Πώς η Ελλάδα εκτόπισε την Τουρκία από το παιχνίδι των ηλεκτρικών διαδρόμων

Τα μηνύματα που έρχονται από κάθε πλευρά δείχνουν ότι η Ελλάδα διεκδικεί κεντρικό ρόλο στη νέα εποχή των μεγάλων διασυνδέσεων της Ευρώπης με την Ανατολική Μεσόγειο.

Σε όλα τα μεγάλα project που δρομολογούνται στην περιοχή, μέσω Ισραήλ, Αιγύπτου αλλά και Σαουδικής Αραβίας, η Ελλάδα είναι παρούσα. Και η σύσταση που έγινε γνωστή τη Δευτέρα, για κοινή ελληνο-σαουδαραβική εταιρεία μεταξύ του ΑΔΜΗΕ και της National Grid Saudi Electricity Company, για το μεγάλο ηλεκτρικό διάδρομο άνω των 2.000 χλμ, Αθήνας - Ριαντ, σε αυτό τον σχεδιασμό εντάσσεται.

Η γεωγραφία μας, η στρατηγική που ακολουθούμε πιστά ως χώρα εδώ και μια δεκαετία και τα αντανακλαστικά του ΑΔΜΗΕ, έχουν ως αποτέλεσμα όλες οι ηλεκτρικές λεωφόροι που σχεδιάζονται στην περιοχή της Αν. Μεσογείου να περνούν από την Ελλάδα...

Στο παιχνίδι των πράσινων ενεργειακών διαδρόμων, που είναι το μέλλον, η Τουρκία βρίσκεται εκτός. Ούτε η γεωγραφία, αλλά ούτε και η πολιτική την έχουν βολέψει. Έχει μείνει πίσω, δίχως βέβαια αυτό να σημαίνει ότι δεν συνεχίζει να αποτελεί έναν σημαντικό ενεργειακό κόμβο μεταφοράς προς την Ευρώπη του φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν.

Στη σημερινή όμως εποχή, όπου οι αγωγοί βγαίνουν σταδιακά από το παιχνίδι και τη θέση τους παίρνουν οι ΑΠΕ, είναι άλλο το να διεκδικείς την έξοδο του φυσικού αερίου από την Αν. Μεσόγειο προς την ΕΕ και άλλο την έξοδο της καθαρής πράσινης ενέργειας. Σε αυτήν βρίσκεται το μέλλον, όχι στα ορυκτά καύσιμα. Και όχι μόνο άμεσα, αλλά ούτε και έμμεσα, η Άγκυρα δεν συμμετέχει σε κανένα από τα μεγάλα σχέδια διασυνδέσεων της Ευρώπης με τη Β. Αφρική και τη Μ. Ανατολή, είτε μέσω Ισραήλ, είτε μέσω Αιγύπτου.

Αυτό φυσικά από μόνο του δεν σημαίνει τίποτα. Η Ελλάδα δεν είναι μόνη της στην κούρσα των ενεργειακών λεωφόρων Ευρώπης - Αν. Μεσογείου, η Ιταλία ακολουθεί πολύ επιθετική πολιτική και το ενεργειακό παιχνίδι θα μπορούσε και να έχει ανατροπές, όπως έχει δείξει η πρόσφατη ιστορία.

Στις 14 Φεβρουαρίου ο Ερντογάν επισκέπτεται το Κάιρο και στην ατζέντα των συζητήσεων με τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Αλ Σισι περιλαμβάνονται θέματα ασφάλειας με επίκεντρο τον πόλεμο στη Γάζα, το διμερές εμπορικό ισοζύγιο και φυσικά τα ενεργειακά στην Αν. Μεσόγειο.

Εδώ η Τουρκία έχει υποστεί μια μεγάλη ήττα. Έχοντας διαρρήξει εντελώς τις σχέσεις της με το Τελ Αβίβ και την πιθανότητα στην οποία πόνταρε ο Ερντογαν πριν τον πόλεμο, να διέλθει μέσω τουρκικού εδάφους ο αγωγός εξαγωγής του ισραηλινού φυσικού αερίου προς τη Δύση, απώλεσε και τις όποιες ευκαιρίες μπορεί να υπήρχαν για κοινά project στην πράσινη ενέργεια. Οι σχέσεις των δύο πλευρών βρίσκονται στο χειρότερο δυνατό σημείο, ο Ερντογάν δεν χάνει ευκαιρία να επιτίθεται κατά του Νετανιάχου και τίποτα δεν προμηνύει ότι μπορεί να αλλάξουν.

Στον αντίποδα βέβαια, δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι η Τουρκία θα συμβιβαστεί με την οριστική της απουσία από το μεγάλο πράσινο ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής.

Εδώ και καιρό βρίσκεται σε συζητήσεις με τα ΗΑΕ για την παραγωγή υδρογόνου από υπεράκτια αιολικά πάρκα. Έχει εξαγγείλει μεγάλα θαλάσσια αιολικά στη Μαύρη Θάλασσα, με στόχο να φτάσει τα 5 GW μέχρι το 2035, για τα οποία φαίνεται να έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον εταιρείες από το Αμπου Νταμπι. Και ας μην ξεχνάμε ότι διαθέτει μια δυναμική βιομηχανία παραγωγής εξαρτημάτων για ανεμογεννήτριες στα παράλια του Αιγαίου, στην ευρύτερη περιοχή της Σμύρνης.

Το ερώτημα είναι αν θα καταφέρει να βρει τρόπο εξαγωγής αυτών των όγκων προς τη διψασμένη για φθηνή πράσινη ενέργεια, Ευρώπη. Δεν διαφαίνεται κάτι τέτοιο.

Ελλάδα - Σαουδική Αραβία

Την ίδια στιγμή η Ελλάδα ενισχύει όλο και περισσότερο τη θέση της. Τελευταία εξέλιξη για τους ελληνικούς σχεδιασμούς η προ ημερών ανακοίνωση σύστασης της κοινής εταιρείας μεταξύ του ΑΔΜΗΕ και της National Grid Saudi Electricity Company για τον ηλεκτρικό διάδρομο Αθήνας - Ριάντ, μήκους άνω των 2.000 χλμ.

Ενός έργου που είχε αρχικά συστηθεί το καλοκαίρι του 2022 μεταξύ του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη και του διαδόχου του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμά και το οποίο φιλοδοξεί να αποτελέσει μέρος μιας μεγαλύτερης «λεωφόρου» μεταφοράς πράσινης ενέργειας από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική στην Κεντρική Ευρώπη. Η σύσταση της εταιρείας που θα έχει επικεφαλής τον CEO του ΑΔΜΗΕ, Μάνο Μανουσάκη και οσονούπω θα ανακοινωθεί και επισήμως, σκοπό έχει να «τρέξει» τις περιβαλλοντικές και τεχνο-οικονομικές μελέτες του καλωδίου, για το οποίο το βασικό ερώτημα αφορά τη διαδρομή του.

Εάν δεν είχε μεσολαβήσει ο πόλεμος στη Γάζα και είχε αποδώσει η προσέγγιση Σ. Αραβίας - Ισραήλ στο πλαίσιο και των «Συμφωνιών του Αβραάμ», τότε η διασύνδεση Saudi Greek Interconnection θα μπορούσε και να ακολουθήσει τη διαδρομή Σ. Αραβία – Ιορδανία – Ισραήλ – Ελλάδα, με πιθανή ενδιάμεση στάση την Κύπρο.

Τώρα πλέον αυτό δεν διαφαίνεται, γι' αυτό και η πιθανότερη όδευση φαντάζει μέσω Αιγύπτου, δηλαδή μέσω Σουέζ, αφήνοντας έξω από το παιχνίδι το Ισραήλ. Τα πάντα φυσικά είναι ανοικτά καθώς όταν και εφόσον ωριμάσει το συγκεκριμένο σχέδιο οι γεωπολιτικές ισορροπίες ίσως έχουν αλλάξει. Και για αυτό, θα υπάρξουν δύο σενάρια για τη χάραξη, ένα μέσω Αιγύπτου με «κούμπωμα» στη διασύνδεση GREGY και ένα δεύτερο προς το Ισραήλ και στη συνέχεια ένωση με το καλώδιο Great Sea interconnector.

Ελλάδα - Αίγυπτος

Η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας - Αιγύπτου (GREGY), προϋπολογισμού 4,2 δισ ευρώ, μπαίνει στην πιο κρίσιμη φάση της, καθώς εντός του μηνός αναμένεται η ανάθεση των μελετών και αρχές του 2025, εφόσον όλα έχουν πάει καλά, η εταιρεία Elica του ομίλου Κοπελούζου θα λάβει την τελική επενδυτική απόφαση. Οι μελέτες είναι αυτές που θα δείξουν τα τελικά κόστη του μήκους 954 χλμ. GREGY, ενώ παράλληλα εξελίσσεται και η διαδικασία εξεύρεσης των εκτάσεων και των partners για την ανάπτυξη έργων ΑΠΕ 9,5 GW, επί αιγυπτιακού εδάφους, τα οποία θα τροφοδοτήσουν το καλώδιο, χωρητικότητας 3 GW.

Είχε προηγηθεί τον Ιανουάριο η συνάντηση της αιγυπτιακής κυβέρνησης με την ελληνική πλευρά, παρουσία του Προέδρου Αλ Σίσι και του Δημήτρη Κοπελούζου, και το μήνυμα του πρώτου να επιταχυνθούν οι κοινές προσπάθειες συνεργασίας, να εξορθολογιστούν οι διαδικασίες και να εξαλειφθούν τυχόν εμπόδια που μπορεί να παρουσιαστούν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του έργου. Τέσσερις μελέτες θα αρχίσουν σύντομα να τρέχουν, εκ των οποίων η πιο δύσκολη είναι η λεπτομερή αποτύπωση του βυθού (seabed mapping) στην Αν.Μεσόγειο. Τα βάθη στην περιοχή είναι μεγάλα, σε πολλά σημεία δεν έχει ποτέ μέχρι σήμερα γίνει αναλυτική απεικόνιση και γενικώς θεωρείται μια εξαιρετικά περίπλοκη διαδικασία, η οποία καλώς εχόντων πράγμα των θα έχει ολοκληρωθεί στα τέλη του 2024.

Ελλάδα - Κύπρος - Ισραήλ

H κατασκευή του καλωδιακού τμήματος στη διασύνδεση Ελλάδας - Κύπρου - Ισραήλ, πρώην Euroasia και νυν Great Sea Interconnector, συνολικού προϋπολογισμού 1,9 δισ ευρώ, έχει ήδη ξεκινήσει από το Δεκέμβριο. Όταν η εταιρεία Nexans έλαβε από τον ΑΔΜΗΕ, τον νέο φορέα υλοποίησης του έργου, την εντολή να «δεσμεύσει» το απαραίτητο slot για την παραγωγή των καλωδίων και να βάλει μπροστά τις σχετικές διαδικασίες.

Τώρα βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη οι διεργασίες για την είσοδο επενδυτών στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας του καλωδίου, μήκους 1.200 χλμ, με πρώτη πιθανότατα την Κυπριακή Δημοκρατία, με τη Λευκωσία να αποφασίζει μέσα στις αμέσως επόμενες εβδομάδες, μπαίνοντας, όπως λένε οι πληροφορίες, με αρχικό κεφάλαιο 100 εκατ ευρώ. Στην απόφαση αναμένεται να βαρύνει και μελέτη διεθνούς οίκου που παρέλαβε προ ημερών η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, σύμφωνα με την οποία το εισαγόμενο ρεύμα στην Κύπρο ρεύμα μέσω του καλωδίου θα είναι πιο φθηνό ακόμη και από το πράσινο ρεύμα που παράγουν τα ιδιωτικά φωτοβολταϊκά σήμερα στο νησί.

Ταυτόχρονα ο ΑΔΜΗΕ έχει υπογράψει συμφωνία με το ισραηλινό fund Aluma, καθώς και ΜοU με το fund TAQA από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Επιπλέον αυτών, επενδυτικά κεφάλαια από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες έχουν προσεγγίσει τον Διαχειριστή του και έχουν εκφράσει ενδιαφέρον για συμμετοχή στο έργο.

Η μετοχική μορφή του έργου θα κρίνει και τη συμμετοχή καθενός στη χρηματοδότηση: Επί των συνολικών 1,9 δισ ευρώ, τα 657 εκατ. προέρχονται από το Connecting Europe Facility, ενώ τα υπόλοιπα 1,3 δισ. ευρώ επιδιώκεται να προέλθουν από τραπεζικό δανεισμό, τόσο μέσω EIB, όσο και από εμπορικές τράπεζες.

Γιώργος Φιντικάκης