... και όταν δεν υπάρχει μέλλον ,
το παρελθόν αποτελεί , ίσως , την καλύτερη λύση .
Γράφει η Ρόδι
Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φρά-γκους το 1204 , δημιουργήθηκαν ανεξάρτητα κρατίδια Φράγκι-κα, Βενετικά και Ελληνικά.
Μεταξύ των Ελληνικών, ιδιαίτερη θέση κατέχει το Δεσποτάτο του Μυστρά.
Η ιδιαιτερότητα συνίσταται στο ότι εδώ άνθισαν οι τέχνες , τα γράμματα και αναπτύχθηκαν τολμηρές ιδέες για την πολιτική και κοινωνική ανασυγκρότηση του Βυζαντίου .
Οι ιδέες αυτές εξεφράσθησαν από τον Γεώργιο Γεμιστό ή Πλήθωνα, που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη γύρω στα..... 1360 και από την νεαρός εξεδήλωσε την έφεσή του προς το Αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, μαθήτευσε δίπλα σε δασκάλους, που του εμφύσησαν την αγάπη για τους αρχαίους 'Ελληνες φιλοσό-φους , κυρίως για τον Πλάτωνα .
Γύρω στα 1380 επισκέφθηκε στην Αδριανούπολη , την αυλή του Σουλτάνου Μουράτ του Β΄, ο οποίος , με πνεύμα ανεξιθρη-σκείας, είχε καταστήσει την αυλή του κέντρο προσελκύσεως σοφών ανθρώπων .Εκεί ο Γεμιστός , αφ΄ενός μεν γνώρισε την χώρα και τους κατοίκους ,που αποτελούσαν την κύρια απειλή του Βυζαντίου, αφ΄ετέρου ήλθε σ' επαφή με την διδασκαλία του Εβραίου Ελισσαίου περί του Ζωροάστρη και Ζωροαστρισμού, δηλ.την αρχαία θρησκεία των Περσών. Σύμφωνα με την θρη-σκεία αυτή ο Θεός είναι ΕΝΑΣ , υπάρχει όμως μία δυαδική ά-ποψη του κόσμου και της μοίρας , στην βάση της αντιπαλότη-τας του καλού και του κακού , με την αισιόδοξη αντίληψη ότι καλό επικρατεί !
Μετά την Αδριανούπολη ο Γεμιστός, αφού έλαβε το αρχαιο-πρεπές προσωνύμιο Πλήθων , παίρνοντας μαζί του την Ελληνι-κή σπίθα, θα μεταβεί στην Πελοπόννησο ,την Ακρόπολη της συμπάσης Ελλάδος, κατά τον Καζαντζάκη, και θα εγκαταστα-θεί στον Μυστρά, που στεκόταν περήφανος πάνω στο "στήθος του Ταϋγέτου".
Αρχισε την σταδιοδρομία του ως δάσκαλος , αλλά αργότερα απέκτησε το αξίωμα του ανώτατου Δικαστή. Οι απόψεις του για νομικά θέματα προκαλούσαν αίσθηση για την αμεροληψία τους. Επανέφερε στο προσκήνιο την ξεχασμένη έννοια του πο-λίτη και σε μια εποχή , που η Ορθόδοξη Χριστιανική σκέψη ήταν κυρίαρχη, ήλθε αντιμέτωπος με την παράδοση των Ησυ-χαστών , τον μοναχισμό και όλες τις απόψεις του , που ήθελαν τον άνθρωπο να βρίσκεται σ΄ένα εξωανθρώπινο περιθώριο .
Ο Πλήθων δεν υπήρξε ο σοφός του σπουδαστηρίου, αλλά ο άνθρωπος που ήξερε πολύ καλά την κατάσταση της εποχής του και αγωνίσθηκε για την συγκράτηση της καταστροφής στην Βυζαντινή αυτοκρατορία.
Συνέταξε υπομνήματα προς τον αυτοκράτορα Μανουήλ τον Β΄τον Παλαιολόγο και προς τον Δεσπότη του Μυστρά Θεόδω-ρο.
Τα υπομνήματα αυτά αποτελούν ολοκληρωμένα μεταρρυθμι-στικά σχέδια με πρωτοπόρες ιδέες .
Με το έργο του "Νόμοι" εισαγάγει την ιδέα της κοινωνικής ι-σορροπίας και την αναγάγει σε κυρίαρχο θεσμό.
Η "Πληθώνεια Πολιτεία " του, επηρεασμένη από τη Ιδανική Πολιτεία του Πλάτωνος, είναι ένα πρωτογενές μοντέλο άρτια οργανωμένης κοινωνίας. Προτείνει δίκαιη και καθολική φορολο-γία των πολιτών , και το κέντρο των δραστηριοτήτων να μετα-φερθεί από τις αυλές στην ανοικτή πόλη. Στο προσκήνιο επα-νήλθε ο κοινός πολίτης .
Χρησιμοποίησε πολύ σκληρή γλώσσα κατά των μοναχών , τους οποίους ονομάζει "κηφήνες" και διδάσκει με πάθος ότι ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος να ζει μέσα στην κοινωνία , η κοι-νωνική συμβίωση ,η αγάπη για την ζωή, η ηρωϊκή διάθεση , ο έρωτας για την ελευθερία , η αρετή και το μέτρο αποτελούν νομοτέλεια για το ανθρώπινο είδος.
Πολύ πριν από τον Ινδό Γκάντι έδωσε το μεγάλο οικονομικό σύνθημα του ελέγχου των εισαγωγών " Θεωρώ παράλογο , ενώ έχουμε βαμβάκι, μαλλί και λινάρι , να εισάγουμε από τον Ατλα-ντικό υφάσματα και μαλλί".
Προτείνει την συγκρότηση Εθνικού στρατού και απορρίπτει το καθεστώς των μισθοφόρων.
Η απληστία των γαιοκτημόνων και των μοναστηριών συρρί-κνωσε την ιδιοκτησία των χωρικών , με αποτέλεσμα απέραντες καλλιεργήσιμες εκτάσεις να μένουν χέρσες.
Ο Πλήθων προτείνει μία γενναία αγροτική μεταρρύθμιση, σύμ-φωνα με την οποία οι χέρσες εκτάσεις έπρεπε να δοθούν σ΄ εκείνους , που μπορούσαν να τις καλλιεργήσουν.
Προτείνει την εισαγωγή καινούργιου Ποινικού Κώδικα και αντί του ακρωτηριασμού των κακοποιών την υποχρεωτική εργασί-α.
Η διαμάχη του γύρω από Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα .
Ο Γεμιστός είχε έντονη προσήλωση στον Πλάτωνα , που α-ποτελούσε το αντίπαλο δέος απέναντι στον Αριστοτέλη . Ενώ τον Πλάτωνα τον βλέπει ως πολιτικό παιδαγωγό και από το έργο του εμπνέεται μια γενική μεταρρύθμιση στην ζωή του Βυ-ζαντίου ,αντιθέτως είναι φανερή η δυσπιστία του για τον Αριστο-τέλη.
Αν και ο Νεοπλατωνισμός και Αριστοτελισμός αποτελούσαν άτυπο μέρος της Βυζαντινής παράδοσης , μέσα από τα γραπτά κείμενα δυνάμωνε η μεταξύ τους διαμάχη, όσο πλησίαζε ο και-ρός της άλωσης.
Η εκκλησία, οχυρωμένη καλά πίσω από επιλεγμένα κείμενα του Αριστοτέλη υπεραμυνόταν των δογμάτων της ,από την άλ-λη μεριά όμως οι λεγόμενοι Ελληνίζοντες προσπαθούσαν να αναβιώσουν την Αρχαία Ελληνική σκέψη και την ελευθερία του πνεύματος . Οι Βυζαντινοί είχαν καταντήσει την θρησκεία αγέ-λαστη, δογματική και τυπολάτρισσα, αυτό δεν το ήθελε ο Πλή-θων, που οραματιζόνταν μια νέα σύνθεση Ελληνισμού και Χρι-στιανισμού αγνή, φωτεινή γεμάτη Ελληνική σοφία και χάρη. Κατά τον Γεμιστό η παράδοση είναι σεβαστή αλλά δεν πρέπει να την υπακούωμε τυφλά .
Θα πρέπει να εξετάζουμε τον τόπο και χρόνο , που ζούμε και ανάλογα να πράττουμε ή να θεσπίζουμε Νόμους.
Οι απόψεις αυτές του Πλήθωνα , που σήμερα αποτελούν πνευματικό ανθό , στα Βυζαντινά εκείνα χρόνια της στείρωσης , θεωρούνταν συκοφαντίες από την εκκλησία και ουτοπίες για τους Παλαιολόγους. Πέθανε το 1452.
Δεν δοκίμασε το μέγα πένθος , που ακολούθησε με την οριστι-κή άλωση της Βασιλεύουσας !!!
Λίγοι φίλοι τον έκλαψαν με την συνηθισμένη Βυζαντινή ρη-τορία , το όνομά του αναθεματίσθηκε και τα έργα του κάηκαν στην ιερή πυρά .Την φωνή του όμως δεν μπόρεσαν να την σταματήσουν. Οι μαθητές του, που σκορπίσθηκαν στην Δύση , διαλαλούσαν τον λόγο του και ίδρυσαν Πλατωνικές Ακαδημίες, στις οποίες φύτρωσε η άνοιξη του ελεύθερου νου.
« Ο ίσκιος του Πλήθωνα, κυκλοφορεί ακόμα εδώ στα χαλά-σματα του Μυστρά ,από κατώφλι σε κατώφλι κι ο σύγχρονος Ελληνας , που ανεβαίνει ως εδώ, θα συναντά τον Πλήθωνα αγριεμένο και παραπονεμένο» , μας περιγράφει γλαφυρά ο Νίκος Καζαντζάκης.
το παρελθόν αποτελεί , ίσως , την καλύτερη λύση .
Γράφει η Ρόδι
Μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φρά-γκους το 1204 , δημιουργήθηκαν ανεξάρτητα κρατίδια Φράγκι-κα, Βενετικά και Ελληνικά.
Μεταξύ των Ελληνικών, ιδιαίτερη θέση κατέχει το Δεσποτάτο του Μυστρά.
Η ιδιαιτερότητα συνίσταται στο ότι εδώ άνθισαν οι τέχνες , τα γράμματα και αναπτύχθηκαν τολμηρές ιδέες για την πολιτική και κοινωνική ανασυγκρότηση του Βυζαντίου .
Οι ιδέες αυτές εξεφράσθησαν από τον Γεώργιο Γεμιστό ή Πλήθωνα, που γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη γύρω στα..... 1360 και από την νεαρός εξεδήλωσε την έφεσή του προς το Αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, μαθήτευσε δίπλα σε δασκάλους, που του εμφύσησαν την αγάπη για τους αρχαίους 'Ελληνες φιλοσό-φους , κυρίως για τον Πλάτωνα .
Γύρω στα 1380 επισκέφθηκε στην Αδριανούπολη , την αυλή του Σουλτάνου Μουράτ του Β΄, ο οποίος , με πνεύμα ανεξιθρη-σκείας, είχε καταστήσει την αυλή του κέντρο προσελκύσεως σοφών ανθρώπων .Εκεί ο Γεμιστός , αφ΄ενός μεν γνώρισε την χώρα και τους κατοίκους ,που αποτελούσαν την κύρια απειλή του Βυζαντίου, αφ΄ετέρου ήλθε σ' επαφή με την διδασκαλία του Εβραίου Ελισσαίου περί του Ζωροάστρη και Ζωροαστρισμού, δηλ.την αρχαία θρησκεία των Περσών. Σύμφωνα με την θρη-σκεία αυτή ο Θεός είναι ΕΝΑΣ , υπάρχει όμως μία δυαδική ά-ποψη του κόσμου και της μοίρας , στην βάση της αντιπαλότη-τας του καλού και του κακού , με την αισιόδοξη αντίληψη ότι καλό επικρατεί !
Μετά την Αδριανούπολη ο Γεμιστός, αφού έλαβε το αρχαιο-πρεπές προσωνύμιο Πλήθων , παίρνοντας μαζί του την Ελληνι-κή σπίθα, θα μεταβεί στην Πελοπόννησο ,την Ακρόπολη της συμπάσης Ελλάδος, κατά τον Καζαντζάκη, και θα εγκαταστα-θεί στον Μυστρά, που στεκόταν περήφανος πάνω στο "στήθος του Ταϋγέτου".
Αρχισε την σταδιοδρομία του ως δάσκαλος , αλλά αργότερα απέκτησε το αξίωμα του ανώτατου Δικαστή. Οι απόψεις του για νομικά θέματα προκαλούσαν αίσθηση για την αμεροληψία τους. Επανέφερε στο προσκήνιο την ξεχασμένη έννοια του πο-λίτη και σε μια εποχή , που η Ορθόδοξη Χριστιανική σκέψη ήταν κυρίαρχη, ήλθε αντιμέτωπος με την παράδοση των Ησυ-χαστών , τον μοναχισμό και όλες τις απόψεις του , που ήθελαν τον άνθρωπο να βρίσκεται σ΄ένα εξωανθρώπινο περιθώριο .
Ο Πλήθων δεν υπήρξε ο σοφός του σπουδαστηρίου, αλλά ο άνθρωπος που ήξερε πολύ καλά την κατάσταση της εποχής του και αγωνίσθηκε για την συγκράτηση της καταστροφής στην Βυζαντινή αυτοκρατορία.
Συνέταξε υπομνήματα προς τον αυτοκράτορα Μανουήλ τον Β΄τον Παλαιολόγο και προς τον Δεσπότη του Μυστρά Θεόδω-ρο.
Τα υπομνήματα αυτά αποτελούν ολοκληρωμένα μεταρρυθμι-στικά σχέδια με πρωτοπόρες ιδέες .
Με το έργο του "Νόμοι" εισαγάγει την ιδέα της κοινωνικής ι-σορροπίας και την αναγάγει σε κυρίαρχο θεσμό.
Η "Πληθώνεια Πολιτεία " του, επηρεασμένη από τη Ιδανική Πολιτεία του Πλάτωνος, είναι ένα πρωτογενές μοντέλο άρτια οργανωμένης κοινωνίας. Προτείνει δίκαιη και καθολική φορολο-γία των πολιτών , και το κέντρο των δραστηριοτήτων να μετα-φερθεί από τις αυλές στην ανοικτή πόλη. Στο προσκήνιο επα-νήλθε ο κοινός πολίτης .
Χρησιμοποίησε πολύ σκληρή γλώσσα κατά των μοναχών , τους οποίους ονομάζει "κηφήνες" και διδάσκει με πάθος ότι ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος να ζει μέσα στην κοινωνία , η κοι-νωνική συμβίωση ,η αγάπη για την ζωή, η ηρωϊκή διάθεση , ο έρωτας για την ελευθερία , η αρετή και το μέτρο αποτελούν νομοτέλεια για το ανθρώπινο είδος.
Πολύ πριν από τον Ινδό Γκάντι έδωσε το μεγάλο οικονομικό σύνθημα του ελέγχου των εισαγωγών " Θεωρώ παράλογο , ενώ έχουμε βαμβάκι, μαλλί και λινάρι , να εισάγουμε από τον Ατλα-ντικό υφάσματα και μαλλί".
Προτείνει την συγκρότηση Εθνικού στρατού και απορρίπτει το καθεστώς των μισθοφόρων.
Η απληστία των γαιοκτημόνων και των μοναστηριών συρρί-κνωσε την ιδιοκτησία των χωρικών , με αποτέλεσμα απέραντες καλλιεργήσιμες εκτάσεις να μένουν χέρσες.
Ο Πλήθων προτείνει μία γενναία αγροτική μεταρρύθμιση, σύμ-φωνα με την οποία οι χέρσες εκτάσεις έπρεπε να δοθούν σ΄ εκείνους , που μπορούσαν να τις καλλιεργήσουν.
Προτείνει την εισαγωγή καινούργιου Ποινικού Κώδικα και αντί του ακρωτηριασμού των κακοποιών την υποχρεωτική εργασί-α.
Η διαμάχη του γύρω από Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα .
Ο Γεμιστός είχε έντονη προσήλωση στον Πλάτωνα , που α-ποτελούσε το αντίπαλο δέος απέναντι στον Αριστοτέλη . Ενώ τον Πλάτωνα τον βλέπει ως πολιτικό παιδαγωγό και από το έργο του εμπνέεται μια γενική μεταρρύθμιση στην ζωή του Βυ-ζαντίου ,αντιθέτως είναι φανερή η δυσπιστία του για τον Αριστο-τέλη.
Αν και ο Νεοπλατωνισμός και Αριστοτελισμός αποτελούσαν άτυπο μέρος της Βυζαντινής παράδοσης , μέσα από τα γραπτά κείμενα δυνάμωνε η μεταξύ τους διαμάχη, όσο πλησίαζε ο και-ρός της άλωσης.
Η εκκλησία, οχυρωμένη καλά πίσω από επιλεγμένα κείμενα του Αριστοτέλη υπεραμυνόταν των δογμάτων της ,από την άλ-λη μεριά όμως οι λεγόμενοι Ελληνίζοντες προσπαθούσαν να αναβιώσουν την Αρχαία Ελληνική σκέψη και την ελευθερία του πνεύματος . Οι Βυζαντινοί είχαν καταντήσει την θρησκεία αγέ-λαστη, δογματική και τυπολάτρισσα, αυτό δεν το ήθελε ο Πλή-θων, που οραματιζόνταν μια νέα σύνθεση Ελληνισμού και Χρι-στιανισμού αγνή, φωτεινή γεμάτη Ελληνική σοφία και χάρη. Κατά τον Γεμιστό η παράδοση είναι σεβαστή αλλά δεν πρέπει να την υπακούωμε τυφλά .
Θα πρέπει να εξετάζουμε τον τόπο και χρόνο , που ζούμε και ανάλογα να πράττουμε ή να θεσπίζουμε Νόμους.
Οι απόψεις αυτές του Πλήθωνα , που σήμερα αποτελούν πνευματικό ανθό , στα Βυζαντινά εκείνα χρόνια της στείρωσης , θεωρούνταν συκοφαντίες από την εκκλησία και ουτοπίες για τους Παλαιολόγους. Πέθανε το 1452.
Δεν δοκίμασε το μέγα πένθος , που ακολούθησε με την οριστι-κή άλωση της Βασιλεύουσας !!!
Λίγοι φίλοι τον έκλαψαν με την συνηθισμένη Βυζαντινή ρη-τορία , το όνομά του αναθεματίσθηκε και τα έργα του κάηκαν στην ιερή πυρά .Την φωνή του όμως δεν μπόρεσαν να την σταματήσουν. Οι μαθητές του, που σκορπίσθηκαν στην Δύση , διαλαλούσαν τον λόγο του και ίδρυσαν Πλατωνικές Ακαδημίες, στις οποίες φύτρωσε η άνοιξη του ελεύθερου νου.
« Ο ίσκιος του Πλήθωνα, κυκλοφορεί ακόμα εδώ στα χαλά-σματα του Μυστρά ,από κατώφλι σε κατώφλι κι ο σύγχρονος Ελληνας , που ανεβαίνει ως εδώ, θα συναντά τον Πλήθωνα αγριεμένο και παραπονεμένο» , μας περιγράφει γλαφυρά ο Νίκος Καζαντζάκης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου