Αγριες νύχτες στη Ροδόπη!

Δυο βδομάδες πριν, ξαναδιάβασα την ιστορία του λύκου και του ζαρκαδιού «γραμμένη» στο χώμα!

Μια παγωμένη μέρα του Δεκέμβρη ήταν, πάνω σε μια ανεμοδαρμένη πλαγιά της Δυτικής Ροδόπης. Και τα ίχνη της άγριας σκηνής που εξελίχθηκε εκεί την προηγούμενη νύχτα, ήταν άμεσα ορατά πάνω στο λιγοστό χιόνι... 

Λίγες κηλίδες αίμα, τούφες από τις τρίχες ενός ζαρκαδιού που δεν μπόρεσε να ξεφύγει, ένα τόσο δα μικρό κομμάτι από δέρμα, και τα πατήματα από δυο λύκους που μοιράστηκαν τη λεία τους!...

«Τσεκάρει» τα πιο συχνά «περάσματα», γνωρίζοντας καλά πως τα ζαρκάδια και τα αγριογούρουνα περνάνε πάντα από το ίδιο σημείο...

Εδώ στα μέρη μας, η παρουσία του λύκου είναι δεδομένη. Είτε σε μικρές ομάδες (κυρίως μάνα με 2-3 μικρά) είτε μεμονωμένα είτε ορισμένες -σπάνιες- φορές κοπαδιαστά... Παλαιότερα, σπάνια έβλεπε κανείς ίχνη λύκου στο πρωινό «κόψιμο» ιχνών για τα αγριογούρουνα. Σήμερα όμως, είναι μια απλή καθημερινότητα. Ακόμη πιο σπάνιο ήταν να συναντήσει η παγάνα μας λύκο μέσα στην ακτίνα δράση της, όμως τα τελευταία πέντε χρόνια έγινε κι αυτό... τρεις φορές!

Οταν ξεκινούσα το κυνήγι του αγριογούρουνου στα τέλη της δεκαετίας του 1970, οι παλιοί μας μάθαιναν πως ο λύκος οσμίζεται, ακούει και φροντίζει να εξαφανίζεται έγκαιρα, για να μη συναντηθεί ποτέ μαζί μας, όταν ξεκινούσε μια παγάνα... Τότες, ο λύκος ήταν πράγματι «σπάνιος». Μόνο μια φορά θυμάμαι, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, έναν συγχωριανό μου.. να περιφέρει σκοτωμένο λύκο στα σπίτια και τα μαντριά του χωριού, για να μαζέψει το μπαχτσίσι από τα νοικοκυριά (ένα ολόκληρο... κοπαδάκι αρνάκια)!

Βίοι παράλληλοι
Το ίδιο συνέβαινε εκείνα τα χρόνια και με το ζαρκάδι, που... πάλευε στα λιγοστά ξέφωτα των δασών με την πείνα του και το αέναο κυνηγητό των λύκων και των ανθρώπων. Γιατί οι λύκοι και τα ζαρκάδια, διατρέχουν... βίους παράλληλους στα βουνά μας! Η μετανάστευση των δύο πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών άφησε ακαλλιέργητες μεγάλες εκτάσεις μέσα στα βουνά και στα δάση, κυρίως εκείνα τα παλιά ημιορεινά και πετρώδη καπνοχώραφα που στα χρόνια τους έζησαν κόσμο και κοσμάκη.

Νέο... «κτηματολόγιο»
Η ελεύθερη κτηνοτροφία περιορίστηκε επίσης σημαντικά, με αποτέλεσμα να δοθεί ζωτικός χώρος στα άγρια ζώα. Εκατοντάδες χωριά της Μακεδονίας και της Θράκης, δεν κατοικήθηκαν ποτέ ξανά μετά τη λαίλαπα της δεκαετίας του 1940, οπότε νέες ορεινές εκτάσεις... μεταγράφηκαν υπέρ των αγριμιών του βουνού και του λόγγου. Ετσι, μεγάλωσε το... κτηματολόγιο της άγριας φύσης και μεταβιβάστηκε στα ζαρκάδια, στους λύκους και στα αγριογούρουνα... η νομή και η χρήση των βουνών!

Διαψεύδοντας τους σκόπιμους θρήνους και οδυρμούς διαφόρων ΜκΟ, τα ζαρκάδια αναπτύχθηκαν ραγδαία. Το ζαρκάδι γεννιέται, ζει και πεθαίνει σε μια περιοχή πολύ μικρή, μια περιοχή που οριοθετείται σε έναν κύκλο διαμέτρου 2-3 χιλιομέτρων... Αντίθετα ο λύκος διανύει μεγάλες αποστάσεις, ανάλογα κυρίως με την εποχή και τη διαθεσιμότητα τροφής.

Την περίοδο που δεν ζευγαρώνει (Ιούλιο και Αύγουστο) το ζαρκάδι ζει μόνο του σύμφωνα με τις γραφές, αν και τα τελευταία χρόνια βρίσκουμε και ομάδες τριών και περισσότερων ζώων μαζί!

Μετά μια δύσκολη ομολογουμένως κύηση πέντε μηνών, η φύση έχει προβλέψει τα μικρά ζαρκάδια να γεννιούνται μαζί με το φρέσκο χορτάρι και τους νέους βλαστούς, εκεί γύρω στον Απρίλη με Μάη...

Ο λύκος από την άλλη, αρχίζει να «σέρνει» στα τέλη του Ιανουαρίου και γεννά σε δύο μήνες 5 έως 7 λυκόπουλα.

Τα περισσότερα ζαρκάδια που είδα φαγωμένα τον τελευταίο καιρό, είναι δίπλα σε δύσβατους ορεινούς δρόμους και σε μεγάλα μονοπάτια.

Η κοινωνία των λύκων είναι μια οργανωμένη ομάδα με σαφή «στρατηγική» μέσα στο δάσος... Θυμάμαι πριν από δύο χρόνια, σε μια παγάνα μέσα στις οξιές της βορινής πλευράς του Φαλακρού, μέτρησα... πάνω από δεκαπέντε λύκους να εμφανίζονται απλωμένοι σαν τους... Ινδιάνους, κατεβαίνοντας με ταχύτητα την πλαγιά και διατηρώντας μια απόσταση περίπου δέκα μέτρων ο ένας από τον άλλον.

Η αγέλη ακολουθούσε τρία ζαρκάδια που μόλις με είχαν ξαφνιάσει στο καρτέρι μου, γιατί είχαν έρθει από τελείως αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που είχε ξεκινήσει -χιλιόμετρα μακριά- η παγάνα για τα αγριογούρουνα... Τα ζαρκάδια δηλαδή δεν τα «έσπρωχναν» οι παγανιέρηδες, αλλά οι λύκοι!

Περικύκλωμα...
Ηταν μεσημέρι, και οι λύκοι απλώς «άνοιξαν» και με προσπέρασαν, όπως λίγο πριν είχαν κάνει και τα ζαρκάδια. Ηταν μια εικόνα που θα με ακολουθεί μέχρι να κλείσω τα μάτια μου... Οι λύκοι ακροβολίστηκαν, καλύπτοντας 150 περίπου μέτρα «μετώπου», φτιάχνοντας έναν «κλοιό» που κάποια στιγμή θα έκλεινε γύρω από τα ζώα που καταδίωκαν.

Τίποτα, φυσικά, δεν μπορεί να ξεφύγει από μια τέτοια επίθεση! Αυτό που κάνει τον λύκο αποτελεσματικό, είναι το «κόψιμο» των μονοπατιών και οι τακτικές περικύκλωσης που εφαρμόζουν οι αγέλες.

Ενας άλλος προσφιλής τρόπος τους, είναι η ενέδρα σε μέρη όπου θα περάσει το ζαρκάδι. Και αυτά δεν είναι τα προφανή, όπως τα ρυάκια, οι πηγές κλπ. που θα νόμιζε κανείς...

Τα περισσότερα ζαρκάδια που είδα φαγωμένα τον τελευταίο καιρό, είναι δίπλα σε δύσβατους ορεινούς δρόμους και σε μεγάλα μονοπάτια, εκεί όπου υπάρχουν βατόμουρα (τα φύλλα τους είναι η πιο προσφιλής τροφή των ζαρκαδιών στα βουνά του χειμώνα). Ειδικά φέτος, που η ξηρασία πήγε τον καιρό πίσω, ακόμη και τώρα υπάρχουν τρυφερά φύλλα στις βατομουριές. Στήνεται, λοιπόν, κρυμμένη η λύκαινα και περιμένει...

Σε κοντινή απόσταση και απλωμένοι κυκλικά γύρω, είναι και οι υπόλοιποι λύκοι, περιορίζοντας τις δυνατότητες διαφυγής. Η ύπαρξη δρόμου είναι ένα ακόμα πλεονέκτημα για τον λύκο, επειδή μπορεί να αναπτύξει αξιοπρεπή αρχική ταχύτητα για μερικές δεκάδες μέτρα, κάτι που μέσα στο πυκνό δάσος δεν είναι τόσο εύκολο...

Γι΄ αυτό, ακόμη και μέσα στο δάσος, οι επιθέσεις γίνονται σε ανοικτά ξέφωτα. Ενα άλλο σημείο επίθεσης είναι μια στροφή μονοπατιού, πάλι σε καρτέρι, κάτι που συνηθίζει ο λύκος... και στα κυνηγετικά σκυλιά!

Στα περάσματα...
Ο λύκος δεν κυνηγά μέσα στο δάσος, αλλά στους δρόμους και στα μονοπάτια του. Χρησιμοποιώντας τη μύτη του, περπατά σε χωματόδρομους για πολλά χιλιόμετρα, προσπαθώντας με υπομονή να φιλτράρει τις «φρέσκες» μυρωδιές. Ετσι, «τσεκάρει» τα πιο συχνά «περάσματα», γνωρίζοντας καλά πως τα ζαρκάδια και τα αγριογούρουνα περνάνε πάντα από το ίδιο σημείο...

Πέφτοντας με δύναμη στον λαιμό του ζαρκαδιού, ο λύκος το καταβάλλει άμεσα, χωρίς άλλη προσπάθεια. Είναι πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσει κανείς το πώς ανιχνεύει υποψήφια θηράματα η λύκαινα, όταν μάλιστα εκπαιδεύει τα μικρά της. Ουσιαστικά, σε ηλικία 7-8 μηνών, ο λύκος είναι ήδη σε θέση να ανταποκριθεί στις συνθήκες της σκληρής ζωής του, ακόμα και μόνος του.

Κάτι έχει αλλάξει...
Οι καιροί έχουν αλλάξει εκεί έξω, αλλά εμείς δεν είμαστε πια σε θέση να καταλάβουμε τις αλλαγές. Δεμένοι σε λανθασμένα μοντέλα ανάπτυξης εδώ και δεκαετίες, εξορίζουμε ό,τι απέμεινε από την παραγωγική ανθρώπινη παρουσία στα βουνά και στα δάση μας.

Τα βουνά μας τα φαντάζονται κάποιοι στην Αθήνα μόνο... για αγροτουρισμό και για επιδοτούμενες αρκούδες και λύκους! Ο λύκος έμεινε ανεξέλεγκτος «αφέντης» του βουνού και το ζαρκάδι έγινε από καιρό κοπαδιαστό.

Ο λύκος και το ζαρκάδι υπάρχουν από αιώνες εδώ πάνω, αλλά κάτι φαίνεται ότι αλλάζει. Δεν είμαι ειδικός επιστήμονας, αλλά για 35 χρόνια συνεχώς κοιμάμαι σε αυτό το δάσος επί τουλάχιστον 5 φορές τον μήνα!

Πάνω από 2.100 νύκτες έχω κοιμηθεί με σκεπή τα αστέρια, κάτω από βελανιδιές, οξιές και έλατα, με προσκέφαλο τις φτέρες.

Τους λύκους και τα ζαρκάδια δεν περιμένω να τους δω σε ντοκιμαντέρ στην τηλεόραση, ούτε στις χαριτωμένες εικόνες προς αστική κατανάλωση που κυκλοφορούν διάφορες ΜκΟ, για να δικαιολογήσουν επιδοτούμενα προγράμματα «περιβαλλοντικής ενημέρωσης»...

Γελάω με μια μεγάλη περιβαλλοντική οργάνωση, που επιμένει να γράφει στη σελίδα της στο Ιντερνετ ότι «το ζαρκάδι αναζητεί την τροφή του τις πρωινές ώρες και κατά το σούρουπο...»

Μάλλον σε άλλα δάση και σε άλλη ήπειρο...

Σωτήρης Δημηρόπουλος

Εθνος Κυνήγι