Μπορεί να αξιοποιηθεί η σημερινή συγκυρία και να λυθεί το Κυπριακό; Αυτό θα το ξέρουμε στην επόμενη φάση της πολυμερούς, ωστόσο αυτό το ερώτημα έχει διατυπωθεί τουλάχιστον άλλες δυο φορές, τις τελευταίες έξι δεκαετίες: Η μια πήρε την κωδική ονομασία «σχέδιο Άτσεσον» κι η δεύτερη «σχέδιο Ανάν».
Το σχέδιο Άτσεσον διατυπώθηκε σε μια δύσκολη περίοδο για το Κυπριακό: Οι συνθήκες Ζυρίχης-Λονδίνου δεν εξασφάλιζαν την ομαλή λειτουργία της Κυπριακής Δημοκρατίας, καθώς προέβλεπαν...
εκτεταμένη δυνατότητα χρήσης βέτο από την τουρκοκυπριακή πλευρά.
Ο Μακάριος επιχείρησε το 1963 την εξάλειψη των τουρκοκυπριακών δυνατοτήτων μέσω συνταγματικής αναθεώρησης, πράγμα που γενίκευσε την ένταση.
Οι Τουρκοκύπριοι αποχώρησαν από τις κρατικές τους θέσεις κι έτσι ΗΠΑ και Βρετανία έστειλαν πολυεθνική δύναμη του ΝΑΤΟ στο νησί για την επιβολή της τάξης.
Η Αμερική ήθελε λύση με κάθε κόστος, ώστε να αποτρέψει τα σοβιετικά σχέδια για παρουσία στο νησί, άρα στη Μεσόγειο.
Οι ΗΠΑ προωθούσαν είτε ένωση με την Ελλάδα (με τον Μακάριο αντίθετο) είτε διπλή ένωση με Ελλάδα και Τουρκία (διχοτόμηση).
Η Ουάσιγκτον επέλεξε τη στενή συνεργασία με την κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, καθώς η Τουρκία τότε δεν διέθετε ικανή αποβατική δύναμη, όπως διέθετε το 1974. Τη διαμεσολάβηση ανέλαβε ο Ντιν Άτσεσον, πρώην υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση Τρούμαν, με υψηλό κύρος σε Αθήνα και Άγκυρα.
Ο Άτσεσον παρουσίασε μια πολιτική λύση που αρχικά ευνοούσε την Τουρκία: Εγκατάσταση τουρκικής στρατιωτικής βάσης στην Καρπασία κατά κυριαρχία που θα καταλάμβανε το 11% του κυπριακού εδάφους, κι ένωση το υπολοίπου με την Ελλάδα, με πρόβλεψη για εκτεταμένες δυνατότητες αυτοδιοίκησης σε καντόνια για τους Τουρκοκυπρίους που δεν θα μετέβαιναν στο 11% του τουρκικού εδάφους. Η ελληνική πλευρά απέρριψε το σχέδιο, που σήμαινε de jure διχοτόμηση του νησιού. Η Τουρκία βρήκε την ευκαιρία και βομβάρδισε ελληνικές θέσεις στο νησί.
Ο Άτσεσον επανήλθε είκοσι μέρες αργότερα, τον Αύγουστο του 1964 με μια παραλλαγή της πρότασης του, σε πιο φιλελληνική βάση. Τώρα, πρότεινε 5% του κυπριακού εδάφους στην Τουρκία για εκμίσθωση 50 ετών και με μειωμένα σε σχέση με την προηγούμενη πρότασή του τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων που θα έμεναν εκτός του 5%.
Το σχέδιο Άτσεσον ναυάγησε διότι η Τουρκία δεν δέχθηκε τη δεύτερη παραλλαγή της πρότασής του, αλλά και για μια σειρά άλλων λόγων. Ανάμεσά τους, η απόρριψη εκ μέρους του Μακάριου της προοπτικής της ένωσης με την Ελλάδα κι η επιλογή της Αθήνας να πετύχει μαξιμαλιστικά αιτήματα, αντιλαμβανόμενη τη φιλελληνική στάση των ΗΠΑ, εξέλιξη που είχε κι ελλαδικές εξελίξεις, όπως η δρομολόγηση της ανατροπής της κυβέρνησης Παπανδρέου. Ο ρεαλισμός του σχεδίου Άτσεσον έγινε ευρύτερα κατανοητός, μόνο μετά την τουρκική εισβολή του 1974.
Περίπου τρεις δεκαετίες μετά το εφιαλτικό καλοκαίρι του 1974, ο τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, παρουσίασε ένα εντελώς διαφορετικής φιλοσοφίας σχέδιο επίλυσης του εθνικού προβλήματος. Απόδειξη του πόσο θνησιγενής ήταν η προσπάθεια, ήταν και ότι οι διαπραγματεύσεις διεξάγονταν από τον ΟΗΕ ξεχωριστά με Κληρίδη και Ντενκτάς, κι όχι από κοινού. Στα τέλη του 2002 συγκαλείται η Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Κοπεγχάγη, όπου αποφασίζεται η είσοδος της Κύπρου στην Ένωση, χωρίς να έχει επιλυθεί το Κυπριακό. Ήταν μια σημαντική επιτυχία της ελληνικής διπλωματίας, που απείλησε ότι δεν θα επέτρεπε τη διεύρυνση της ΕΕ χωρίς την κυπριακή ένταξη.
Το Φεβρουάριο του 2003 διεξάγονται εκλογές στην Κύπρο, κι ο Γλαύκος Κληρίδης, που κατέβαινε με δέσμευσή του για λύση του Κυπριακού, χάνει από τον Τάσσο Παπαδόπουλο. Δυο μήνες αργότερα ο Ντενκτάς απορρίπτει την Τρίτη παραλλαγή του σχεδίου, ενώ ο Παπαδόπουλος τη δέχεται με επιφυλάξεις. Τον Απρίλιο ο Ντενκτάς υποχρεώνεται να επιτρέψει την κυκλοφορία των Κυπρίων σε ελεύθερα και κατεχόμενα εδάφη.
Τον Δεκέμβριο εκλέγεται «πρωθυπουργός» των Τουρκοκυπρίων ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, ενώ «πρόεδρος» παραμένει ο Ντενκτάς. Ο Παπαδόπουλος ζητεί επανάληψη των προσπαθειών επίλυσης του Κυπριακού, πριν την 1η Απριλίου 2004, που η Κύπρος εντάσσεται επισήμως στην ΕΕ. Οι τελικές διαβουλεύσεις έγιναν στη Λουκέρνη μεταξύ του εκπροσώπου του Ανά, Αλβάρο ντε Σότο, του Παπαδόπουλου και του Ντενκτάς. Στην τελική μορφή του σχεδίου, αντιτίθεται τόσο ο Παπαδόπουλος, όσο και ο Έλληνας πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής.
Στις 7 Απριλίου ο Παπαδόπουλος απευθύνει το δραματικό διάγγελμα, μ το οποίο ζητεί καταψήφιση του σχεδίου. Ήταν τότε που είπε την περίφημη φράση «Παρέλαβα κράτος διεθνώς αναγνωρισμένο. Δεν θα παραδώσω κοινότητα χωρίς δικαίωμα λόγου διεθνώς και σε αναζήτηση κηδεμόνα. Κι όλα αυτά έναντι παραπλανητικών, δήθεν, προσδοκιών, έναντι της ανεδαφικής ψευδαίσθησης ότι η Τουρκία θα τηρήσει τις δεσμεύσεις της».
Βασικές προβλέψεις που οδήγησαν το σχέδιο σε ναυάγιο, ήταν η δυνατότητα της Τουρκίας να παρεμβαίνει στρατιωτικά όποτε νομίζει ότι κάτι δεν τηρείται σωστά, η παρουσία πολλών τουρκικών στρατευμάτων στο νησί, ο de facto διαμελισμός της Κύπρου με σειρά προνομίων των Τουρκοκυπρίων κι απαγορεύσεων για τους Ελληνοκύπριους κλπ-
Του Διαμαντή Σεϊτανίδη
http://fonaklas.blogspot.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου