Η τραπεζική ναυαρχίδα απέτυχε να προβλέψει την κρίση ή την προκάλεσε εσκεμμένα;

Η Διεθνής Τράπεζα Διακανονισμών ιδρύθηκε στις 17 Μαΐου του 1930.
Αποτελεί τον παλαιότερο διεθνή χρηματοοικονομικό οργανισμό.
Σύμφωνα με την συνθήκη των Βερσαλλιών, ιδρύθηκε για την διαχείριση των διεθνών συναλλαγών. 

Αποτελεί την κεντρική τράπεζα για τις κεντρικές τράπεζες, παρ’ όλο που δεν παρέχει χρηματοοικονομικές υπηρεσίες σε άτομα ή επιχειρήσεις.
Έδρα της είναι η Βασιλεία της Ελβετίας, διαθέτει υποκαταστήματα στο Hong Kong και το Mexico City, πελάτες της είναι κεντρικές τράπεζες και διεθνείς οργανισμοί.
Σημαντικά μέλη της είναι η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα (Federal Reserve Bank), η Τράπεζα του Καναδά (Bank of Canada) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (European Central Bank)...

Ουσιαστικά, είναι ένας οργανισμός που προωθεί την συνεργασία των κεντρικών τραπεζών με τους διαμορφωτές της νομισματικής πολιτικής.  Κύριος σκοπός της είναι η εξυπηρέτηση των κεντρικών τραπεζών στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν νομισματική και χρηματοοικονομική σταθερότητα, καθώς και η προώθηση της ανταλλαγής πληροφοριών και η μετουσίωσή της τράπεζας σε κέντρο οικονομικών ερευνών. Οι ενέργειες που πραγματοποιεί για να πετύχει τους στόχους αυτούς είναι οι εξής:

-προώθηση των συζητήσεων και της συνεργασίας μεταξύ των κεντρικών τραπεζών

-επικοινωνία με τις υπόλοιπες αρχές που είναι υπεύθυνες για την προώθηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας

-διεξαγωγή έρευνας σε θέματα πολιτικής που αντιμετωπίζουν οι κεντρικές τράπεζες και οι αρχές χρηματοπιστωτικής εποπτείας

-λειτουργία της ως αντισυμβαλλόμενος των κεντρικών τραπεζών στις χρηματοοικονομικές τους συναλλαγές

-λειτουργία της ως αντιπρόσωπος σχετικά με τις διεθνείς χρηματοοικονομικές πράξεις.

Η Διεθνής Τράπεζα Διακανονισμών, μέσω των υπηρεσιών και των προϊόντων της, παρέχει στους πελάτες της την ασφάλεια, την ρευστότητα και τις αποδόσεις που αναζητούν. Για την παροχή της ζητούμενης ασφάλειας, η τράπεζα διαθέτει υπέρογκα αποθέματα ρευστού χρήματος και δημιουργεί μετοχικά κεφάλαια. Με τον τρόπο αυτόν, επιτυγχάνει διαφοροποίηση η οποία της εξασφαλίζει σημαντικά ωφέλη. Όσον αφορά την εξασφάλιση ρευστότητας, η ΤΔΔ διατίθεται να επαναγοράσει τίτλους της με μικρό κόστος για τους πελάτες της, προκειμένου να μπορεί να καλύψει άμεσα τις ανάγκες τους. Τέλος, προσφέρει ελκυστικές και ανταγωνιστικές αποδόσεις στους πελάτες της (Κεντρικές Τράπεζες και Διεθνείς Οργανισμούς) για τα κεφάλαια που έχουν καταθέσει στην τράπεζα.

Η τράπεζα των τραπεζών άρχισε να λειτουργεί κανονικά το 1945, αφού άλλαξε το καταστατικό της – έτσι ώστε όλες οι ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες, και οι σοσιαλιστικές (με εξαίρεση τη Σοβιετική Ένωση και την Α. Γερμανία), να είναι μέλη της. Μεταξύ των ετών 1962 και 1971, το κεντρικό βάρος των δραστηριοτήτων της ήταν η καταπολέμηση των συναλλαγματικών κρίσεων, σε στενή συνεργασία με τους G10, που εκπροσωπούνταν οι κεντρικές τράπεζες των δέκα σημαντικώτερων μελών του ΔΝΤ και της Ελβετίας (δεν ήταν τότε μέλος του Ταμείου). Από το 1971, μετά το χρονικό σημείο δηλαδή που έπαψε να ισχύει ο κανόνας του χρυσού και η σύνδεση των νομισμάτων με το δολλάριο, οι δραστηριότητές της αφορούσαν κυρίως τις ευρωπαϊκές αγορές συναλλάγματος, την επίβλεψη των τραπεζών, καθώς επίσης των ασφαλιστικών εταιρειών.

Στη Γενικήν Συνέλευση, στο ανώτατο όργανο της τράπεζας, συμμετείχαν το 2001 συνολικά 49 κεντρικοί τραπεζίτες με δικαίωμα ψήφου. Εκτός από τις χώρες των G10, μέλη είναι η ΕΚΤ (1999), οι κεντρικές τράπεζες όλων των δυτικοευρωπαϊκών χωρών, αρκετές της Α. Ευρώπης και οι σημαντικώτερες ασιατικές χώρες, οι μεγαλύτερες λατινοαμερικανικές τράπεζες, καθώς επίσης οι κεντρικές τράπεζες της Κίνας, της Ινδίας, της Σαουδικής Αραβίας και της Ν. Αφρικής.

Η BIS διαχειρίζεται, από την θέση της ως κεντρική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών, ένα μέρος των συναλλαγματικών αποθεμάτων πάρα πολλών κρατών, καθώς επίσης χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Τέλη του 2000, τα συναλλαγματικά αποθέματα που διατηρούνταν εκεί ήταν της τάξεως του 7% των παγκοσμίων αποθεμάτων, με πελάτες της 120 κεντρικές τράπεζες.

Τα χρηματικά αποθέματα διατηρούνται σε κατάσταση «υψηλής ρευστότητας», έτσι ώστε να διατίθενται αμέσως όταν χρειαστούν. Η BIS λειτουργεί επίσης ως επενδυτική τράπεζα των κεντρικών τραπεζών, με στόχο την αύξηση των αποδόσεών τους από τα συναλλαγματικά τους αποθέματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις εκχωρεί βραχυπρόθεσμες διευκολύνσεις, ενώ χρηματοδοτεί συνήθως δάνεια, τα οποία εγγυάται η Παγκόσμια Τράπεζα ή το ΔΝΤ.

Περαιτέρω η BIS είναι, με βάση το καταστατικό της, ένα φόρουμ διεθνούς συνεργασίας για χρηματοοικονομικά θέματα, καθώς επίσης για τα θέματα του χρυσού. Συμμετέχει σε διαδικασίες στήριξης των ευρωπαϊκών νομισμάτων ενώ, στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης, όπου έχουν αυξηθεί οι διασυνοριακές ροές των χρημάτων σε μεγάλο βαθμό, «εποπτεύει» επίσημα τις κινήσεις τους (προφανώς, με τις πληροφορίες που κατέχει, μπορεί να κερδίζει απεριόριστες ποσότητες χρημάτων). Στον τομέα των ιδιωτικών τραπεζών, ασχολείται με τις συνθήκες εποπτείας τους (Βασιλεία Ι, ΙΙ, ΙΙΙ κλπ), όπως τα ελάχιστα ίδια κεφάλαια τους (8% του συνολικού τους ενεργητικού). Με τον τομέα των ασφαλιστικών εταιρειών ασχολείται η «διεθνής ένωση των αρχών εποπτείας των ασφαλειών» (IAIS, μέλη 100 κράτη), η γραμματεία της οποίας έχει έδρα, από το 1988, στην BIS.

Ολοκληρώνοντας, η BIS ασχολείται με την έρευνα στους τομείς της πολιτικής χρήματος, εκδίδει μελέτες σε επιστημονικά έντυπα, καθώς επίσης γενικές οικονομικές αναλύσεις ανά τρίμηνο. Συγκεντρώνει στοιχεία από όλα τα μέλη της και τα εμφανίζει σε διεθνείς τραπεζικές στατιστικές, με ιδιαίτερη σημασία στην πρόβλεψη των κινδύνων υπερχρέωσης των κρατών, καθώς επίσης την έγκαιρη διαπίστωση μελλοντικών κρίσεων – σε συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα.

Τέλος, πολλοί ισχυρίζονται ότι δεν κατάφερε να προβλέψει έγκαιρα την παρούσα οικονομική κρίση, η οποία ξεκίνησε (επίσημα) με την κατάρρευση της Lehman Brothers,  παρά την οργάνωση, την ποιότητα και τις λεπτομερείς, παγκόσμιες πληροφορίες της. Άλλοι βέβαια πιστεύουν ακριβώς το αντίθετο: ότι δηλαδή η ίδια την προκάλεσε, συντονίζοντας τις δυνάμεις όλου του τραπεζικού συστήματος, στα πλαίσια της ολοκληρωτικής επίθεσης του Καρτέλ εναντίον των αδύναμων χωρών, των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των εργαζομένων της «δύσης» – με στόχους είτε την υποδούλωση συγκεκριμένων χωρών (με την βοήθεια της αποκρατικοποίησης της Πολιτικής), είτε την ήττα του κοινωνικού καπιταλισμού από τον μονοπωλιακό, είτε την «λεηλασία» κάποιων επιχειρήσεων (ιδίως των κερδοφόρων κοινωφελών), είτε την «συμπίεση» των αμοιβών των εργαζομένων (στο ύψος του κινεζικού «προτύπου»), είτε άλλους.

Υπάρχει μία σοβούσα διαφωνία, εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες, μεταξύ φιλελεύθερων και κεϋνσιανών οικονομολόγων, αλλά και ανάμεσα σε φιλελεύθερους οικονομολόγους διαφορετικών τάσεων και αποχρώσεων, για τον ρόλο και τα περιθώρια άσκησης νομισματικής πολιτικής από τις κεντρικές τράπεζες, ακόμα και για την ίδια την ύπαρξη κεντρικών τραπεζών με δυνατότητα επιβολής μεγάλης έκτασης ρυθμίσεων. Με την δημιουργία όμως της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, βλέπουμε την εξέλιξη ενός ρυθμιστικού οργανισμού με τεράστια επιρροή και εξουσία. Σχήμα οξύμωρον; Το αφήνουμε στη κρίση σας…

των Τίμου Κουζέλη και Δημήτρη Μουχλίδη