Μια ανάλυση για όλες τις Χώρες της!Η μαζική επίθεση των κερδοσκόπων στην Ελλάδα, οι δέκα μεγαλύτεροι πιστωτές της, καθώς επίσης αναφορές στην Ισπανία, στην Πορτογαλία, στην Ιρλανδία, στην Ιταλία, στη Γερμανία και στη Γαλλία
Η δημιουργία μίας αποτελεσματικής διακρατικής ένωσης οφείλει να ακολουθεί μία συγκεκριμένη πορεία, η οποία να την οδηγεί μεθοδικά από την αρχή έως το τέλος. Εάν τα βήματα που τυχόν επιλεχθούν δεν είναι «ορθολογικά», είναι εμφανές ότι συνοδεύονται από δυσανάλογους κινδύνους και απειλές, οι οποίες πολύ δύσκολα μπορούν να «αναχαιτισθούν» με επιτυχία.
Στην περίπτωση τώρα που το σημερινό, «αιμοβόρο» Κεφάλαιο τις εντοπίσει, πόσο μάλλον εάν στοιχηματίσει στην αδυναμία αντιμετώπισης τους, διαπιστώνοντας ότι η ευκαιρία είναι πολλαπλάσια του κινδύνου, επιταχύνεται σε τέτοιο βαθμό η «αποσύνθεση» που είναι πλέον αδύνατον να ...
αποφευχθεί.
αποφευχθεί.
Όσον αφορά την Ευρωζώνη, την πρώτη ουσιαστικά διακρατική ένωση ελευθέρων κρατών, φαίνεται ότι η αντίστροφη πορεία που ακολουθήθηκε (η νομισματική ένωση δηλαδή που προηγήθηκε της πολιτικής και δημοσιονομικής), ήταν εντελώς εσφαλμένη. Η σημερινή «δομή» της, ευρισκόμενη αντιμέτωπη με την παγκόσμια οικονομική κρίση και το διεθνές, άπατρις Κεφάλαιο (άρθρο μας: Ο ΚΥΡΙΑΡΧΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ: Οι ανεξέλεγκτες χρηματαγορές και οι «πολυηπειρωτικές» πλέον υπερεπιχειρήσεις, είναι οι δύο συνισταμένες μίας «ύπουλης» ασθένειας η οποία, με τη βοήθεια των δημοσιονομικών κρίσεων, τείνει να εξελιχθεί σε μία παγκόσμια, θανατηφόρο επιδημία 13/1/2010), αδυνατεί να ανταπεξέλθει - πόσο μάλλον να αμυνθεί απέναντι στον μονοπωλιακό καπιταλισμό των Η.Π.Α. ή στον απολυταρχικό καπιταλισμό της Κίνας.
Αναμφίβολα, το σημαντικότερο, το εγγενές καλύτερα «σφάλμα» της Ευρωζώνης είναι η έλλειψη συνοχής και αλληλεγγύης των κρατών που την συναποτελούν, γεγονός που διαπιστώθηκε μετά το ξέσπασμα της δημοσιονομικής κρίσης στην Ελλάδα (άρθρο μας: Η ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ: Η αναμενόμενη δημοσιονομική κρίση πλήττει πρώτα τη χώρα μας, καθιστώντας την ανυπεράσπιστο στόχο των κερδοσκόπων και ωρολογιακή βόμβα μεγάλης ισχύος στα θεμέλια της Ευρωζώνης. 12/12/2009 ). Έχοντας αυτήν την άποψη, θεωρούμε ότι εάν δεν επιλυθεί άμεσα το πρόβλημα της χώρας μας, θα καταρρεύσει μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα ολόκληρο το Ευρωπαϊκό Οικοδόμημα. Ο μεγαλύτερος χαμένος ενός τέτοιου ενδεχομένου δεν θα είναι η Ελλάδα, όπως ίσως φαίνεται εξωτερικά αλλά, κυρίως, τα δύο μεγάλα «θωρηκτά» της Ευρωζώνης: η Γερμανία και η Γαλλία.
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ
Αναλυτικότερα, παρά το ότι η πρώτη «εστία» της πυρκαγιάς εμφανίστηκε στην Ελλάδα, εμείς τουλάχιστον θεωρούμε ότι είναι η χώρα με τα λιγότερα οικονομικά προβλήματα της Ευρώπης. Χωρίς κάτι τέτοιο να σημαίνει ότι είναι «αμελητέα», έχουμε την τεκμηριωμένη άποψη πως είναι απολύτως «επιλύσημα», κυρίως επειδή εντοπίζονται σχεδόν αποκλειστικά στην κακή λειτουργία του δημοσίου τομέα της – με τον ιδιωτικό τομέα να έχει σχετικά ελάχιστα προβλήματα. Η Ελλάδα δεν έχει (ακόμη) τραπεζικό πρόβλημα, οι τιμές των ακινήτων δεν θεωρούνται υπερβολικές, τα νοικοκυριά δεν είναι υπερχρεωμένα και η απασχόληση δεν έχει πληγεί σε μεγάλο βαθμό – πάντοτε συγκριτικά με τις άλλες «δυτικές» χώρες.
