποιοι από «άλλο πράγμα», έγιναν μέρος του συστήματος που κατηγορούσαν, βρίσκοντας μια θέση σ’ έναν δημόσιο οργανισμό όπως είναι η ΕΡΤ ή κάποιο από τα υπουργεία. 

Πώς στήθηκε όμως αυτό το παιχνίδι, που ώς έναν βαθμό επηρέασε την εκλογική διαδικασία και οδήγησε ένα κόμμα με χαμηλά ποσοστά να κερδίζει συνεχώς τις εκλογικές αναμετρήσεις, αλλάζοντας συγχρόνως και την πολιτική του κατεύθυνση; 

Ενας από τους πρωταγωνιστές της εποχής -που αποχώρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ τον Αύγουστο του 2015- θυμίζει ότι αυτό που ξεκίνησε ως σκέψη και πείραμα λίγους μήνες πριν από τις εκλογές του 2012 είχε πολιτική δομή και κατεύθυνση. Περισσότεροι από 200 νεολαίοι λάμβαναν οδηγίες από τρία πολιτικά στελέχη -ένα από αυτά είναι ο συνομιλητής μας- που έδιναν εντολές. 

«Η ουσία και το βασικό ήταν η μαζική συμμετοχή. Φέραμε περισσότερα από 200 άτομα που προέρχονταν από τη νεολαία για να συμβάλουν. Το κόμμα έδινε την πολιτική γραμμή σε τρεις από εμάς και εμείς συντονίζαμε τις ομάδες. Τα παιδιά είχαν φτιάξει πολλούς ψεύτικους λογαριασμούς και έκαναν δουλειά στο επίπεδο των σχολίων», μας λέει ένα από τα πρόσωπα που είχε θέση ευθύνης και συνεχίζει: «Οταν υπήρχε ένα επικριτικό δημοσίευμα για τον ΣΥΡΙΖΑ ή ένα δημοσίευμα υπέρ της Ν.Δ. αναλαμβάναμε δράση. Αφήναμε για λίγη ώρα να υπάρξουν κάποια αυθόρμητα σχόλια και στη συνέχεια ξεκινούσε η μάχη. Τα σχόλια που έκαναν τα παιδιά βασίζονταν στην πολιτική γραμμή που τους είχαμε δώσει και είχαν έρθει από το κόμμα. Εμείς δεν παρεμβαίναμε στον τρόπο που τα διατύπωναν και τα παιδιά άλλες φορές έβριζαν, άλλες φορές έγραφαν με επιχειρήματα ή όπως εκείνοι αισθανόντουσαν. Βέβαια αυτά έγιναν τότε. Δηλαδή πριν από το 2012 και μέχρι το 2015, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση. 

Υπήρξε και η μάχη το καλοκαίρι του ’15 όταν έγινε το δημοψήφισμα. Εκεί ήταν και η κορύφωση, όταν πολλοί αποχωρήσαμε διαφωνώντας με την επιλογή που έκανε ο Τσίπρας μετατρέποντας το ''όχι'' του λαού σε ''ναι''. Εκεί τα δώσαμε όλα. Κερδίσαμε τη μάχη αλλά χάσαμε τελικά τον πόλεμο». 

Η αρχή του πειράματος... 

Πώς ξεκίνησε όλη αυτή η ιστορία; 

«Το πρώτο μνημόνιο ήταν η ευκαιρία που δεν μπορούσαμε να αφήσουμε ανεκμετάλλευτη. Με αφορμή το μνημόνιο στήσαμε συγκρούσεις. Με ποσοστό λίγο παραπάνω από 4% στις εκλογές του 2009, σε λιγότερο από τρία χρόνια -και με τη βοήθεια των μνημονιακών μας αντιπάλων, που έκαναν το ένα λάθος μετά το άλλο- επηρεάσαμε ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, όχι μόνο να αλλάξει απόψεις αλλά και να μας προσεγγίσει πολιτικά. Και θέλω να σου θυμίσω και κάτι που είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Στις εκλογές του Μαΐου του ’12 βρεθήκαμε πάνω από το ΠΑΣΟΚ 3,5 μονάδες. Αυτό ήταν καθοριστικό στοιχείο για εμάς, καθώς ήταν και η πρώτη νίκη. 

Ο δεύτερος στόχος που βάλαμε πολιτικά και διαχειριστήκαμε στη συνέχεια ήταν να μη σχηματιστεί κυβέρνηση και να γίνουν και πάλι εκλογές για να περάσουμε και τη Ν.Δ. Τελικά πετύχαμε να μη σχηματιστεί κυβέρνηση, αλλά δεν καταφέραμε να βγούμε πρώτοι, αν και κερδίσαμε άλλες δέκα μονάδες στο ποσοστό μας». 

Η μάχη για την εξουσία προφανώς δεν σταμάτησε εκεί: «Ακολούθησε μια τριετία αντιπολιτευτικής τακτικής και σκληρής αντιπαράθεσης. Οι αντίπαλοί μας τότε άρχισαν να αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει στο Διαδίκτυο. Αρχισαν να στήνουν άμυνες αλλά ήταν ήδη αργά. Η ρητορική του αντιμνημονίου μέσα από το Διαδίκτυο τους είχε παρασύρει. Ισως αν είχαμε λίγο χρόνο ακόμη στις πρώτες εκλογές του ’15 το ΠΑΣΟΚ δεν θα είχε μπει ούτε στη Βουλή». 

Η μάχη όμως δεν σταμάτησε ποτέ. Ούτε φυσικά όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έγινε κυβέρνηση. Εκεί έπρεπε να δοθεί και μια άλλη νέα μάχη: «Μετά τον Ιανουάριο ο ρόλος μας έγινε δύσκολος. Επρεπε να στηρίζουμε την κυβέρνηση στη διαπραγμάτευση, να δικαιολογούμε καθημερινά την επιλογή συγκυβέρνησης με τον Καμμένο και συγχρόνως να χτυπάμε την ακροδεξιά. Δύσκολη αποστολή αλλά αν κρίνουμε και πάλι από το αποτέλεσμα πέτυχε. Το δύσκολο στην πορεία των 8 μηνών μέχρι το δημοψήφισμα ήταν να καταφέρουμε να κάνουμε τα ανόμοια ‘‘ένα’’. Πάντως, το πόσο πετύχαμε προκύπτει και από το τεράστιο ποσοστό που κέρδισε το ''όχι'' στο δημοψήφισμα. Που βέβαια έως έναν βαθμό ήταν αποτέλεσμα και των χειρισμών που έκαναν οι αντίπαλοί μας. Οταν βγήκαν και εκφράστηκαν δημόσια υπέρ του ''ναι'' πρόσωπα όπως ο Καραμανλής και ο Παπανδρέου, αυτό μας βοήθησε να επιτεθούμε από το Διαδίκτυο με σχόλια και κριτική και να θυμίσουμε για άλλη μια φορά ποιοι ευθύνονται για την κρίση, ποιοι κυβέρνησαν τη χώρα για δεκαετίες. Σκέψου ότι αυτή η ρητορική από την πλευρά της κυβέρνησης δεν έχει αλλάξει ακόμη και σήμερα, ενώ έχουν συμπληρωθεί τρία χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από τον ΣΥΡΙΖΑ με τη βοήθεια των ΑΝΕΛ. Αυτό λένε ακόμη και σήμερα: Εσείς που κυβερνούσατε τόσα χρόνια. Εστω κι αν κάνουν τα ίδια και, επίτρεψέ μου, και χειρότερα». 

Στο ερώτημα αν μπορεί να είναι αποτελεσματική μια μάχη που γίνεται στα κοινωνικά δίκτυα και να έχει επιρροή στην κοινή γνώμη, ο παλιός μου γνώριμος μου θυμίζει όσα έγιναν στην Αμερική με την εκλογή του Τραμπ, όσα λέγονται για την παρέμβαση των Ρώσων και προσθέτει: «Σκέψου ότι με 200 ανθρώπους μπορείς να απευθυνθείς σε 200.000 άμεσα. Με χίλιους «φίλους» στο Facebook ο καθένας μπορεί να πει τη γνώμη του, οι «φίλοι» του να τον υποστηρίξουν αναπαράγοντας τις θέσεις του, συνδυάζοντας το Facebook με το Twitter. Αυτό που πετύχαμε τελικά ήταν να επιδράσουμε μαζικά. Και το αποτύπωμά μας το έχουμε αφήσει και σε όσους συνεχίζουν με «επιστημονικό» τρόπο αυτό που ξεκινήσαμε εμείς». 

....και η συνέχειά του 

Στις 25 Οκτωβρίου μια ανάρτηση στον λογαριασμό του υπουργού Επικρατείας Χριστόφορου Βερναρδάκη στο Facebook ήρθε να ρίξει λάδι στη φωτιά, καθώς για άλλη μια φορά προκύπτει ότι η κυβέρνηση δίνει ιδιαίτερο βάρος στα κοινωνικά δίκτυα. Οχι απαραίτητα για να επιδοκιμάσει τις απόψεις των κυβερνητικών στελεχών, αλλά για να καθυβρίσει και να συκοφαντήσει όποιον θεωρεί ότι μπαίνει εμπόδιο στον δρόμο που έχει χαράξει. Οπως έγραψε ο Χριστόφορος Βερναρδάκης στην ανάρτησή του στο Facebook, «το μηνιαίο report με το οποίο παρακολουθούμε τα ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα στα social media περιέχει για τον μήνα αυτό και ένα ενδιαφέρον (παραπολιτικό) στοιχείο: συνεχίζεται η μαζική δημιουργία ψεύτικων λογαριασμών που ξεκίνησε από τον Σεπτέμβριο και αφορά φαν τηλεοπτικών σόου που ακολουθούν ταυτόχρονα πολλούς δεξιούς λογαριασμούς». 

Την επόμενη ημέρα μετά τις αντιδράσεις που υπήρξαν ότι παρακολουθούνται λογαριασμοί, ο υπουργός Επικρατείας έκανε μια νέα ανάρτηση μέσω της οποίας παρέπεμπε σε ιντερνετικά εργαλεία για να εξηγήσει ότι δεν κάνει τον ντετέκτιβ του Διαδικτύου. «H καημένη η Ν.Δ. φαντασιώνεται ότι κάποιος την "παρακολουθεί". Αυτά παθαίνει κανείς όταν στρατολογεί συμβούλους από τα ιδιωτικά κολέγια. Για να μην αγχώνονται τα σαΐνια του Κυριάκου Μητσοτάκη, ιδού μερικά εργαλεία που αναλύουν τις τάσεις στα social media», έγραψε παραπέμποντας στο https://qz.com/και στο https://botometer.iuni.iu.edu/#! 

Ο υπουργός Επικρατείας μαζί με κάποιους δημοσιογράφους σε αυτή τη φάση έχει αναλάβει την επιστημονική επιμέλεια και τεκμηρίωση. Τα τρολ του ΣΥΡΙΖΑ τώρα πια δεν προέρχονται ιδιαίτερα από τη νεολαία, αλλά από διάφορες τοπικές οργανώσεις που οργανώνονται από συντονιστές. Το παράδοξο βέβαια είναι ότι τώρα πια δεν απαντούν στα σχόλια αλλά μπλοκάρουν όσους σπεύδουν να τους κάνουν κριτική. Και αναλαμβάνουν δράση κυρίως στα γεγονότα που θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά για την κοινή γνώμη, ενώ συγχρόνως βρίσκονται ψηλά στην ατζέντα της κυβέρνησης. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όσα έγιναν το βράδυ της ανακοίνωσης της αντισυνταγματικότητας του λεγόμενου «νόμου Παππά» για τις τηλεοπτικές άδειες. Η επίθεση που έγινε σ’ όσους αντιτάχθηκαν στην προσπάθεια της κυβέρνησης να κλείσει τους τηλεοπτικούς σταθμούς ήταν τεράστια και σφοδρή. 

Είναι ενδεικτικό επίσης ότι το βράδυ του πρώτου γύρου των εκλογών για την ανάδειξη του επικεφαλής στον χώρο της Κεντροαριστεράς, το Facebook και το Τwitter πήραν φωτιά. Η σχετικά μεγάλη συμμετοχή, που δεν ήταν για τους περισσότερους αναμενόμενη, καθώς στις κάλπες προσήλθε στην πλειονότητά του ένα μεγάλο μέρος ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ μεγάλης ηλικίας που δεν εκφράζεται μέσω των κοινωνικών δικτύων προκάλεσαν την αμήχανη αντίδραση με σχόλια του τύπου: «Κάναμε βλακεία!! Επρεπε να διαδώσουμε ότι όσοι πάνε να ψηφίσουν για το νέο ΠΑΣΟΚ θα τους συμπεριλάβει η εφορία στον καταμερισμό του κομματικού χρέους του παλαιού αφμ. Δεν θα εμφανίζονταν ούτε οι επίδοξοι αρχηγοί στην κάλπη». 

Οσα κάνει τώρα στο Μαξίμου με τους συνεργάτες του ο Χριστόφορος Βερναρδάκης δεν φαίνεται να βοηθούν πάντως ιδιαίτερα το έργο της ομάδας επικοινωνίας, καθώς τα τρολ είτε έχουν εξαντλήσει τα επιχειρήματά τους είτε επαναλαμβάνουν συνεχώς τα ίδια και τα ίδια. Και όπως είναι λογικό, όλο αυτό κουράζει ακόμη και τους φανατικούς χρήστες. 

Ο στόχος πάντως τώρα είναι διαφορετικός, καθώς με την επιστημονική προσέγγιση συνδέονται οι δημοσκοπήσεις, τα σχόλια και οι ειδήσεις (εντός ή εκτός εισαγωγικών) που αναπαράγονται σε ιστοσελίδες στο Διαδίκτυο, δίνοντας τη διάσταση που επιθυμεί το Μαξίμου. Μετράνε την απήχηση και δίνουν δημοσιότητα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σε αυτή την περίπτωση τα Ρaradise papers, για τα οποία ο πρωθυπουργός έκανε ένα είδους διάγγελμα. 

Αυτό που ανακάλυψε ο ΣΥΡΙΖΑ μέσω της δραστήριας νεολαίας πριν από λίγα χρόνια, δεν έχει καταφέρει κανένα από τα υπόλοιπα κόμματα να το προσεγγίσει με τέτοιον επαγγελματισμό. Αντιλαμβανόμενη από νωρίς η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν μια ισχυρή βάση κοινωνικής επιρροής, εφάρμοσαν ένα σχέδιο για να απευθυνθούν στη μάζα και σε συγκεκριμένες ομάδες για τις οποίες ενδιαφέρονται. Είτε για να τις ενημερώσουν είτε για να συνεχίσουν τον διαδικτυακό τους πόλεμο. 

Αυτό δηλαδή που έκαναν στην αρχή, έχοντας ως στόχο να ασκήσουν επιρροή και να ξεσηκώσουν τον λαό οδηγώντας τον στην πλατεία στην προσπάθειά τους να τον χειραγωγήσουν, τώρα του δίνουν επιστημονική διάσταση, εντάσσοντας μετρήσεις για να δουν πού υστερούν οι αντίπαλοί τους, τι πιστεύει ο κόσμος και πώς μπορούν οι ίδιοι να χρησιμοποιήσουν τα κοινωνικά δίκτυα από εδώ και στο εξής. 

Τα άλλα κόμματα, συμπεριλαμβανομένης της Ν.Δ., που για το μέγεθός της δείχνει έναν «ερασιτεχνισμό» είτε γιατί αλλάζοντας τους αρχηγούς (τέσσερις πέρασαν στην ηγεσία του κόμματος μετά τον Καραμανλή) δεν σχεδίασε επικοινωνιακή πολιτική με διάρκεια είτε λόγω έλλειψης γνώσης τα κόμματα έμειναν πίσω. Τα μικρότερα κόμματα προσπαθούσαν να αντιπαρατεθούν στον ΣΥΡΙΖΑ με ελάχιστα μέσα και κυρίως με τόσους ανθρώπους που δεν ήταν δυνατόν να ασκήσουν μεγάλη επιρροή. Δεν μπορούσαν δηλαδή να οδηγήσουν στην επιθυμητή μαζικοποίηση, προτρέποντας και άλλους χρήστες των κοινωνικών δικτύων είτε να ακολουθήσουν το κόμμα για το οποίο δουλεύουν είτε να γίνουν χρήστες κάποιων ιστοσελίδων με επιρροή. 

Από την κοινωνική επιρροή στην πολιτική χειραγώγηση 

Στις 29 Αυγούστου 2007 έγινε στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα η πρώτη συγκέντρωση, με χιλιάδες ανθρώπους να κινητοποιούνται μέσω των κοινωνικών δικτύων. Αφορμή δόθηκε τότε από τις πυρκαγιές που είχαν ξεσπάσει. Οι διοργανωτές ήταν μπλόγκερ και είχαν στόχο την ευαισθητοποίηση του κόσμου σε ζητήματα που είχαν σχέση με το περιβάλλον. Η πρωτοβουλία μιας αυθόρμητης συγκέντρωσης, μιας συγκέντρωσης που δεν ήταν οργανωμένη από κάποιο κόμμα ή συνδικαλιστικό φορέα ήταν κάτι πρωτόγνωρο για τα ελληνικά δεδομένα. Πέτυχε όμως και ήταν η πρώτη φορά που μια μικρή ομάδα κατάφερε να έχει επίδραση κινητοποιώντας χιλιάδες ανθρώπους, που βρέθηκαν στο κέντρο της πρωτεύουσας συμμετέχοντας σε μια σιωπηλή διαμαρτυρία. Η επίδραση των τρολ ήταν καθοριστική, όμως, όταν μετά την ψήφιση του πρώτου μνημονίου διοργανώθηκαν οι συγκεντρώσεις των «αγανακτισμένων» σε όλη την Ελλάδα και φυσικά στην Αθήνα. 

Σε αυτές κάποια κόμματα έχτισαν τη σχέση τους με τους πολίτες. Η πλατεία Συντάγματος ήταν η πλατεία όπου είχαν συγκεντρωθεί όλες οι αντιμνημονιακές πολιτικές δυνάμεις. Από τον ΣΥΡΙΖΑ έως την Χρυσή Αυγή. Στις πλατείες γίνονταν «λαϊκές συνελεύσεις» με διάφορα θέματα, ενώ σε πολλές περιπτώσεις υπήρξαν αποδοκιμασίες και ορισμένες φορές προπηλακισμοί σε βάρος πολιτικών των μνημονιακών δυνάμεων. Στην πλατεία Συντάγματος διατυπώθηκε τον Ιούνιο η αντιμνημονιακή ρητορική από τον Γιάνη Βαρουφάκη, τον Ευκλείδη Τσακαλώτο και τον Γιώργο Κατρούγκαλο, ενώ οι «αγανακτισμένοι» ήταν εκείνοι που ματαίωσαν με τις αντιδράσεις τους τη στρατιωτική παρέλαση στις 28 Οκτωβρίου 2011 στη Θεσσαλονίκη. 
Και εδώ το Διαδίκτυο και τα τρολ είχαν καθοριστικό ρόλο. 

Η επιστημονική - τεχνική προσέγγιση για την αύξηση της κοινωνικής επιρροής μέσω του Διαδικτύου

Η επιρροή του Διαδικτύου τα τελευταία χρόνια προκύπτει και από ένα άλλο στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια κόμματα και εταιρείες που εκπροσωπούν μεγάλα brands τα οποία προσπαθούν να κατακτήσουν ένα μέρος της αγοράς βασίζονταν σε μετρήσεις κοινής γνώμης για να διαπιστώσουν πρώτα απ’ όλα τη δημοτικότητά τους και την επίδρασή που έχουν στο κοινό που απευθύνονται. Σταδιακά αυτή η προσέγγιση αλλάζει, καθώς μέσω των κοινωνικών δικτύων έχουν αναπτυχθεί νέες τεχνικές, ώστε να είναι εφικτή η ανίχνευση της γνώμης των χρηστών σχετικά με κάποιο θέμα. 

Ενα δημοφιλές πεδίο σε σχέση με την πολιτική είναι η λεγόμενη συναισθηματική ανάλυση ή εξόρυξη συναισθήματος (Aspect Based Sentiment Analysis - ABSA). Τι κάνει; Προσπαθεί να εξορύξει τη θέση των χρηστών για διάφορα γνωρίσματα ενός προϊόντος ή μιας υπηρεσίας, χρησιμοποιώντας ως εισόδους αξιολογήσεις από τον ιστό. Στην Ελλάδα, για την ώρα, δραστηριοποιούνται ελάχιστες εταιρείες για αυτού του είδους την έρευνα, που όμως εμφανίζει σημαντικά αποτελέσματα. 

Μια από τις εταιρείες που εμφανίστηκε δειλά δειλά το 2015 πραγματοποίησε μια έρευνα βασισμένη στη συναισθηματική ανάλυση μέσω των κοινωνικών δικτύων εν όψει του δημοψηφίσματος που έγινε στις 5 Ιουλίου 2015 και προκηρύχτηκε μία εβδομάδα νωρίτερα. Και όπως θυμάται ο υπεύθυνος της εταιρείας, τα πράγματα εξελίχθηκαν μ’ έναν αναπάντεχο τρόπο: «Είχαμε ρυθμίσει τις ‘‘μηχανές’’ να μετρούν για να δούμε αν επικρατεί το ‘‘ναι’’ ή το ‘‘όχι’’. Η έκπληξή μας ήταν μεγάλη όταν διαπιστώσαμε ότι -σε αντίθεση με τα συμπεράσματα των ερευνών κοινής γνώμης που έδειχναν το ''ναι'' και το ''όχι'' πολύ κοντά- η έρευνα μέσω της ανάλυσης συναισθήματος στα κοινωνικά δίκτυα έδειχνε 60% υπέρ του ''όχι'' και 40% υπέρ του ''ναι''. Είχαμε εμπιστοσύνη στην ανάλυση που είχαμε κάνει και θέλαμε να δημοσιοποιήσουμε τα αποτελέσματα. Οταν όμως απευθυνθήκαμε σε μια εφημερίδα μας θεώρησαν σχεδόν γραφικούς, γιατί δεν πίστευαν ότι μπορεί να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Βέβαια το αποτέλεσμα μας επιβεβαίωσε». 

Πώς δουλεύουν οι μηχανές, όπως λες; 

«Ανάλογα με αυτό που ερευνούμε χρησιμοποιούνται λέξεις σε διανύσματα, σε συνδυασμό με κάποιον ταξινομητή συνελικτικού νεριωνικού δικτύου ή μηχανών υποστήριξης. Η έρευνα αυτού του είδους απαιτεί τόσο ειδικό λογισμικό όσο και εξειδικευμένη θεωρητική προσέγγιση για να καταλήξει ο ειδικός σε σχετικά ασφαλή συμπεράσματα. Η μηχανή μετράει και ''διαβάζει'' τα πάντα. Εχει τη δυνατότητα, για παράδειγμα, να ξεχωρίσει ένα υπαρκτό πρόσωπο που χρησιμοποιεί τον λογαριασμό του στο Διαδίκτυο από ένα τρολ και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Αφού ξεσκαρτάρει το υλικό ''διαβάζει'' τις ατάκες, τα συνθήματα και ξεχωρίζει ποιον ευνοούν, στηρίζουν ή προσεγγίζουν οι αναρτήσεις. Αλλά και το αντίθετο, ποιον έχουν βάλει στο στόχαστρο και σε ποιον ασκούν κριτική». 

Αυτού του είδους ή έρευνα λαμβάνει υπόψη όλα τα κοινωνικά δίκτυα; 

«Αντλεί πληροφορίες και ευρήματα κυρίως από το Τwitter. Οι πολιτικά στρατευμένοι μιλούν με αναρτήσεις που ευνοούν τα συνθήματα και τις ατάκες που στοχεύουν τον αντίπαλο. Από την άλλη, στο Facebook συναντάμε εκείνους που έχουν άποψη και την εκφράζουν ανάλογα με το θέμα και την περίσταση. Προκλητικά ή ψύχραιμα. Προκαλούν συζητήσεις ή αντιδράσεις με τα post και προφανώς αποκτούν υποστηρικτές ή ''αντιπάλους''. Και για μια σειρά από λόγους κυριαρχούν οι επιδραστικοί. 
Πάντως, αν φύγουμε από το πεδίο της πολιτικής και πάμε στο life style, το πιο σημαντικό δίκτυο είναι το Instagram, όπου γίνεται κυρίως διαφήμιση προϊόντων από χρήστες με χιλιάδες ακόλουθους. Σε αυτό το πεδίο οι μεγάλες μάρκες βρήκαν ένα νέο πεδίο επιρροής του κοινού». 

Από την έως σήμερα εικόνα και εμπειρία που έχεις αποκτήσει, ποιο κόμμα έχει κάνει την καλύτερη δουλειά στο Διαδίκτυο; 

«Αναμφισβήτητα ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος κατάφερε να αποκτήσει τεράστια κοινωνική επιρροή την κατάλληλη εποχή, καθώς επένδυσε και έκανε τεράστιο ζήτημα τον διαχωρισμό μνημόνιο - αντιμνημόνιο, βάζοντας τα όρια. Επικέντρωσε επί της ουσίας στον σκληρό πυρήνα της κοινωνικής ψυχολογίας, που ασχολείται με τα φαινόμενα της ιδεολογίας και της επικοινωνίας. Το ενδιαφέρον σε όλο αυτό είναι ότι έχει καταφέρει να κρατήσει ένα μεγάλο μέρος των δυνάμεών του, σε μια περίοδο που εφαρμόζει κατά γράμμα όσα κατήγγειλε. Αλλά και αυτό για την ώρα ερμηνεύεται, καθώς ένα μέρος όσων στήριξαν τον ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι δοκίμασε, δεν κατάφερε να εφαρμόσει την πολιτική του, αλλά δεν απέτυχε. Υπάρχει όμως και ένα μεγάλο μέρος, που όπως προκύπτει έχει πάψει να μιλά για πολιτική γιατί αισθάνεται συμμέτοχο στην εξαπάτηση του κόσμου. Αν αυτό το μεγάλο μέρος αρχίσει να εκφράζεται και πάλι, είναι σίγουρο ότι με κάποιον τρόπο θα αλλάξουν οι ισορροπίες. Τουλάχιστον όπως καταγράφονται στα κοινωνικά δίκτυα».

 Του Θωμά Τσάτση*

* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Φιλελεύθερος».

liberal.gr