Η Φούσκα των Μέσων Ενημέρωσης

Αλέξανδρος Δράκος
http://en.wikipedia.org/wiki/James_Ensor

Στην αρχή ήταν η αγορά κατοικίας και τα στεγαστικά δάνεια. Μετά ήρθε η κρίση στο τραπεζικό σύστημα και ακολούθησε η κρίση της αυτοκινητοβιομηχανίας και ενός πλήθους άλλων κλάδων από τη ναυτιλία μέχρι τη βιομηχανία και το λιανικό εμπόριο. Τώρα έχουν σειρά τα Μέσα Ενημέρωσης.
Στις αρχές του Γενάρη, λίγες μόλις μέρες μετά την είσοδο ενός καινούργιου χρόνου, που θα μείνει γνωστός ως ο χρόνος της κρίσης, στην πρώτη σελίδα μιας από τις πιο έγκυρες εφημερίδες παγκοσμίως, των Νιου Γιορκ Τάϊμς, εμφανίστηκαν για πρώτη φορά διαφημίσεις, ανατρέποντας έτσι, μια πολιτική δεκαετιών.
Ο λόγος είναι ο συνηθισμένος πια. Τα διαφημιστικά έσοδα έχουν πέσει τόσο πολύ, που τα Μέσα Ενημέρωσης παγκοσμίως, έχουν αρχίσει να κάνουν «εκπτώσεις» σε θέματα, που τα ίδια τα Μέσα τα είχαν σε προηγούμενες καλύτερες εποχές, αναγάγει σε «ταμπού».
Τα προβλήματα των Νιου Γιορκ Τάϊμς όμως, δεν τελειώνουν εκεί.
Το τεράστιο χρέος τους που ξεπερνάει το 1δις δολάρια έχουν πια κάνει επισφαλή την ίδια τη βιωσιμότητά τους, με αποτέλεσμα μετά από λίγες μέρες να δεχθούν ως μάνα εξ ουρανού, την προσφορά του Μεξικανού δισεκατομμυριούχου ( …..;), να πάρει σημαντικό ποσοστό στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας προσφέροντας 250 εκατομμύρια δολάρια.
τις ίδιες μέρες η Wall Street Journal ανακοίνωσε την περικοπή 80 θέσεων εργασίας από το προσωπικό της.
Οι Loς Angeleς Timeς περνάνε κι αυτοί τη χειρότερη κρίση της ιστορίας τους ενώ πολλοί μιλάνε για πιθανό λουκέτο. Τα ίδια και χειρότερα συμβαίνουν και στις ευρωπαϊκές εφημερίδες και τα λοιπά συγκροτήματα Τύπου.
Η Figaro, η Monde, η Liberation αντιμετωπίζουν κι αυτές, όπως σχεδόν και όλες οι ευρωπαϊκές εφημερίδες, προβλήματα βιωσιμότητας. Μέχρι το τέλος του χρόνου υπολογίζεται να έχουν χαθεί, είτε από περικοπές προσωπικού, είτε από κλείσιμο μεμονωμένων τίτλων ή και ολόκληρων συγκροτημέτων γύρω στις 80.000 θέσεις εργασίας μόνο στην Ευρώπη και άλλες τόσες στις ΗΠΑ. Έχει γίνει πια γνωστό σε όλους πως η επόμενη μεγάλη φούσκα που θα σκάσει θα είναι αυτή των Μέσων Ενημέρωσης. Και αυτό είναι μάλλον φυσικό.

Τα Μέσα Ενημέρωσης συνηθισμένα σε άλλες εποχές που έπαιζαν χωρίς αντίπαλο, ασκώντας ουσιαστικά πολιτική εξουσία, έχουν τεράστια κοστολόγια. Οι αμοιβές των αστέρων –δημοσιογράφων κινούνται εδώ και χρόνια σε αστρονομικά επίπεδα, ενώ τα υπόλοιπα κόστη της παραγωγής, όπως του χαρτιού με το πρόσθετο κόστος των απούλητων φύλλων, αλλά και όλων των άλλων που μεσολαβούν μέχρις ότου ένα έντυπο φτάσει στο περίπτερο, είναι και τεράστια, αλλά και ανελαστικά. Έτσι όλα τα έντυπα παγκοσμίως βρέθηκαν ανέτοιμα μπροστά στην επαναστατική αλλαγή, της εισόδου του ίντερνετ στο χώρο της ενημέρωσης.