Το σημαντικότερο πρόβλημα της χώρας μας δεν είναι το τεράστιο δημόσιο χρέος ή το έλλειμμα, επειδή το πρώτο θα μπορούσε να αναχρηματοδοτηθεί υπό ομαλές συνθήκες, ενώ το δεύτερο να καταπολεμηθεί πολύ εύκολα, αφού υφίστανται πολύ μεγάλα περιθώρια μείωσης του. Ο περιορισμός της κρατικής σπατάλης, η μείωση των υπολοίπων δαπανών του δημοσίου, η ελαχιστοποίηση των δημοσίων έργων, καθώς επίσης ο μηδενισμός των εξοπλιστικών προγραμμάτων, θα μπορούσαν όχι μόνο να εξισορροπήσουν το έλλειμμα, αλλά ακόμη και να το μετατρέψουν σε πλεόνασμα, λειτουργώντας «αφαιρετικά» στο χρέος.
Εάν δε όλα αυτά τα «μέτρα» συνδυάζονταν με την αύξηση των εξαγωγών μας, οι οποίες έτσι θα λειτουργούσαν εξισορροπητικά στη μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης που θα «προκαλούσε» η εξοικονόμηση πόρων, τότε το ΑΕΠ μας θα παρέμενε τουλάχιστον σταθερό - με εξαιρετικά ευεργετικά αποτελέσματα για το μέλλον της χώρας μας.
Σε κάθε περίπτωση, ο κίνδυνος χρεοκοπίας (άρθρο μας: ΚΡΑΤΙΚΗ ΠΤΩΧΕΥΣΗ: Οι βασικές αιτίες της χρεοκοπίας ενός κράτους, τα αποτελέσματα της για τους πιστωτές, τον κρατικό μηχανισμό, την οικονομία και τους πολίτες της χώρας, οι διάφοροι μέθοδοι αποφυγής της, οι λανθασμένοι χειρισμοί, ιστορικά παραδείγματα κρατικών πτωχεύσεων και οι δείκτες μέτρησης-αξιολόγησης του κινδύνου της χρεοκοπίας ενός κράτους 20/11/2009 ), «μετρείται» κυρίως από τη σχέση των ετήσιων τόκων και των δημοσίων εσόδων.
Εάν δηλαδή οι τόκοι που πληρώνει το δημόσιο για τα δάνεια του ξεπερνούν το 33% των εσόδων του, η κατάσταση του θεωρείται κρίσιμη – πλησιάζει επικίνδυνα τη χρεοκοπία, όταν ξεπερνούν το 40%. Η Ελλάδα πληρώνει σήμερα ετήσιους τόκους 12 δις €, έχοντας συνολικά έσοδα (προϋπολογισμός 2010) περί τα 53 δις €. Επομένως, το ποσοστό των τόκων σε σχέση με τα έσοδα της είναι 22,64% - πολύ λιγότερο από το κρίσιμο 33%.
Βέβαια, εάν υποθέσουμε ότι για το σύνολο του χρέους της η Ελλάδα θα πληρώνει 6%, με βάση το επιτόκιο που «εκβιάζουν» σήμερα οι κερδοσκόποι, τότε οι τόκοι θα ανερχόταν θεωρητικά στα 18 δις € (με δημόσιο χρέος 300 δις €) - οπότε στο 33,96% των εσόδων. Φυσικά κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί μετά από αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, αφού η συνολική «αναχρηματοδότηση» του υφιστάμενου χρέους απαιτεί την πάροδο αρκετών ετών (με τα χρεολύσια στα 30 δις € και με νέο χρέος ανάλογο του μελλοντικού ελλείμματος, ήτοι περί τα 20 δις €, θα διαρκούσε κάπου πέντε χρόνια).
Επομένως, ο «φυσιολογικός» κίνδυνος χρεοκοπίας δεν αφορά σε καμία περίπτωση το άμεσο μέλλον – επίσης, δεν θα ήταν αποτέλεσμα μόνο του ύψους των δημοσίων χρεών, ακόμη και αν το επιτόκιο διαμορφωνόταν στο 6%. Πόσο μάλλον όταν το εξωτερικό χρέος της Ελλάδας (ιδιωτικό και δημόσιο) είναι πολύ χαμηλότερο από πολλές άλλες χώρες – γεγονός που αποδεικνύει ότι ο ιδιωτικός τομέας της χώρας, τα νοικοκυριά δηλαδή και οι επιχειρήσεις, όχι μόνο δεν είναι πολύ χρεωμένος, αλλά μάλλον αρκετά υγιής. Όσον αφορά δε τη φορολογία, η οποία υπολείπεται κατά 5% της Γερμανίας (σε σχέση με το ΑΕΠ), θεωρούμε ότι είναι ανάλογη, αν όχι πολύ υψηλότερη, της περιορισμένης ανταποδοτικότητας του Ελληνικού δημοσίου (παιδεία, ιατρική περίθαλψη), συγκριτικά με το Γερμανικό.
Στον πίνακα που ακολουθεί, αναγράφονται τα εξωτερικά χρέη (2007 σε $) μερικών επιλεγμένων Ευρωπαϊκών χωρών. Στην τελευταία στήλη, αναφέρεται η σχέση μεταξύ ΑΕΠ και εξωτερικού χρέους, από την οποία διαπιστώνεται τόσο το τεράστιο πρόβλημα της Μεγάλης Βρετανίας, όσο και μία από τις «ιδιαιτερότητες» της χώρας μας – το χαμηλότερο «άνοιγμα» της δηλαδή στο εξωτερικό:
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Εξωτερικό χρέος σε σχέση με το ΑΕΠ
ΧΩΡΕΣ | Α.Ε.Π.* | ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΧΡΕΟΣ | ΕΞ. ΧΡΕΟΣ/ΑΕΠ |
Γερμανία | 3,024 τρις | 4,489 τρις | 1,48 |
Μ. Βρετανία | 2,472 τρις | 10,45 τρις | 4,22 |
Ολλανδία | 644,4 δις | 2,28 τρις | 3,53 |
Αυστρία | 328,4 δις | 752,5 δις | 2,29 |
Δανία | 268,8 δις | 492,6 δις | 1,83 |
Ελλάδα | 237,9 δις | 371,5 δις | 1,56 |
* 2007 σε δις $ , f.o.b. Πληροφορίες: ip Πίνακας : Β. Βιλιάρδος (σε $)
Συνεχίζοντας, το σημαντικότερο πρόβλημα της Ελλάδας είναι η εξασφάλιση της βραχυπρόθεσμα απαιτούμενης ρευστότητας, με την οποία θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν τόσο οι τοκοχρεωλυτικές δόσεις των δανείων της, όσο και κάποια μέτρα στήριξης της Οικονομίας της - έως ότου αποδώσουν οι προσπάθειες μείωσης του ελλείμματος της. Δυστυχώς, η έλλειψη αλληλεγγύης που επέδειξαν οι «εταίροι» της, όχι μόνο επιδείνωσε τα μέγιστα τις δυνατότητες δανεισμού της αλλά, κατά πολύ χειρότερα, την κατέστησαν στόχο:
(α) των διεθνών κερδοσκόπων, οι οποίοι θεώρησαν ότι ανακάλυψαν μία τεράστια ευκαιρία αύξησης των εσόδων τους και
(β) του Αγγλοσαξονικού καπιταλιστικού «μοντέλου», το οποίο βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία να επιλύσει τα εσωτερικά προβλήματα της Οικονομίας του, μέσω μίας εκτεταμένης και συντονισμένης, μίας μαζικής καλύτερα επίθεσης εναντίον της ζώνης του Ευρώ - αφού η Κίνα αποτελεί όχι μόνο το μελλοντικό «Ελντοράντο» του Κεφαλαίου, αλλά και έναν εξαιρετικά πιο ισχυρό αντίπαλο, κυρίως λόγω της συνοχής και του απολυταρχικά καπιταλιστικού συστήματος της (άρθρο μας: ΣΤΟ ΜΑΤΙ ΤΟΥ ΚΥΚΛΩΝΑ: Η Ελλάδα στο επίκεντρο της αμερικανό-ευρωπαϊκής διαμάχης, τα σφάλματα μας, οι «αλλότριες» ευθύνες και ο υπερπληθωρισμός ομολόγων, ο οποίος φαίνεται να εξελίσσεται σε μία καταστροφική πανδημία 23/1/2010 ).
Έτσι λοιπόν η Ελλάδα κινδυνεύει να χρεοκοπήσει κυρίως από τη μαζική επίθεση των διεθνών κερδοσκόπων, παρά από τα οικονομικά της προβλήματα - στην επίθεση δε αυτή συμμετέχουν παραδόξως όλες εκείνες οι τράπεζες, οι οποίες αγόραζαν στο παρελθόν τα ομόλογα της. Σύμφωνα με τους διεθνείς αναλυτές, περί τα 12 μεγάλα τραπεζικά ιδρύματα, μεταξύ των οποίων η Goldman Sachs, η JP Morgan, η Credit Suisse, η UBS, η Societe Generale, η BNP Paribas και η Deutsche Bank, αγοράζουν μαζικά CDS – δηλαδή, ασφάλιστρα κινδύνου για την περίπτωση που η Ελλάδα δεν θα μπορεί να εξοφλήσει τα χρέη της και θα χρεοκοπήσει. Λόγω των μαζικών αυτών αγορών, οι τιμές των συγκεκριμένων CDS εκτοξεύονται στα ύψη, αφού η ασφάλεια ύψους 10 εκ. € ελληνικών χρεών αυξήθηκε κατά 100.000 € μέσα σε ένα μήνα (από τον Ιανουάριο στο Φεβρουάριο).
«Στην περίπτωση μίας χρεοκοπίας», σύμφωνα με την UniCredit, «κερδίζουν εκείνοι οι οποίοι έχουν στην κατοχή τους τα συγκεκριμένα CDS. Είναι κάτι ανάλογο με το να αγοράζει κάποιος μία ασφάλεια πυροπροστασίας για το σπίτι του γείτονα του. Στην περίπτωση αυτή έχει κάθε λόγο, αποτελεί δηλαδή κίνητρο, να κάψει το σπίτι του γείτονα του για να εισπράξει τα ασφάλιστρα».
Όπως είναι φυσικό, κάτω από τέτοιες προϋποθέσεις είναι σχεδόν αδύνατον να βρει μία χώρα αγοραστές για τα ομόλογα που εκδίδει, ακόμη και αν δεν έχει πολύ μεγάλο οικονομικό πρόβλημα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εγκλωβίζεται στην παγίδα του χρέους και εισέρχεται σε έναν καθοδικό σπειροειδή κύκλο, αφού η πιθανότητα να μην πληρώσει τα χρέη της φοβίζει περαιτέρω την αγορά, οι τιμές των CDS αυξάνονται συνεχώς, ακόμη λιγότεροι επενδυτές αγοράζουν ομόλογα, οι τιμές τους ακολουθούν πτωτική πορεία κοκ.
Το σύστημα αυτό λειτουργεί για εκείνες τις τράπεζες, οι οποίες είναι ταυτόχρονα ιδιοκτήτες ελληνικών ομολόγων και CDS, για όσο διάστημα η Ελλάδα μπορεί να πληρώνει τα χρέη της - αφού σε περίπτωση χρεοκοπίας της, τα ομόλογα δημοσίου χάνουν εντελώς την αξία τους. Επειδή όμως οι τράπεζες στοιχηματίζουν στη διάσωση της από την ΕΕ (καπιταλισμός-καζίνο), ο κίνδυνος τους είναι περιορισμένος, ενώ ταυτόχρονα κερδίζουν τόσο από τα CDS, όσο και από τα συνεχώς αυξανόμενα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων.
Σύμφωνα με τον κ. Bernanke, τον πρόεδρο της Fed: «Η χρησιμοποίηση αυτών των οικονομικών εργαλείων με στόχο την αποσταθεροποίηση μίας επιχείρησης ή μίας ολόκληρης χώρας, είναι εμφανέστατα αντιπαραγωγική». Κατά τον πρόεδρο δε του αμερικανικού τραπεζικού συμβουλίου «Τα μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα επιδεινώνουν μία δημόσια κρίση, με σκοπό να κερδίσουν ιδιωτικά», παρά το ότι δεν έχουν περάσει ούτε 18 μήνες από τη χρεοκοπία της Lehman Brothers και τη διάσωση τους με χρήματα του δημοσίου.
Αναλυτικότερα, η διαπραγμάτευση των «πιστωτικών παραγώγων» δεν υπόκειται ακόμη σε σαφείς κανόνες, αφού δεν λειτουργεί μέσα από τα χρηματιστήρια. Αποτελώντας συνήθως μία «over the counter» διαδικασία, στην οποία συμμετέχει μόνο ένας αγοραστής και ένας πωλητής (για παράδειγμα, μία επενδυτική τράπεζα, μία οποιαδήποτε επιχείρηση ή ένα Hedge fund), δεν είναι υποχρεωτικό να ενημερώνεται απολύτως κανένας. Απλοποιημένα, η λειτουργία τους είναι η εξής:
Ένας επενδυτής, για παράδειγμα ένα hedge fund, αγοράζει μία ασφάλεια έναντι του κινδύνου απώλειας ελληνικών ομολόγων ύψους ενός δις €. Η ασφάλεια αυτή μπορεί να συμφωνηθεί ακόμη και εάν ο επενδυτής δεν έχει στην ιδιοκτησία του κανένα ελληνικό ομόλογο – δηλαδή, ακόμη και εάν δεν ασφαλίζεται απέναντι σε έναν υπαρκτό κίνδυνο. Για την αγορά αυτή πληρώνει το hedge fund ένα ετήσιο ασφάλιστρο. Στην περίπτωση τώρα που αυξάνει η νευρικότητα στις αγορές, που θεωρείται δηλαδή περισσότερο πιθανός ο κίνδυνος της χρεοκοπίας, αυξάνεται η τιμή των ετησίων ασφαλίστρων και ο επενδυτής μας μπορεί να πουλήσει την υφιστάμενη συμφωνία του με κέρδος σε κάποιον άλλο. Όσο υψηλότερα δε διαμορφώνονται τα ασφάλιστρα, τόσο μεγαλύτερο είναι το κέρδος.
Εάν υποθέσουμε τώρα ότι ο επενδυτής μας δεν πουλάει το CDS (ασφαλιστικό συμβόλαιο), το οποίο αγόρασε, αλλά το κρατάει και ο ασφαλιζόμενος κίνδυνος επέρχεται (στο παράδειγμα, η Ελλάδα χρεοκοπεί), τότε είναι υποχρεωμένος να πληρώσει τη ζημία στον αντισυμβαλλόμενο του (αυτός που χάνει δηλαδή, είναι πάντοτε ο τελευταίος).
Στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται οι δέκα χώρες, οι τράπεζες των οποίων διαθέτουν ομόλογα του ελληνικού δημοσίου:
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου
ΧΩΡΑ | Ομόλογα σε εκ. δολάρια |
Γαλλία | 75.452 |
Ελβετία | 63.966 |
Γερμανία | 43.236 |
Η.Π.Α. | 16.411 |
Μ. Βρετανία | 12.342 |
Ολλανδία | 11.849 |
Πορτογαλία | 10.317 |
Ιρλανδία | 8.506 |
Ιαπωνία | 8.447 |
Ιταλία | 8.381 |
Υπόλοιπες χώρες | 43.693 |
Γενικό σύνολο | 302.600 |
Πηγή: Αναφορά τρίτου τετραμήνου 2009 της διεθνούς τράπεζας Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
‘Όπως διαπιστώνουμε από τον πίνακα, οι κυριότεροι δανειστές της Ελλάδας είναι ευρωπαϊκά τραπεζικά ιδρύματα. Μία ενδεχόμενη χρεοκοπία της λοιπόν, θα ήταν εξαιρετικά ακριβή για όλες τις υπόλοιπες χώρες, ενώ αναδεικνύει το γενικότερο πρόβλημα που θα προκαλούσε στην Ευρωζώνη, η οποία ουσιαστικά λειτουργεί με τον κανόνα των «συγκοινωνούντων δοχείων». Για παράδειγμα, η γερμανική Hypo Real Estate, στην οποία συμμετέχει το κράτος μετά τα πακέτα διάσωσης της, έχει στην ιδιοκτησία της ελληνικά ομόλογα αξίας 9,1 δις €, η Commerzbank, στην οποία επίσης συμμετέχει το γερμανικό δημόσιο 4,6 δις €, η τοπική LBBW 2,7 δις € και η BayernLB 1,5 δις €.
Ο κίνδυνος λοιπόν για τις τράπεζες και, μέσω αυτών, για τα κράτη, είναι κάθε άλλο παρά αμελητέος – πόσο μάλλον από το «domino effect» που θα προκαλούσε η κατάρρευση μίας χώρας της Ευρωζώνης, αφού αμέσως μετά η επίθεση των κερδοσκόπων θα κατευθυνόταν στην επόμενη. Όσον αφορά δε τα σενάρια εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, έστω «προσωρινά», θεωρούμε ότι είναι ανεύθυνα και ουτοπικά (άρθρο μας: ΕΞΟΔΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ: Η ιδιαιτερότητα των προβλημάτων ρευστότητας μίας χώρας του Ευρώ, η αντιμετώπιση τους, καθώς επίσης οι πιθανολογούμενες συνέπειες μιας ενδεχόμενης πτώχευσης ενός κράτους μέλους 23/11/2009 ) .
Περεταίρω, σε σχέση με κάποιες από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης (αφήνουμε εκτός τον παγκοσμίως «συντριπτικά» μεγαλύτερο ασθενή όλων, τον νούμερο ένα συστημικό κίνδυνο καλύτερα, τη Μ. Βρετανία δηλαδή), τα εξής:
ΙΣΠΑΝΙΑ
Θεωρώντας ότι η αμέσως επόμενη χώρα, τα ομόλογα της οποίας θα δεχθούν τη μαζική επίθεση των κερδοσκόπων, θα είναι η Ισπανία (σύμφωνα με τον P. Krugman «Η πραγματική εστία της πυρκαγιάς στην Ευρωζώνη δεν είναι η Ελλάδα, αλλά η Ισπανία»), θα ξεκινήσουμε με τη διαπίστωση ότι, κατά τη διάρκεια των δέκα προηγουμένων ετών, η οικονομία της αυξανόταν με μέσο ετήσιο ρυθμό 2,8% - ενώ το συνολικό δημόσιο χρέος της είχε περιορισθεί στο 42% του ΑΕΠ της. Το έλλειμμα της ήταν σπάνια περισσότερο από το 1% του ΑΕΠ, ενώ από το 2005 έως το 2007 η χώρα είχε πλεόνασμα.
