Νέο πολιτικό σχήμα προ των πυλών

Στελέχη τριών –τουλάχιστον– κομμάτων ασφυκτιούν εντός των τειχών και αναζητούν συγκλίσεις που υπερβαίνουν τις σημερινές διαχωριστικές γραμμές.

Αγγελική Σπανού

Η κυβέρνηση Παπαδήμου ανοίγει το δρόμο για σοβαρές πολιτικές διεργασίες, που μπορεί να καταλήξουν στη δημιουργία νέου κομματικού εγχειρήματος με συνάντηση μεταρρυθμιστικών φιλοευρωπαϊκών δυνάμεων από διαφορετικές παρατάξεις.  

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η κρίση του δικομματισμού είναι δομική, η απόσταση της κοινωνίας από το πολιτικό σύστημα διαρκώς μεγαλώνει, ενώ η προοπτική της αυτοδυναμίας απομακρύνεται, παρ’ ότι η ΝΔ διατηρεί τη δυναμική του πρώτου κόμματος...

Η οικονομική κρίση και οι κοινωνικές εντάσεις αναδεικνύουν νέες διαχωριστικές γραμμές, που υπερβαίνουν τα παραδοσιακά ιδεολογικά σχήματα. 

Ο πρόεδρος της ΓΕΝΟΠ Νίκος Φωτόπουλος μόνο τυπικά ανήκει στο ίδιο κόμμα με την Άννα Διαμαντοπούλου, ενώ ο Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Φαήλος Κρανιδιώτης αντιπροσωπεύουν διαφορετικούς κόσμους, παρά την κοινή τους κομματική στέγαση. 

Κάτι ανάλογο συμβαίνει στους κόλπους της Δημοκρατικής Αριστεράς, απ’ όπου αποχώρησαν ήδη η Βάσω Κιντή και ο Μάνος Ματσαγκάνης, ενώ ο Γρηγόρης Ψαριανός με δυσκολία προσαρμόζεται στις αποφάσεις της ηγεσίας. 

Την ίδια ώρα στελέχη του «σημιτικού» εκσυγχρονισμού φλερτάρουν με τον Κοινωνικό Σύνδεσμο, στον οποίο πρωταγωνιστεί ο Γιώργος Φλωρίδης, ή αναζητούν σημείο επαφής με τον Φώτη Κουβέλη. 

Ο προσανατολισμός αντιμνημονιακών του ΠΑΣΟΚ (Σακοράφα, Κουρουμπλής, Δημαράς κ.ά) προς τα αριστερά και η επικοινωνία τους με τον ΣΥΡΙΖΑ απελευθερώνει τους «μεταρρυθμιστές», που διαπιστώνουν ότι το ζήτημα του ιδεολογικού αυτοπροσδιορισμού μπαίνει εκ των πραγμάτων σε νέα βάση και δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με όρους καταβολών αλλά με όρους μέλλοντος.

Υπάρχουν στελέχη του ΠΑΣΟΚ αλλά και της ΝΔ που συχνά –σε ιδιωτικές συνομιλίες τους– εξαίρουν τη στάση και τις θέσεις της Ντόρας Μπακογιάννη, άλλοι που νοσταλγούν τον Στέφανο Μάνο και κάποιοι που διαλέγονται συχνότερα με εκπροσώπους της αγοράς ή της διανόησης οι οποίοι έχουν πολιτικές φιλοδοξίες παρά με τους κομματικούς «συντρόφους».

Η διαδοχή

Καθοριστική σημασία για τη διαμόρφωση ενός νέου πολιτικού τοπίου θα έχουν οι εσωκομματικές εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ. 

Αυτή τη στιγμή δεν είναι σαφείς οι προθέσεις του Γιώργου Παπανδρέου, παρ’ ότι σε συζητήσεις του με κορυφαία στελέχη έχει αφήσει ανοιχτά όλα τα ενδεχόμενα, ακόμη και αυτό της αποχώρησής του από την ηγεσία. 

Προς τα πάνω κοιτάζουν ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο Ανδρέας Λοβέρδος, η Άννα Διαμαντοπούλου, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ίσως και ο Χρήστος Παπουτσής, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι έχει «κλειδώσει» η λίστα των δελφίνων. 

Μεταξύ των «μεταρρυθμιστών» του ΠΑΣΟΚ (Διαμαντοπούλου, Ραγκούσης, Λοβέρδος, Μόσιαλος) γίνονται σοβαρές συζητήσεις για την ανάγκη υπέρβασης του παρόντος πολιτικού σκηνικού, ενώ εμφανίζονται διατεθειμένοι να καταθέσουν ιδεολογική πλατφόρμα για την κεντροαριστερά της νέας εποχής. Την Παρασκευή είχαν συνάντηση οι κ.κ. Βενιζέλος και Λοβέρδος και είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι συζήτησαν κυρίως για την επόμενη μέρα στο ΠΑΣΟΚ.

Στο περιβάλλον του Γιώργου Παπανδρέου γίνονται επίσης ζυμώσεις για το ρόλο που ο ίδιος μπορεί να διαδραματίσει, πρωταγωνιστώντας στη διαδικασία της κυοφορούμενης ανασύνθεσης. Κοινή είναι σε όλα τα μπλοκ η διαπίστωση ότι πρέπει να αποφευχθεί η «αιματοχυσία» και να ακολουθηθεί μια συντεταγμένη πορεία, προκειμένου να αποτραπεί η περαιτέρω συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ, το οποίο κινείται στα χαμηλότερα ποσοστά της ιστορίας του τα τελευταία είκοσι χρόνια.

Στελέχη της κεντροαριστεράς υποστηρίζουν ότι το ΠΑΣΟΚ έχει ήδη πεθάνει και ότι είναι θέμα χρόνου να ανακοινωθεί επίσημα ο θάνατός του. Άλλοι επιμένουν ότι η ανασυγκρότηση πρέπει να επιχειρηθεί χωρίς να καταδεφιστεί το υπάρχον κόμμα. Μεταξύ των δύο αυτών απόψεων υπάρχει η πρόβλεψη της διάσπασης στο ορατό μέλλον.

Η υπογραφή

Υπόγεια ρεύματα κινούνται και στο εσωτερικό της ΝΔ, παρά τη συσπείρωση που πάντα δημιουργεί η προοπτική της εκλογικής νίκης. 

Σύμφωνα με πληροφορίες, όταν ακόμη ήταν αβέβαιο αν θα υπογράψει ο Αντώνης Σαμαράς επιστολή προς τους εταίρους, αρκετοί βουλευτές εξέτασαν σοβαρά το ενδεχόμενο να διαφοροποιηθούν από τη στάση της ηγεσίας σε περίπτωση που ο πρόεδρος του κόμματος επέμενε στην άρνηση. Είναι οι ίδιοι βουλευτές που διατηρούν ανοιχτό δίαυλο επικοινωνίας με συναδέλφους τους στο ΠΑΣΟΚ και οι οποίοι σε ιδιωτικές συνομιλίες τους υποστηρίζουν ότι οι ισορροπίες στο εσωτερικό του κόμματός τους είναι εξαιρετικά εύθραυστες. 

Κάποιοι μάλιστα διακινδυνεύουν την εκτίμηση ότι ο ασκός του Αιόλου θα ανοίξει μετεκλογικά, εφόσον η ΝΔ είναι πρώτο κόμμα χωρίς αυτοδυναμία. 

Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, θα διαμορφωθούν αμέσως δύο στρατόπεδα: αυτοί που θα θέλουν να επιχειρηθεί συγκυβέρνηση με τον ΛΑΟΣ και εκείνοι που θα επιμένουν στην ανάγκη δημιουργίας ενός μεγάλου συνασπισμού ΝΔ - ΠΑΣΟΚ.

Δεν ήταν καθόλου τυχαίο το τελεσίγραφο που έστειλε ο Αντώνης Σαμαράς προς ανήσυχους βουλευτές προειδοποιώντας τους ότι θα διαγραφεί όποιος ανακινήσει «ανύπαρκτο θέμα» συντηρώντας την εσωστρέφεια. 

Το «ανύπαρκτο θέμα» είναι η δημόσια σύγκρουση φιλελεύθερων και εκφραστών της λαϊκής δεξιάς, που έχουν άλλες απόψεις, διαφορετική πολιτική αισθητική και προφανώς αποκλίνουσες επιδιώξεις.

Αλλαγή ταχύτητας

Αλλά εκτός της ανασύνθεσης, υπάρχει και η αποσύνθεση (της ελληνικής οικονομίας). Την επόμενη Τετάρτη θα συζητηθεί στη συνεδρίαση της κυβερνητικής επιτροπής πολυνομοσχέδιο που θα «σαρώνει» τα πάντα: Ανοιγμα επαγγελμάτων (και των ταξί), ασφαλιστικό, οδικούς άξονες, επικουρικές συντάξεις, φαρμακευτική δαπάνη, κονδύλια ΕΣΠΑ, διαχείριση απορριμάτων. 

Πρόθεση είναι να ψηφιστεί λίγες ώρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Ε.Ε. (8-9 Δεκεμβρίου), ταυτόχρονα σχεδόν με τον προϋπολογισμό του 2012, ώστε να έχει κάτι σοβαρό να πει ο κ. Παπαδήμος στους Ευρωπαίους εταίρους και να απελευθερωθούν το συντομότερο δυνατόν τα δάνεια των 130 δισ. 

Η δανειακή σύμβαση και το νέο μνημόνιο, άλλωστε, δεν θα έχουν ολοκληρωθεί πριν από το τέλος Ιανουαρίου (περιλαμβανομένων και των επικυρώσεων από τα κοινοβούλια των κρατών-μελών της Ευρωζώνης).

Εκλογές στην ώρα τους

Η άγνωστη διάρκεια ζωής της κυβέρνησης Παπαδήμου ενισχύει τη δυναμική των διεργασιών προς την κατεύθυνση της ανασύνθεσης του πολιτικού σκηνικού. Η αρχική ημερομηνία της 19ης Φεβρουαρίου έχει πλέον εγκαταλειφθεί ακόμη και από την ηγεσία της Συγγρού, παρόλο που ισχύει ότι η ΝΔ βιάζεται πολύ περισσότερο από το ΠΑΣΟΚ. Το γεγονός ότι οι κάλπες μπορεί να στηθούν ακόμη και στο τέλος της άνοιξης αφήνει μεγάλα χρονικά περιθώρια για ωσμώσεις μεταξύ εκείνων που δεν αισθάνονται καλά στο εσωτερικό των κομμάτων τους. Ο ενθουσιασμός της κοινής γνώμης για την ανάθεση της πρωθυπουργίας στον πρώην αντιπρόεδρο της ΕΚΤ, όπως καταγράφηκε στις δημοσκοπήσεις, ενισχύει τις εκτιμήσεις κατά τις οποίες η κοινή γνώμη ζητά και έχει ανάγκη μια νέα τάξη πραγμάτων στη δημόσια ζωή.
Αν και ο κ. Παπαδήμος δεν έχει δείξει με κανέναν τρόπο ότι έχει δεύτερες σκέψεις, πολιτικά πρόσωπα δεν κρύβουν ότι προσβλέπουν σε αυτόν ή σε ό,τι αυτός εκφράζει και δεν θεωρούν συγκυριακό το πέρασμά του από την πολιτική. «Αν δεν θέλει ο Παπαδήμος να συνεχίσει, θα μπορούσε να είναι κάποιος σαν τον Παπαδήμο» σχολίαζε χαρακτηριστικά βουλευτής του ΠΑΣΟΚ που βρίσκεται κοντά στην πράσινη «τρόικα» (Λοβέρδος - Διαμαντοπούλου - Ραγκούσης).

Οι πολιτικές εξελίξεις θα επηρεαστούν σημαντικά από τη διαχείριση της οικονομικής κρίσης, το μέγεθος της κοινωνικής αναταραχής και τη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού περιβάλλοντος.

Η αδυναμία εκπλήρωσης των δημοσιονομικών στόχων, η διαρκής υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου και η έλλειψη προοπτικής δημιουργούν σοβαρούς κινδύνους για τη διάρρηξη της κοινωνικής συνοχής, αλλά και συνθήκες διάλυσης του μεταπολιτευτικού οικοδομήματος. 

Είναι προφανές ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για ανατροπές, αλλά δεν είναι σαφές ποιοι θα πρωταγωνιστήσουν και με ποιους όρους, πολύ περισσότερο αν αυτοί που σήμερα είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν την κατεδάφιση του «παλιού» μπορούν να πείσουν ότι εκφράζουν το «νέο» και το «αναγκαίο» για την εθνική σωτηρία.