Για πολλά χρόνια οι ηγέτες της ηπειρωτικής Ευρώπης άκουγαν α
Αλλά η παγκόσμια οικονομική κρίση έδωσε στους Ευρωπαίους ηγέτες μια τριπλή ικανοποίηση: εξέθεσε τους κινδύνους της απορρύθμισης, ενίσχυσε το ρόλο του κράτους και - το πιο σημαντικό από όλα - γονάτισε τους αγγλοσάξονες.
Στη συνάντηση των 20 μεγαλυτέρων οικονομιών του κόσμου στο Λονδίνο τον περασμένο Απρίλιο, ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί και η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ στάθηκαν πλάι πλάι επισημαίνοντας επίμονα ότι δεν ήταν η ηπειρωτική Ευρώπη που δημιούργησε την παρούσα ύφεση. Η Γερμανίδα καγκελάριος ποτέ δεν υπήρξε φανατική οπαδός της Γουόλ Στριτ. Αλλά οι μεγάλες ρητορικές κορόνες ανήκαν στον Ν. Σαρκοζί… Ο άνθρωπος που κάποτε ήθελε να κάνει το Παρίσι σαν το Λονδίνο τώρα δήλωνε ότι οι ελεύθερες αγορές είναι ένα χρεοκοπημένο σύστημα.
Ο Κολμπέρ βασιλεύει ξανά στο Παρίσι. Από την άλλη μεριά, οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί, αντί να απαντήσουν στις κορώνες του Σαρκοζί, σπεύδουν να ακολουθήσουν την Ευρώπη. Ο Γκόρντον Μπράουν εξαγγέλλει νέους κανονισμούς για τον χρηματοπιστωτικό τομέα και υψηλότερη φορολογία. Και ο Μπάρακ Ομπάμα υπαινίσσεται ότι η Αμερική πρέπει να αντιγράψει μερικά στοιχεία της Ευρώπης, σοκάροντας τον συντηρητικό κόσμο της αμερικανικής επαρχίας. Πράγματι μια νέα ιεραρχία αναδύεται στην Ευρώπη, με την οπαδό του κρατισμού Γαλλία στην κορυφή, την συνεταιριστική Γερμανία στο μέσον και την φτωχή φιλελεύθερη Βρετανία στον πάτο.
Πεδίο μάχης αντιμαχόμενων καπιταλισμών
Είναι εύκολο να τα αψηφήσουμε όλα αυτά σαν πολιτικό καιροσκοπισμό. Πίσω τους όμως καιροφυλακτεί η μεγάλη συζήτηση που αφορά όχι μόνο την κατεύθυνση της Ε.Ε., η οποία αντιπροσωπεύει τη μεγαλύτερη οικονομική ένωση παγκοσμίως, αλλά και το ποιο οικονομικό μοντέλο είναι πιο αποδοτικό στον σύγχρονο κόσμο. Τριάντα χρόνια μετά την εμφάνιση του θατσερισμού στη Βρετανία, η ηπειρωτική Ευρώπη ευνοεί ακόμη το μεγάλο κράτος, την υψηλή φορολογία, την αυστηρότερη ρύθμιση των αγορών προϊόντων και απασχόλησης και ένα πολύ πιο γενναιόδωρο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας από ό,τι θα άντεχαν οι ελεύθερες αγορές της Σιδηράς Κυρίας. Ποιες είναι λοιπόν οι ενδείξεις ότι το πρότυπο τη ηπειρωτικής Ευρώπης είναι καλύτερο;
Η ηπειρωτική Ευρώπη σαφώς και δεν απέφυγε την ύφεση.
Η Γαλλία τα πηγαίνει ίσως κάπως καλύτερα απ’ ό,τι οι άλλες μεγάλες οικονομίες φέτος, αλλά η Γερμανία, εξαιτίας της εξάρτησής της από τις πτωτικές της εξαγωγές, τα πάει πολύ χειρότερα. Κι όμως ο πρόεδρος Ομπάμα έχει δίκιο όταν παραδέχεται ότι κατά κάποιο τρόπο η ηπειρωτική Ευρώπη τα βολεύει με την κρίση.
Η αυστηρή νομοθεσία για την προστασία της απασχόλησης είχε ως αποτέλεσμα η αύξηση της ανεργίας να είναι περιορισμένη. Τα γενναιόδωρα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας προστάτεψαν αυτούς που υποφέρουν πάντα πρώτοι στην ύφεση εξαιτίας της απότομης πτώσης των εισοδημάτων τους και λειτούργησαν ως τμήμα των “αυτόματων σταθεροποιητών” που αυξάνουν τα δημόσια ελλείμματα όταν μειώνεται η καταναλωτική δαπάνη. Στη Βρετανία και σε μεγαλύτερο βαθμό στην Αμερική ο κόσμος ένιωσε πολύ πιο ευάλωτος.
Η οικονομική ύφεση επιβεβαίωσε επίσης ότι το ευρωπαϊκό μοντέλο διαθέτει κάποια δυνατά χαρτιά.
Η Γαλλία έχει ένα συγκριτικά αποτελεσματικό δημόσιο τομέα, ως έναν βαθμό χάρη στις πολύχρονες δημόσιες επενδύσεις της σε καλύτερους δρόμους, πιο γρήγορα τρένα και παραγωγή ατομικής ενέργειας. Δεν είναι απλά θέμα αύξησης της δημόσιας χρηματοδότησης με τα λεφτά των φορολογουμένων. Το γαλλικό σύστημα υγείας αποδίδει καλύτερη αξία υπηρεσιών σε σχέση με το κόστος τους από το αμερικανικό πολύ πιο ακριβό σύστημα. Η Γερμανία δεν είναι μόνο ότι διαχειρίζεται τα δημόσια οικονομικά της με μεγαλύτερη σωφροσύνη από άλλους. Το οικονομικό της μοντέλο που βασίζεται στις εξαγωγές έχει οδηγήσει τις εταιρείες να κρατήσουν χαμηλά το κόστος παραγωγής, κι αυτό τις έχει κάνει ανταγωνιστικότερες των άλλων, όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως. Τόσο από σχεδιασμό όσο και από τύχη, το μεγαλύτερο μέρος της ηπειρωτικής Ευρώπης απέφυγε τις στεγαστικές φούσκες που έσκασαν εντυπωσιακά τη Βρετανία και την Αμερική (αλλά όχι και η Ισπανία).
Πόσο θα κρατήσει όμως αυτό; Τα δυνατά χαρτιά της Ευρώπης που την βοηθούν να αντέξει την ύφεση σύντομα θα μετατραπούν σε αδύνατα σημεία, όταν έλθει η ανάκαμψη. Γιατί η μεγαλύτερη ασφάλεια και προστασία της απασχόλησης έχει και το κόστος της: πιο αργή προσαρμογή και καινοτομία που στη μακρά διάρκεια σημαίνουν χαμηλότερη ανάπτυξη. Οι κανονισμοί ενάντια στις απολύσεις που συγκρατούν τώρα τη μεγάλη αύξηση της ανεργίας μπορεί αργότερα να σημάνουν τη δημιουργία λιγότερων θέσεων εργασίας σε νέους κλάδους. Τα γενναιόδωρα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας που προστατεύουν τα εισοδήματα των πολιτών τώρα μπορεί αύριο να μειώνουν τα κίνητρα για αναζήτηση εργασίας. Το μεγάλο κράτος που στηρίζει τη ζήτηση στην οικονομική κρίση θα γίνει βαρίδι για τις νέες δυναμικές εταιρίες όταν αρχίσει η ανάπτυξη. Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις, οι ΗΠΑ και η Βρετανία θα ανακάμψουν από την κρίση ταχύτερα απ’ ό,τι οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
Οι επί μέρους χώρες έχουν η καθεμιά τις δικές της αποτυχίες. Η Γερμανία, ακόμα κι αν έχει κάνει όλα τα άλλα καλά, βασίζεται υπερβολικά στις εξαγωγές της σε βάρος των καταναλωτικών δαπανών και αυτό έχει αποβεί η μεγάλη αδυναμία της κατά την κρίση. Και οι γερμανικές τράπεζες είναι αδύναμες. Τα ποσοστά ανεργίας των νέων στη Γαλλία ξεπερνούν το 20% και μπορεί να είναι υπερδιπλάσια στα περίφημα προάστια όπου συγκεντρώνονται οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Η Ιταλία και Ισπανία είχαν μεγάλες αυξήσεις του εργατικού κόστους και η παραγωγικότητα της εργασίας κόλλησε ή και αντιστράφηκε. Ίσως σύντομα ο κ. Σαρκοζί
να ξαναδιαβάσει τον Άνταμ Σμιθ.
Έμφαση όχι στον στόχο αλλά στον τρόπο
Όποιο κι αν είναι το καλύτερο μοντέλο - το φιλελεύθερο αγγλοσαξονικό μοντέλο δίνει πάντως μεγαλύτερη δύναμη στα άτομα παρά στο κράτος - η αλήθεια είναι πως και οι αγγλοσαξονικές και οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έχουν πολύ δρόμο μπροστά τους για να κάνουν τα μοντέλα τους πιο αποτελεσματικά.
Σε ό,τι αφορά την ηπειρωτική Ευρώπη για παράδειγμα, δεν υπάρχει τίποτα το αμιγώς κοινωνικό στους εργατικούς νόμους που ευνοούν τους εγχώριους πληθυσμούς αντί των ξένων, ή στους κανονισμούς που αυξάνουν υπερβολικά το κόστος ίδρυσης μιας νέας επιχείρησης. Ενώ ακόμη και ο Κολμπέρ θα αναγνώριζε τελικά ότι τα φορολογικά βάρη της Ευρώπης είναι σήμερα επιζήμια, ιδίως γιατί θα πρέπει να αυξηθούν στο μέλλον ώστε να ανταποκριθούν στο αυξανόμενο κόστος της γήρανσης του ευρωπαϊκού πληθυσμού.
Αλλά και σε ό,τι αφορά τους φιλελεύθερους, ακόμα κι ο κύκλος γυρίσει προς όφελός τους, η χρηματοπιστωτική κρίση και η ύφεση έχουν ήδη δείξει πόσα προβλήματα ενέχονται στον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζουν το μοντέλο τους. Το ζήτημα της ρύθμισης και των κανονιστικών πλαισίων μετράει τόσο όσο και η ελευθερία των αγορών. Ένας αποτελεσματικός δημόσιος τομέας μπορεί να είναι τόσο σημαντικός όσο ένας αποτελεσματικός ιδιωτικός. Οι δημόσιες επενδύσεις στις μεταφορές, τα σχολεία και το σύστημα υγείας, αν είναι σωστές, μπορεί να είναι πολύ αποδοτικές. Η ιεραρχία μπορεί να αλλάξει, αλλά ο πραγματισμός και η αποτελεσματικότητα μετρούν πάντοτε.
www.epikairo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου