Το “μνημόνιο” του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Θεωρείται ένα από τα μεγαλύτερα «στρατιωτικά μυαλά» που πέρασαν από τη Γη. 

Ο Μέγας Αλέξανδρος μπορεί να έγινε γνωστός σε όλον τον κόσμο ως στρατηλάτης, αλλά διέθετε και ιδιαίτερες γνώσεις στα οικονομικά θέματα. 

Ίσως, οι σημερινοί οικονομολόγοι θα έπρεπε να μελετήσουν πιο προσεκτικά τις κινήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου…

Λίγα χρόνια μετά την έναρξη της εκστρατείας κατά των Περσών, ο Έλληνας στρατηλάτης αντιμετώπισε οικονομική στενότητα.  

Οι οικονομικοί πόροι του ήταν σχετικά περιορισμένοι και η εκστρατεία αποδεικνυόταν εξαιρετικά δαπανηρή.  

Έπρεπε κάτι να κάνει για να μην οδηγηθεί σε χρεοκοπία και σε στάση πληρωμών. 

Προχώρησε σε σύναψη δανείων, ενώ μετά την τελική επικράτηση υλοποίησε τις λεγόμενες «διαρθρωτικές αλλαγές», αύξησε τη φορολογία και ενίσχυσε το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων...

Τα παραπάνω έγιναν γνωστά κατά τη διάρκεια χθεσινής διάλεξης του εφέτη Διοικητικής Δικαιοσύνης, Δημήτριου Κωστόπουλου, στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο Θεσσαλονίκης. 

Σύμφωνα με τον ίδιο, μέχρι το 333 π.Χ. ο Αλέξανδρος αντιμετώπιζε οικονομική στενότητα. Αργότερα, όμως, και ιδίως μετά τη μάχη των Γαυγαμήλων, η κατάσταση άλλαξε άρδην: παραδόθηκαν στον Αλέξανδρο οι αμύθητοι θησαυροί των μητροπολιτικών θησαυροφυλακίων του Δαρείου σε Σούσα και Περσέπολη. 

 Μετά την κατάλυση του περσικού κράτους, τα γενικά χαρακτηριστικά της φορολογίας άλλαξαν επίσης: αυξήθηκε ο αριθμός των φορολογουμένων, καθόσον υποβλήθηκαν σε φόρο οι Πέρσες, οι οποίοι προηγουμένως απαλλάσσονταν ως κυρίαρχοι, ενώ το ίδιο συνέβη και στις νέες πόλεις που κτίσθηκαν από τον Αλέξανδρο. 

Οι ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας διατήρησαν πάντως την ασυδοσία. Αυξήθηκε επίσης η φορολογία, ιδίως η έμμεση, διότι αναπτύχθηκε η οικονομική δραστηριότητα και το εμπόριο με την αύξηση του νομίσματος και τη διανομή των περσικών θησαυρών, ενώ τα νέα έργα και οι νέες πόλεις προσήλκυσαν νέους πληθυσμούς.

Ο Αλέξανδρος προέβη σε εκτεταμένη διοικητική μεταρρύθμιση για την οργάνωση της αχανούς αυτοκρατορίας, η οποία περιλάμβανε και μεταρρύθμιση των φορολογικών και δημοσιονομικών υπηρεσιών. 

Οι φόροι που επιβάλλονταν ήταν, κατ’ αρχάς, οι άμεσοι επί των ατόμων (π.χ., κεφαλικός φόρος και φόρος επιτηδεύματος στους επαγγελματίες, που διακρίνονταν σε επικεφάλαιον και χειρωνάξιον). Επίσης, ήταν οι έμμεσοι φόροι επί της κατανάλωσης, οι οποίοι διαφοροποιούνταν ανά σατραπεία, καθώς και οι δασμοί των τελωνείων, οι οποίοι αυξήθηκαν σημαντικά. Περαιτέρω, στα ταμεία έμπαιναν τα έσοδα από την ποικιλόμορφη ιδιωτική περιουσία του κράτους, οι έγγειοι πρόσοδοι επί των γαιών, η λεγόμενη δεκάτη, δηλαδή το 10% επί της γεωργικής παραγωγής και ο φόρος των ζώων.

Την περίοδο αυτή άλλαξε και η μορφή των δαπανών, με το κέντρο βάρους να τοποθετείται πλέον σε εκείνες που αφορούσαν τα δημόσια έργα και την ανοικοδόμηση νέων πόλεων. Ο Αλέξανδρος κατασκεύασε πολλούς και μεγάλους ναούς, τόσο για ελληνικές όσο και για ασιατικές θεότητες, ενώ κατασκεύασε πολλά παραγωγικά έργα, όπως συγκοινωνιακά στις Κλαζομενές και τις Ερυθρές, αρδευτικά στον Ευφράτη, αποξηραντικά στην Κωπαΐδα. Υπολογίζεται ότι οι πόλεις που ίδρυσε ανέρχονταν σε 70, τις οποίες, εκτός από την περιτοίχιση και την πολεοδομία, κόσμησε με δημόσια κτίρια, διαδίδοντας την ελληνική αρχιτεκτονική και τις ελληνικές τέχνες στην Ανατολή. Πάντως, ούτε τότε έλειψαν τα δημοσιονομικά σκάνδαλα, όπως αυτό του Άρπαλου, στον οποίο είχε απονεμηθεί ο τίτλος του «επί των χρημάτων». Αυτός, επωφελούμενος της απουσίας του Αλεξάνδρου στην εκστρατεία της Ινδικής, καταχράστηκε μεγάλα ποσά και για να αποφύγει την τιμωρία κατέφυγε στην Αθήνα.

Αν και οι πληροφορίες των ιστορικών πηγών δεν συμφωνούν στο ύψος του μισθού, οι κατά προσέγγιση υπολογισμοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, στην αρχή της εκστρατείας, το ύψος του μισθού του απλού στρατιώτη ανερχόταν (κατά μέσο όρο) σε 1-2 δραχμές ημερησίως. «Οι δεκαδάρχες ή δεκανείς ελάμβαναν μηνιαίο μισθό 40 δραχμών. 

Ο μισθός του διμοιρίτη ήταν διπλάσιος και εκείνος των ιππέων διπλάσιος των πεζών. Κατά τον Διόδωρο οι ιππείς λάμβαναν 300 δραχμές μηνιαίως και οι Μακεδόνες φαλαγγίτες 100 δραχμές, ενώ για τους επαγγελματίες μισθοφόρους υπήρχαν και επιπλέον οικονομικά κίνητρα», σημειώνει ο κ. Κωστόπουλος.

Σύμφωνα με το ΑΜΠΕ, σημαντική θέση κατείχαν και οι δαπάνες της βασιλικής αυλής, οι οποίες πλέον των βασιλικών ακολούθων και του προσωπικού περιελάμβαναν και τα έξοδα για τα συμπόσια και τις γιορτές που ήταν πολύ υψηλά, αφού ο Αλέξανδρος ακολούθησε τη χλιδή των Περσών. Κατά τη μεγάλη τελετή των 9.000 περσομακεδονικών γάμων το 323 π.Χ., στην οποία ο ίδιος παντρεύτηκε την κόρη του Δαρείου, Στάτειρα, κάθε προσκεκλημένος έλαβε δώρο μια χρυσή φιάλη και είδε πληρωμένα τα χρέη του από τον Αλέξανδρο!

ΑΡΙΘΜΟΙ

1 με 2 δραχμές ημερησίως η αμοιβή του απλού στρατιώτη

40 δραχμές μηνιαίως ελάμβαναν οι δεκανείς.

100 δραχμές μηνιαίως οι Μακεδόνες.

300 δραχμές μηνιαίως ελάμβαναν οι ιππείς.

4.000 έως 5.000 τάλαντα η μισθολογική δαπάνη του πρώτου έτους εκστρατείας, ενώ στα επόμενα χρόνια η δαπάνη εκτινάχθηκε στα 7.000 τάλαντα.

1.460 τάλαντα δανείσθηκε ο Αλέξανδρος για τα πρώτα έτη της εκστρατείας.

140.000 άνδρες συμμετείχαν στο στρατό του Αλεξάνδρου για την εκστρατεία στην Ινδική.

100 τάλαντα διέθεσε μόνο για φάρμακα για την εκστρατεία στην Ινδική.

600 τάλαντα ετησίως δαπανούσε ο Αλέξανδρος για τα βασιλικά γεύματα.

4 δημοσιονομικές περιφέρειες δημιούργησε ο στρατηλάτης, για τον καλύτερο έλεγχο της αχανούς αυτοκρατορίας, μετά την κατάλυση του περσικού κράτους.

ΦΟΡΟΙ (ενδεικτικά)

● Κεφαλικός

● Επιτηδεύματος

● Επί της κατανάλωσης

● Επί των γαιών (η λεγόμενη δεκάτη)

● Φοροαπαλλαγές προβλέπονταν για τις οικογένειες των πεσόντων στον πόλεμο

_________   

   Άγγελος Αγγελίδης, στον Ελεύθερο Τύπο  - www.antinews.gr

Αντικλείδι , http://antikleidi.com