Γαλλία, Ιταλία, Τουρκία και η Ελλάδα στη σκακιέρα της Μεσογείου

Η διπλωματική ένταση που ξέσπασε πριν λίγες μεταξύ Παρισιού και Ρώμης με αφορμή τον Μακρόν και τον Σαλβίνι είναι η κορυφή του παγόβουνου. 

Ο καβγάς δεν αφορά μόνο μια φράση του Ιταλού αντιπροέδρου Σαλβίνι για το «κράνος» και το «τουφέκι» του Γάλλου προέδρου. 

Αφορά το πού πηγαίνει η Ευρώπη, πώς αναδιατάσσονται οι ισορροπίες στη Μεσόγειο και ποιοι θα έχουν τον πρώτο λόγο στη Βόρεια Αφρική και την Ανατολική Μεσόγειο.

Η Γαλλία, ιστορικά, βλέπει την περιοχή ως «ζωτικό χώρο». Από την Αλγερία και το Μάλι μέχρι τη Λιβύη, το Παρίσι θεωρεί ότι η ασφάλεια της Σαχάρας και της Μεσογείου είναι θέμα εθνικής επιβίωσης. Σ’ αυτό επένδυσε στρατό, βάσεις, εταιρείες όπως η Total, αλλά και πολιτικό κεφάλαιο.

Η Ιταλία, από την άλλη, με την ΕΝΙ, τις ροές μεταναστών και τη γεωγραφική της θέση, αισθάνεται ότι αν δεν ελέγχει τα τεκταινόμενα στη Βόρεια Αφρική, χάνει τη μισή της ισχύ. Έτσι, οι δύο χώρες βρίσκονται σε μόνιμη τριβή, άλλοτε συγκαλυμμένη, άλλοτε ανοιχτή.

Στο κάδρο μπαίνει και η Τουρκία. Ο Ερντογάν έχει βρει στην Ιταλία έναν... εταίρο πρόθυμο να συζητήσει ρεαλιστικά: συνεργασία στη Λιβύη, συνεννόηση για το μεταναστευτικό, ακόμη και ενεργειακές μπίζνες που περνούν από το τουρκικό έδαφος. Η Ρώμη δείχνει έτοιμη να ανταλλάξει «σιωπηρή ανοχή» στις τουρκικές βλέψεις στην Ανατολική Μεσόγειο με διευκολύνσεις σε άλλα μέτωπα.

Και η Ελλάδα; Βρίσκεται στη μέση ενός παιχνιδιού που παίζεται σε τρεις σκακιέρες: ενέργεια, άμυνα, μεταναστευτικό. 

Με τη Γαλλία έχουμε συνάψει μια ιστορική αμυντική συμφωνία, αγοράσαμε Rafale και Belh@rra, χτίζουμε πάνω στη στρατηγική συμμαχία. Με την Ιταλία μοιραζόμαστε αγωγούς και ηλεκτρικές διασυνδέσεις, άρα θέλουμε να την έχουμε κοντά μας. Με την Τουρκία, αντίθετα, έχουμε ανοιχτά όλα τα μέτωπα.

 
Το πρόβλημα είναι ότι αν η Ιταλία τραβήξει για τα καλά προς την Άγκυρα, η Ελλάδα κινδυνεύει να βρεθεί απομονωμένη. Η Γαλλία μπορεί να είναι ισχυρός σύμμαχος, αλλά δεν φτάνει από μόνη της για να συγκρατήσει την ισορροπία. Το Παρίσι θέλει να χρησιμοποιήσει την Αθήνα και τη Λευκωσία ως προκεχωρημένα φυλάκια, αλλά αν οι Ιταλοί και οι Γερμανοί επιλέξουν τον δρόμο του «ρεαλισμού» με την Τουρκία, τότε η ελληνική διπλωματία θα χρειαστεί πολλαπλάσια ερείσματα.

Η επόμενη πενταετία θα είναι καθοριστική. Η Ελλάδα πρέπει να «δέσει» πιο σφιχτά τον άξονα με τη Γαλλία, να επιταχύνει τα ενεργειακά projects (FSRU, EastMed ηλεκτρικές διασυνδέσεις) και να φροντίσει να κρατήσει την Ιταλία σε μια ισορροπία που δεν θα γέρνει αποκλειστικά προς την Άγκυρα. Ταυτόχρονα, οφείλει να ενισχύσει τις σχέσεις με Ισραήλ, Αίγυπτο και ΗΠΑ, γιατί μόνο έτσι θα αποτρέψει μια μεσογειακή σκακιέρα που θα παίζεται χωρίς αυτήν. Ειδικά με το Ισραήλ επειδή υπάρχει μεγάλη ταύτιση συμφερόντων η συνεργασία θα πρέπει να εμβαθύνει σε στρατηγική.

Η ιστορία διδάσκει ότι στη Μεσόγειο δεν υπάρχουν μόνιμοι φίλοι, μόνο μόνιμα συμφέροντα. Η Ελλάδα δεν μπορεί να αρκεστεί σε ευχολόγια. Οφείλει να προετοιμαστεί για το χειρότερο σενάριο –μια στενή Ιταλοτουρκική σύγκλιση– και να ελπίζει στο καλύτερο, δηλαδή σε μια ισορροπία με Παρίσι και Ρώμη. Στο τέλος, όπως πάντα, θα κριθεί από το πόσο σοβαρά θα πάρουμε τον εαυτό μας και αν θα πάψουμε να φερόμαστε σαν «παρατηρητές» και όχι σαν παίκτες της ίδιας μας της γειτονιάς.

Υ.Γ.: Περίπου έναν αιώνα νωρίτερα, οι ίδιες δυνάμεις διαγκωνίζονταν για επιρροή στις ίδιες γεωγραφικές ζώνες. Ο χάρτης που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικός. Δύο αιώνες νωρίτερα, οι σύμμαχοι έστειλαν το στρατηγό Μεζόν να απελευθερώσει την Πελοπόννησο από τον Αιγύπτιο Ιμπραήμ και να παραδώσει τα κλειδιά της χώρας στους Έλληνες.

Κώστας Στούπας