Η λεγόμενη «λαϊκή» δημοσιογραφία από αυτοσχέδιους δημοσιογράφους μέσα από ηλεκτρονικά έντυπα ή και των περίφημων πια προσωπικών blogs έχει σε μαγάλο βαθμό, που ολοένα αυξάνεται τις πηγές της ενημέρωσης.
Και κανένα ή οργανισμός ενημέρωσης δεν μπορεί να αντιπαρατεθεί στα εκατομμύρια των blogers που τροφοδοτούν καθημερινά την ενημέρωση χωρίς κόστος για τον αναγνώστη, αλλά και για τον «παραγωγό» της όποιας είδησης.
Για να αντιμετωπίσουν την ενημέρωση μέσω του ίντερνετ, τα περισσότερα έντυπα παγκοσμίως αναγκάστηκαν να φτιάξουν δικές τους ιστοσελίδες, φτιάχνοντας έτσι ένα θανατηφόρο σπηράλ προς τα κάτω. Αφού ένας αναγνώστης στο ίντερνετ μπορεί να βρει την ύλη του εντύπου που προτιμάει δωρεάν, γιατί να αγοράσει και το έντυπο.
Ο θάνατος των εντύπων παγκοσμίως είναι κυριολεκτικά το «χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου», με τον ίδιο τρόπο που το αυτοκίνητο αντικατέστησε τις ιππήλατες άμαξες, με τον ίδιο που το CD αντικατέστησε τους δίσκους από βινύλιο και με τον ίδιο γενικά τρόπο που η συνεχής εξέλιξη της τεχνολογίας, δημιουργεί καινούργιους δρόμους αντικαθιστώντας τους παλιούς.
Οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούσαν πως η τελευταία εφημερίδα θα κυκλοφορήσει σε περίπου είκοσι χρόνια από τώρα. Αν και είναι αδύνατο να προβλέψει κανείς το μέλλον, οι καταλυτικές και νομοτελειακές επιπτώσεις, μάλλον θα επιταχυνθούν από τη παγκόσμια κρίση που διανύουμε και η οποία θα αλλάξει πολλέςε παραμέτρους του τρόπου που καταναλώνουμε, αλλά και του τρόπου που σκεφτόμαστε κοινωνικοπολιτικά. Πριν όμως από το στάδιο της εξαφάνισης τα Μέσα Ενημέρωσης παγκοσμίως θα περάσουν από το στάδιο της συρρίκνωσης και της κατάρρευσης. Στο τέλος του 2009 ήδη το τοπίο θα είναι στρατηγικά παραλλαγμένο.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Η Ελλάδα φυσικά δεν εξαιρείται κι αυτή, από τον γενικό κανόνα της συρρίκνωσης σε πρώτο στάδιο και της κατάρρευσης σε επόμενο, των Μέσων Ενημέρωσης. Η κυκλοφορία των Κυριακάτικων εφημερίδων, του πιο ανθηρού πριν από λίγα χρόνια τομέα των εντύπων, είναι ενδεικτική των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ελληνική αγορά των Μέσων Ενημέρωσης.
Για τα ημερήσια φύλα δεν υπάρχει λόγος να κάνουμε σχόλιο. Οι ίδιοι οι εκδότες τους ξέρουν πολύ καλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τις κυκλοφορίες και τα διαφημιστικά έσοδα να μειώνονται από χρόνο σε χρόνο.
Η Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία που πριν από μερικά χρόνια με την εισαγωγή του DVD στο κυριακάτικο φύλλο της είχε φτάσει σε μια Κυριακή το όριο των 400.000 φύλλων, την Κυριακή 18 Ιανουαρίου πούλησε 120.110 φύλλα, ενισχύοντας τις ανησυχίες της ιδιοκτησίας της. Στο πρώτο εννιάμηνο του 2008 το συγκρότημα της Ελευθεροτυπία είχε ζημιές που ξεπερνούσαν τα 8 εκ. ευρώ.
Το Βήμα της ίδια Κυριακής πούλησε τον πολύ ικανοποιητικό αριθμό των 215.660 φύλλων, αλλά το συγκρότημα του ΔΟΛ στο εννιάμηνο εμφάνισε ζημιές 3.626.236, ενώ η μητρική εκδοτική εταιρεία είχε ζημιές στο πρώτο εννιάμηνο που έφταναν τα 13.477.779 ευρώ. Οι δε υποχρεώσεις του ΔΟΛ έχουν αγγίξει τα 210.586.964 ευρώ. Ο Πήγασος του Γιώργου Μπόμπολα εμφάνησε στο εννιάμηνο κέρδη που έφταναν τα 2.720.507 ευρώ αλλά αυτό δεν δίθνει καμιά εικόνα για την οικονομική πορεία του ομίλου αφού στη διάρκεια του 2008 αγόρασε το 70% του Πρώτου Θέματος, αλλά πούλησε και ένα μεγάλης αξίας περιουσιακό στοιχείο. Περισσότερο ενδεικτικές είναι οι υποχρεώσεις του ομίλου που φτάνουν τα 236.462.748 ευρώ.
Η ΙΜΑΚΟ παρουσίασε στο εννιάμηνο κέρδη 12.486 ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι ο Πέτρος Κωστόπουλος έχει εξασφαλισμένα τα τσιγάρα του, αλλά ο όμιλος έχει ανεβάσει τις υποχρεώσεις του στα 61.478.639 ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι δεν πρόκειται να κόψει σύντομα το κάπνισμα. Σε αντίστοιχα επίπεδα κινείται και ο Λυμπέρης με ζημιές 278.915 ευρώ στο εννιάμηνο και υποχρεώσεις που ανέρχονται στα 74. 951.647 ευρώ. ΣΕ πολύ καλύτερη θέση βρίσκονται οι Αττικές Εκδόσεις του Θεοχάρη Φιλιππόπουλου με κέρδη 2.802.257 ευρώ στο εννιάμηνο, αλλά με υποχρεώσεις που αγγίζουν τα 49.255.361 ευρώ. Ο Θεοχάρης Φιλιππόπουλος αλλά και ο ΓιώργοςΒ. Βαρδινογιάννης αποδείχτηκαν τελικά οι εξυπνότεροι απ’ όλους μια και πούλησαν μεγάλο μέρος των μετοχών τους στον Μπερλουσκόνι, όσο η μετοχή τους ήταν στα 5 ευρώ και έτσι μπορούν να ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον ότι και να γίνει.
Εκείνο που πρέπει να προσέξει κανείς όταν διαβάζει τους ισολογισμούς των εισηγμένων εταιρειών Μέσων Ενημέρωσης στην Ελλάδα, δεν είναι τόσο η στήλη με τα κέρδη ή τις ζημίες, αλλά η στήλη των υποχρεώσεων, που χρόνο με το χρόνο αυξάνει.
Σε επόμενο τεύχος του ΚΛΙΚ θα επανέλθουμε με τα συνολικά αποτελέσματα για το δωδεκάμηνο του 2008 και τις προβλέψεις μας για το 2009. Και σ’ αυτό το σημείο δεν θα μπορούσαμε να δώσουμε παρά μια καλοπροαίρετη συμβουλή, έστω κι αν δεν θα ακούσουν όλοι ευχάριστα. Πουλήστε όσο είναι ακόμη καιρός -αν υπάρχει ακόμη καιρός. Σε λίγο και οι μετοχές σας αλλά και ολόκληρες εταιρείες δεν θα πουλιούνται ούτε και για όσο πιάνει ένα κιλό πατάτες. Κι αν μπεις στο κόκκινο πολύ δύσκολα βγαίνεις.