Η μεσαία τάξη γίνεται παγκόσμια

Στον 20ό αιώνα το αμερικανικό όνειρο της μεσαίας τάξης ενέπνευσε ολόκληρο τον κόσμο. 

Σήμερα, στον 21ο αιώνα, κινούμαστε με μεγάλη ταχύτητα προς έναν κόσμο βασιζόμενο στη νέα γεωγραφία της ανάπτυξης, με εκατομμύρια άτομα στην Ανατολή και στο Νότο να εξέρχονται από την απόλυτη φτώχεια και να μετατρέπονται σε καταναλωτές μεσαίας τάξης.

Εάν τώρα τα όνειρα αυτής της νέας παγκόσμιας μεσαίας τάξης πραγματοποιηθούν ή καταλήξουν σε εφιάλτη, θα εξαρτηθεί από αρκετούς παράγοντες.

Στο σημερινό μεταβαλλόμενο κόσμο με το ΑΕΠ σε περίπου 80 αναπτυσσόμενες οικονομίες να αυξάνεται με ρυθμό διπλάσιο από τον αντίστοιχο ρυθμό κατά κεφαλήν ανάπτυξης στις χώρες-μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), οι κάτοικοι της μεσαίας τάξης παραδόξως διαμαρτύρονται και παραπονιούνται ανεξαρτήτως από το εάν οι περιουσίες τους αυξάνονται ή ελαττώνονται...

Ακόμη και ο Μωυσής Ναΐμ, πρώην υπουργός Εμπορίου και Βιομηχανίας της Βενεζουέλας, προειδοποίησε ότι «θα μπορούσε να ξεσπάσει ένα παγκόσμιος πόλεμος μεταξύ των μεσαίων τάξεων». Παρά το γεγονός ότι η οργή για τις μειώσεις των μισθών και την ανεργία θεωρείται κάτι λογικό είναι πιο δύσκολο να κατανοηθούν οι σημερινές απεργιακές κινητοποιήσεις σε ταχύρυθμα αναπτυσσόμενες οικονομίες, όπως στην Ταϋλάνδη και στη Χιλή, όπου βελτιώνεται συνεχώς το βιοτικό επίπεδο. Τι συμβαίνει λοιπόν;

Ευλογία ή κατάρα;

Οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης στην Ασία και στις χώρες του Νότου σημαίνουν μεγαλύτερα κέρδη από τις εξαγωγές και μεγαλύτερα έσοδα από την αξιοποίηση των φυσικών πλουτοπαραγωγικών πηγών. Δυστυχώς, όμως, αυτή η ευλογία μπορεί να εξελιχθεί σε κατάρα.

Στην Κίνα, το όραμα του πρώην Κομμουνιστή ηγέτη Ντενγκ Ξιαοπίνγκ -«αφήστε κάποιους να πλουτίσουν πρώτοι»- οδήγησε σε εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη και σε μείωση της φτώχειας, υπονομεύοντας όμως την ίδια στιγμή την αυτοαποκαλούμενη «αρμονική κοινωνία», όπως δείχνουν οι πρόσφατες διαμαρτυρίες και οι εργασιακές συγκρούσεις.

Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι την άνοιξη του 2011, οι δημοτικές αρχές του Πεκίνου απαγόρευσαν όλες τις υπαίθριες διαφημίσεις πολυτελών ειδών, με το αιτιολογικό ότι μπορεί και να συμβάλουν σε ένα «πολιτικά ανθυγιεινό περιβάλλον».

Η αυξανόμενη ανισότητα, η απουσία πολιτικής συμμετοχής, η πολιτική απάθεια και η έλλειψη καλών θέσεων εργασίας, ειδικά για τους νέους, αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα του σημερινού μοντέλου ανάπτυξης των αναδυόμενων οικονομιών.

Πρόσφατη δημοσκόπηση της Gallup στην Τυνησία και στην Ταϋλάνδη έδειξε ότι μολονότι τα επίπεδα εισοδήματος και οι κοινωνικές συνθήκες και στις δύο χώρες βελτιώθηκαν το διάστημα 2006-2010, ο βαθμός ικανοποίησης των πολιτών για τη ζωή τους υποχώρησε.

Καθημερινές δαπάνες

Ο Χόμι Κάρας, συνεργάτης του Brookings Institution στην Ουάσιγκτον, ορίζει τη σημερινή μεσαία τάξη ως τα νοικοκυριά με καθημερινές δαπάνες της τάξης των 10 έως 100 δολαρίων κατά κεφαλή (σε αγοραστική δύναμη). Στην κατηγορία αυτή ανήκουν περίπου δύο δισεκατομμύρια άτομα, ισόποσα μοιρασμένα ανάμεσα στις ανεπτυγμένες και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Στην έκθεσή του Προοπτικές της Παγκόσμιας Ανάπτυξης για το 2012 – Κοινωνική Συνοχή σε ένα Μεταβαλλόμενο Κόσμο, ο ΟΟΣΑ προβλέπει ότι μέχρι το 2030 η μεσαία τάξη θα αποτελείται από 4,9 δισ. άτομα. Απ’ αυτά, τα 3,2 έως 3,9 δισ. άτομα θα ζουν πιθανότατα σε αναδυόμενες οικονομίες, εκπροσωπώντας το 65% έως 80% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Τα άτομα αυτά θα απαιτήσουν περισσότερες και καλύτερες υπηρεσίες, δικαιότερη ανακατανομή του πλούτου από την ανάπτυξη και πιο αποτελεσματικούς πολιτικούς θεσμούς. Το πρόσφατο «κύμα» των διαδηλώσεων θα μπορούσε να αποτελέσει την απαρχή αυτής της τάσης. Τι πρέπει λοιπόν να γίνει;

Πρώτον, θα πρέπει να θεσμοθετηθεί μια πιο εκτεταμένη κοινωνική προστασία. Το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής αναδυόμενης μεσαίας τάξης βρίσκεται μόλις ένα βήμα πριν από την οπισθοδρόμηση στη φτώχεια. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, θα πρέπει να επεκταθούν σταδιακά τα προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης πέραν αυτών που ήδη υπάρχουν.

Το Εθνικό Σύστημα Εγγυήσεων της Απασχόλησης της Ινδίας, το Εθνικό Σύστημα Υγειονομικής Ασφάλισης της Γκάνα και το χρηματοδοτούμενο από το φορολογικό σύστημα συνταξιοδοτικό πρόγραμμα του Λεσόθο, που καλύπτει περισσότερο από το 90% του πληθυσμού του αποτελούν όλα χρήσιμα μοντέλα κοινωνικής προστασίας για την αναδυόμενη μεσαία τάξη.

Δεύτερον, χρειάζονται επειγόντως περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό ανέρχεται στα τρία δισεκατομμύρια, εκ των οποίων τα δύο-τρίτα εργάζονται ανεπίσημα. Πράγματι, σε χώρες όπως η Ινδία, ο αριθμός των θέσεων εργασίας χωρίς κοινωνική προστασία έχει αυξηθεί, παρά τη σταθερή ανάπτυξη.

Στην Τυνησία, η πιθανότητα ανεργίας αυξάνεται όσο αυξάνονται και τα επίπεδα εκπαίδευσης, αγγίζοντας περίπου το 30% μεταξύ των υψηλά καταρτισμένων συγκριτικά με το μόλις 8% των ατόμων με τα λιγότερα προσόντα. Γι’ αυτό και η εκπαίδευση στον αναπτυσσόμενο κόσμο θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί ώστε να καλύπτει την ανάλογη ζήτηση δεξιοτήτων.

Τρίτον, είναι αναγκαίο ένα κοινωνικό συμβόλαιο (που θα προβλέπει καλύτερες υπηρεσίες και μεγαλύτερη λογοδοσία από πλευράς της κυβέρνησης) για τη βελτίωση της δημοσιονομικής πολιτικής και την αξιοποίηση των τοπικών πλουτοπαραγωγικών πηγών.

Στις χώρες όπου οι κάτοικοι απολαμβάνουν τα οφέλη από υψηλής ποιότητας δημόσιες υπηρεσίες, η κοινωνική εμπιστοσύνη αυξάνεται και οι πολίτες είναι περισσότερο πρόθυμοι να πληρώνουν τους φόρους.

Αντίθετα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι σε χώρες όπου οι πολίτες δεν εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον, περισσότεροι από το ένα-τρίτο του πληθυσμού θεωρούν αποδεκτή την φοροδιαφυγή. Ο αριθμός όμως αυτός μειώνεται στο ένα-δέκατο στις χώρες όπου οι πολίτες απολαμβάνουν το μεγαλύτερο βαθμό εμπιστοσύνης.

Ελεύθερες απόψεις

Τέλος, όπως έδειξε και η Αραβική Ανοιξη, οιοδήποτε κράτος που δεν προσφέρει στους πολίτες του αρκετές δυνατότητες για να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του και κατά συνέπεια ζητεί απόλυτη αφοσίωση είναι καταδικασμένο.

Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ευνοούν τον πλουραλισμό, ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως Facebook και Twitter, θα πρέπει να είναι ελεύθερα να προωθούν τις απόψεις των πολιτών. Η Πλατφόρμα Ushahidi της Κένυας, που επιτρέπει στους χρήστες του Διαδικτύου να έχουν άμεση πρόσβαση σε πληροφορίες που σχετίζονται με την παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως παράνομη διακίνηση ανθρώπων, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία μπορεί να προσφέρει στους πολίτες ισχυρά εργαλεία ώστε να μπορούν να παρακολουθούν τη συμπεριφορά των κυβερνήσεών τους.

Η άνοδος της παγκόσμιας μεσαίας τάξης θα αλλάξει το παγκόσμιο κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό τοπίο. Το «κλειδί» όμως για να ευοδωθεί το όνειρο της μεσαίας τάξης είναι η δημιουργία συνεκτικών κοινωνιών, στις οποίες οι άνθρωποι αισθάνονται προστατευμένοι, εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον και οι κόποι τους ανταμείβονται.

JOHANNES JUTTING, επικεφαλής του τμήματος για τη μείωση της φτώχειας στο κέντρο ανάπτυξης του ΟΟΣΑ στο Παρίσι.

Copyright: Project Syndicate, 2012 www.project-syndicate.org

Πηγή: ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗΣ

by Αντικλείδι , http://antikleidi.wordpress.com