Η ανάπτυξη όμως της Ισπανίας, η οικονομία της οποίας είναι περίπου 4,5 φορές μεγαλύτερη από αυτήν της Ελλάδας, στηρίχθηκε κυρίως στην υπερβολικά υψηλή οικοδομική δραστηριότητα, καθώς επίσης στην αυξημένη εσωτερική κατανάλωση με δανεικά χρήματα (άρθρο μας: ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΑΝΑΤΑΡΑΞΕΙΣ: Αναφορές στην Ισλανδική, στην Ιρλανδική και στην Ισπανική κρίση, οι οποίες αναδεικνύουν όχι μόνο το σημερινό, αλλά, κυρίως, το μελλοντικό πρόβλημα του συνόλου των κρατών της Ενωμένης Ευρώπης και της ΕΚΤ 11/1/2010). Στην «καλύτερη» εποχή της οικοδομής, οι Ισπανοί κατασκεύαζαν, φυσικά με δάνεια, 14 νέες κατοικίες ανά 1.000 κατοίκους - δύο φορές περισσότερες από τους αμερικανούς και πέντε φορές από τους Βρετανούς.
Σήμερα, τα ιδιωτικά χρέη των ισπανικών νοικοκυρών είναι υψηλότερα από αυτά της οποιασδήποτε άλλης μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας, οι πωλήσεις των ακινήτων μειώθηκαν μέχρι και 70%, οι τιμές τους κατέρρευσαν και η ανεργία πλησίασε το 20% - χωρίς να διαφαίνονται προοπτικές περιορισμού της ούτε στο 2010. Έτσι, το έλλειμμα της υπολογίζεται να διαμορφωθεί πάνω από 8,5%, ενώ το δημόσιο χρέος της θα πλησιάσει το 75% του ΑΕΠ της – σχεδόν διπλασιασμός του, σε σχέση με το 2007. Η Ισπανία θα χρειαστεί να εκδώσει ομόλογα δημοσίου ύψους 117 δις € εντός του 2010 (για την Ελλάδα αναφέρονται 53 δις €), ενώ η ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της είναι ίσως ακόμη χαμηλότερη από αυτήν της Ελλάδας – με εξαιρετικά δυσμενή αποτελέσματα για το εμπορικό ισοζύγιο και τις εξαγωγές της.
ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ
Πολλοί υποστηρίζουν χαρακτηριστικά ότι, η Πορτογαλία θα ήταν ευτυχής εάν είχε ένα τόσο διογκωμένο δημόσιο τομέα, αντίστοιχο με τον Ελληνικό. Αντίθετα με τη χώρα μας, η Πορτογαλία έχει περιορίσει στον ανώτατο δυνατό βαθμό τις δημόσιες δαπάνες της, ενώ ταυτόχρονα η φορολογία των πολιτών και των επιχειρήσεων της έχει ξεπεράσει τα όρια του «αποδεκτού». Εν τούτοις, το έλλειμμα του προϋπολογισμού της παραμένει στο 9%, ενώ μειώνεται διαρκώς η ανταγωνιστικότητα της - παρά τις χαμηλές σχετικά αμοιβές των εργαζομένων της, οι οποίες «απαιτούν» πλέον αυξήσεις, παρά μειώσεις.
Ο μοναδικός τρόπος για να αποφύγει η χώρα την παγίδα του χρέους, αφού το δημόσιο χρέος της ήταν 65,8% του ΑΕΠ της το 2007 (έχοντας αυξηθεί σημαντικά έκτοτε), είναι η άνοδος της παραγωγικότητας της και η αύξηση των εξαγωγών. Όμως, επειδή ο κυριότερος αποδέκτης των προϊόντων της είναι η Ισπανία, η οποία αντιμετωπίζει τα μεγαλύτερα «πραγματικά» προβλήματα στην Ευρωζώνη, οι πιθανότητες να το επιτύχει είναι μάλλον ανύπαρκτες.
ΙΡΛΑΝΔΙΑ
Αντίθετα από τις υπόλοιπες χώρες, η Ιρλανδία «υποφέρει» από την πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση. Οι ιρλανδικές τράπεζες συμμετείχαν στο «παιχνίδι» των ενυπόθηκων δανείων χαμηλής εξασφάλισης, η κυβέρνηση ανέλαβε υποχρεώσεις των τραπεζών που αντιστοιχούν στο 35% του ΑΕΠ της χώρας και το δημόσιο χρέος, από το 28,3% του ΑΕΠ το 2007, υπολογίζεται να ανέλθει στο 90% του ΑΕΠ το 2011 (η Credit Suisse το τοποθετεί στο 150% του ΑΕΠ).
Η χώρα αποφάσισε τον Ιανουάριο ακόμη περισσότερες περικοπές των κοινωνικών δαπανών, στους τομείς της ιατρικής περίθαλψης και του δημοσίου, μέσω των οποίων υπολογίζει να εξοικονομήσει περί τα 4 δις €. Εν τούτοις, τόσο τα πρόσφατα μέτρα, όσο και τα προηγούμενα, θα επιτείνουν την υφιστάμενη ύφεση, με άγνωστα προφανώς αποτελέσματα για το μέλλον της χώρας.
ΙΤΑΛΙΑ
Η μεγάλη αυτή ευρωπαϊκή χώρα είχε ανέκαθεν προβλήματα, τόσο με τον πληθωρισμό, όσο και με το αδύναμο νόμισμα της (λιρέτα) - γεγονός που καθιστούσε πολύ δύσκολη την πώληση ομολόγων στους διεθνείς επενδυτές. Μεταξύ των ετών 1992 και 1996, οι τόκοι που πλήρωνε ανέρχονταν στο 11,3% του ΑΕΠ της (για σύγκριση, η Ελλάδα σήμερα πληρώνει τόκους που αντιστοιχούν στο 5% περίπου του ΑΕΠ της), με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς το δημόσιο χρέος της. Στο έτος προ της εισόδου της χώρας στην Ευρωζώνη, το δημόσιο χρέος της ήταν 132% σε σχέση με το ΑΕΠ της – το διπλάσιο από αυτό που επιτρεπόταν από τη συνθήκη του Μάαστριχτ.
Η Ιταλία πέτυχε την είσοδο της στην Ευρωζώνη, επειδή κατάφερε να μειώσει το έλλειμμα της, ακριβώς το χρόνο «μέτρησης» του για την εισαγωγή στο Ευρώ (1997), ακριβώς στο απαιτούμενο 3%. Η επιτυχία της όμως αυτή δεν οφειλόταν στην μείωση των δημοσίων δαπανών, αλλά σε έναν ειδικό φόρο («Ευρωφόρο»), ο οποίος επεστράφη τα επόμενα χρόνια σε αυτούς που τον πλήρωσαν τότε.
Εν τούτοις, η χώρα εκμεταλλεύτηκε τα χαμηλότερα επιτόκια του Ευρώ, μειώνοντας το δημόσιο χρέος της σταδιακά – το 2007 πλήρωνε τόκους ίσους με το 1,5% του ΑΕΠ της, ενώ το δημόσιο χρέος της μειώθηκε στο 114% του ΑΕΠ. Σήμερα, το έλλειμμα της Ιταλίας υπολογίζεται στο 5,5% (3% καλύτερο από αυτό της Γαλλίας), γεγονός που κυρίως οφείλεται στο ότι δεν υποχρεώθηκε να αναλάβει κανένα απολύτως χρέος των τραπεζών της.
Η Ιταλία όμως, με 1,66 τρις € δημόσιο χρέος, ευρίσκεται στην κορυφή των χρεωστικών χωρών της Ευρωζώνης, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της δεν φαίνεται να ξεπερνάει το 1% - γεγονός που θα οδηγήσει το δημόσιο χρέος της στα επίπεδα της προ-Ευρωζώνης εποχής. Εκτός αυτού, παρά το ότι έχει μέχρι στιγμής (Φεβρουάριος 2010) εκδώσει ομόλογα ύψους 38 δις €, θα χρειασθεί ακόμη περί τα 250 δις € μέχρι τέλος του έτους, επειδή η χρηματοδότηση της ήταν βραχυπρόθεσμη.
Σε περιόδους όμως πιστωτικής στενότητας (άρθρο μας: Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ : Η «πιστωτική παγίδα» είναι μία βαριά οικονομική ασθένεια, η οποία εμφανίζεται όταν μία υφιστάμενη κρίση ρευστότητας, προερχόμενη συνήθως από μία ευρύτερη οικονομική κρίση, δεν μπορεί να θεραπευτεί βραχυπρόθεσμα 10/7/2009 ), η οποία συνήθως προκαλεί την αύξηση των επιτοκίων, τόσο η εξεύρεση τέτοιων ποσών, όσο και το κόστος τους, θα προβληματίσουν σε μεγάλο βαθμό τη χώρα.
Ευτυχώς, η κυβέρνηση της Ιταλίας κατάφερε να «επαναπατρίσει» κεφάλαια ύψους 95 δις € το 2009 (φορολογική αμνηστία), τα οποία ωφέλησαν τα ταμεία της με περίπου 5 δις € (φορολογήθηκαν με 5%) - το «μέτρο» επεκτάθηκε μέχρι τον Απρίλιο του 2010, οπότε υπολογίζεται να εισρεύσουν ακόμη 30 δις €.
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Η χώρα θα χρειασθεί να εκδώσει ομόλογα ύψους 222 δις € εντός του 2010, για την αναχρηματοδότηση των ληξιπρόθεσμων χρεών της Παρά το ότι η αξιολόγηση της (ΑΑΑ) δεν κινδυνεύει, το έλλειμμα της υπολογίζεται στο 5,5% του ΑΕΠ της, ενώ το δημόσιο χρέος της θα ξεπεράσει το 80% του ΑΕΠ. Αποτελώντας το σημαντικότερο «οικονομικό θύμα» των Η.Π.Α. (άρθρο μας: Η Γερμανία απέναντι στις Lehman Brothers, Citibank, Citigroup, Ernst & Young: Ο πρώτος παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος σε εξέλιξη; Updated 12/3/2009 ), με τις τράπεζες της να συνεχίζουν να χάνουν πολλά χρήματα (πρόσφατα η Commerzbank ανακοίνωσε ξανά ζημίες που ξεπερνούν τα 4 δις €), η κατάσταση της οικονομίας της δεν είναι σε καμία περίπτωση ρόδινη.
Περεταίρω, η τεράστια εξάρτηση της από την ΕΕ (αποτελεί το 70% των εξαγωγών της), η αδύναμη εσωτερική της ζήτηση, όπως και ο ανταγωνισμός της Κίνας, είναι δεδομένα που θα την απειλούν όλο και περισσότερο στο μέλλον. Το υπουργείο οικονομικών της Γερμανίας υπολογίζει με ρυθμό ανάπτυξης (αφαιρουμένου του πληθωρισμού) ύψους 2% επί του ΑΕΠ για τα έτη 2011-2013, παρά το ότι στο παρελθόν κατάφερε αντίστοιχη απόδοση μόλις δύο φορές – με το μέσο κόστος του πετρελαίου στα 75 $ το βαρέλι και με το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ στο 1% (!)
Επίσης, δεν «καταχώρησε» στον προϋπολογισμό της τη φορολογική αναμόρφωση που ψήφισε πρόσφατα (χαμηλότεροι φορολογικοί συντελεστές), η οποία θα κοστίσει περί τα 20 δις €. Ως εκ τούτου, αρκετοί αναλυτές αναρωτιούνται ήδη, εάν άρχισε και αυτή η χώρα να χρησιμοποιεί τη «δημιουργική λογιστική» - όπως και αν θα υποχρεωθεί σε διαδοχικές «διορθώσεις» των προϋπολογισμών της, κατά το «παράδειγμα» των μεσογειακών κρατών.
ΓΑΛΛΙΑ
Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ «εισήλθε» στην οικονομική κρίση με δημόσιο χρέος 70% του ΑΕΠ της, ενώ υπολογίζεται να «εξέλθει» από την κρίση το επόμενο έτος, με δημόσιο χρέος 99% του ΑΕΠ της. Το έλλειμμα της Γαλλίας, από 8,6% το 2009, υπολογίζεται να περιορισθεί μόλις κατά 0,6% - στο συνολικά 8% το 2011 (δεν είχε ποτέ, κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών, πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της).
Η Γαλλία θα πρέπει να εκδώσει ομόλογα συνολικής αξίας 198 δις € μέχρι το τέλος του 2010 για την αναχρηματοδότηση του δημοσίου χρέους της, με το ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας της να υπολογίζεται στο 1,7% του ΑΕΠ της για το 2011 (άρθρο μας: ΟΙ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΕΣ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ: Οι τέσσερις μεγάλοι προβληματισμοί, τα δέκα από τα πλέον χρεωμένα κράτη και μία μερική παρουσίαση των διαφόρων «περιοχών» του πλανήτη, στην αρχή της δεύτερης φάσης του πρώτου παγκόσμιου οικονομικού πολέμου 7/2/2010 ).
Συμπερασματικά λοιπόν και χωρίς να επεκταθούμε στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης, οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται από λιγότερα προβλήματα, οι κίνδυνοι που απειλούν την ΕΕ είναι εξαιρετικά μεγάλοι. Ο πρώτος παγκόσμιος οικονομικός πόλεμος, στον οποίο αναφερθήκαμε για πρώτη φορά το Μάρτιο του 2009, ευρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη – με την Ευρώπη να υποχρεώνεται σε άμυνα από τις Η.Π.Α., την Κίνα να παρακολουθεί ήρεμα τα τεκταινόμενα και τη Ρωσία να σιωπά, παρατηρώντας με ενδιαφέρον τις κινήσεις της Γερμανίας, η οποία εξαρτάται «ενεργειακά» σχεδόν απόλυτα από αυτήν.
Εάν δε ισχύουν τα πρόσφατα δημοσιεύματα, σύμφωνα με τα οποία ήδη πολλά αμερικανικά hedge funds («ακρίδες», κατά την κοινή ονομασία τους) συντονίζονται για μία από κοινού μεγάλη επίθεση στη ζώνη του Ευρώ, ενώ η Γερμανία δεν έχει αποφασίσει ακόμη, εάν θα «κλείσει» το ρήγμα που επέτρεψε να δημιουργηθεί στην Ελλάδα, ενδεχομένως θα αποτελέσει η ίδια τον τελικό στόχο της επίθεσης, με ελάχιστες πιθανότητες να αποφύγει τη συντριβή της.
Βασίλης Βιλιάρδος (copyright)
Αθήνα, 27. Φεβρουαρίου 2010
Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου