Συνέντευξη στον Κώστα Βλάχο
Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε μια πυρηνική κλιμάκωση στην Ουκρανία;
Αυτή τη στιγμή, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για φήμες. Προσωπικά δεν το έχω διαπιστώσει. Παρόλα αυτά, οι άνθρωποι που μιλούν για αυτές τις φήμες, έχουν σίγουρα έγκυρη πληροφόρηση. Το βέβαιο είναι πως τον Οκτώβριο του 2022, η ρωσική στρατιωτική ηγεσία σκεφτόταν να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα για να αποτρέψει την εκδίωξη των δυνάμεών της από τη Χερσώνα. Τότε, η πιθανότητα χρήσης πυρηνικών, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των μυστικών υπηρεσιών, ήταν 50/50.
Το πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας υπαγορεύεται από το ότι έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει πυρηνικά για να υπερασπιστεί επιθέσεις στο έδαφός της. Υπενθυμίζω ότι τον Σεπτέμβριο του 2022, είχε διεξαχθεί δημοψήφισμα για τις κατεχόμενες περιοχές της νοτιοανατολικής Ουκρανίας.*
Έτσι τον Οκτώβριο, όταν οι Ρώσοι φοβήθηκαν ότι θα εκδιωχθούν από την Χερσώνα, θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι η Χερσώνα αποτελεί πλέον ρωσικό έδαφος και να πουν «εμείς, σύμφωνα με το δόγμα μας, έχουμε το δικαίωμα να χρησιμοποιούμε πυρηνικά όπλα αν χρειαστεί».
Τότε, είχε γίνει και ανάλογη δήλωση από την ρωσική πλευρά σχετικά με αυτό. Αυτό ήταν, κατά τη γνώμη μου το σημείο που βρεθήκαμε πιο κοντά από ποτέ στη χρήση πυρηνικών στην Ουκρανία.
Ο Πούτιν όμως έχει κάνει και άλλες δηλώσεις. Όλες όμως είναι πάντα σύμφωνες, είτε με το ρωσικό δόγμα περί χρήσης πυρηνικών, είτε με το περιεχόμενο των διαβεβαιώσεων ασφαλείας που απορρέουν από τη Συνθήκη του 1968 για τη μη διάδοση των πυρηνικών.
Όπως γνωρίζουμε, με τη Συνθήκη του 1968, οι πυρηνικές δυνάμεις δεσμεύονται να μη χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα εναντίον μη πυρηνικών κρατών, εκτός αν τα μη πυρηνικά κράτη είναι σύμμαχοι κάποιας πυρηνικής δύναμης.
Ο Πούτιν το επανέλαβε αυτό με την αρνητική έννοια, το έθεσε διαφορετικά και είπε ότι θεωρούμε ότι η Ουκρανία είναι πλέον σύμμαχος μιας πυρηνικής δύναμης, δηλαδή των ΗΠΑ και της Βρετανίας, οπότε δεν καλύπτεται από τις διαβεβαιώσεις της Συνθήκης του 1968.
Φυσικά, υπάρχει μια προειδοποίηση πίσω από την εκτόξευση του βαλλιστικού πυραύλου Oreshnik από την πλευρά της Ρωσίας προς την Ουκρανία. Ο συγκεκριμένος πύραυλος δεν έφερε μεν πυρηνική κεφαλή, είναι όμως ικανός να φέρει. Μάλιστα, δεν ήταν σαφές μέχρι την πρόσκρουση ότι δεν έφερε πυρηνική κεφαλή
Οπότε υπάρχει σήμανση. Υπάρχουν συνολικά κάποια σημάδια προφανώς από το Κρεμλίνο, δεν υπάρχουν ωστόσο σημάδια αυτή τη στιγμή ότι μπορούν να λειτουργήσουν τόσο απερίσκεπτα.
Πηγή: AP
Τι σημαίνει για την αρχιτεκτονική ασφάλειας του ΝΑΤΟ η αλλαγή του πυρηνικού δόγματος της Ρωσίας; Θα επηρεαστούν άλλοι «παίκτες» όπως η Βόρεια Κορέα που συνδράμει τη Ρωσία;
Για το ΝΑΤΟ, αυτό που είναι πολύ σημαντικό, είναι να κάνει εντελώς σαφές ότι οποιαδήποτε σπιθαμή του εδάφους του δέχεται επίθεση, θα ήταν λόγος για να αναλάβει δράση ολόκληρη η συμμαχία και ότι η συμμαχία διαθέτει όλα τα μέσα για να το πράξει. Έτσι, αυτή η αποτρεπτική δήλωση και μόνο είναι πολύ σημαντική.
Σε σχέση με τη Βόρεια Κορέα, εμπλέκεται μόνο έμμεσα στέλνει όπλα και στρατιώτες στη Ρωσία.
Δεν υπάρχει όμως άμεση αντιπαράθεση μεταξύ της Βόρειας Κορέας και του ΝΑΤΟ με την έννοια ότι δεν υπάρχουν δυνάμεις του ΝΑΤΟ στην ουκρανική πλευρά. Οπότε η Ουκρανία βρίσκεται τεχνικά σε πόλεμο με τη Βόρεια Κορέα αν δεχθούμε ότι έχει στείλει οργανωμένα στρατό και αυτοί οι στρατιώτες που πήγαν στην Ουκρανία δεν είναι απλώς άνθρωποι που έχουν πάει εθελοντικά.
Τι θα σήμαινε για το ΝΑΤΟ μια ενδεχόμενη ήττα της Ουκρανίας από τη Ρωσία;
Αυτό που θα σήμαινε η ήττα της Ουκρανίας θα ήταν ότι εισερχόμαστε σε μια νέα τάξη πραγμάτων στην οποία μια μεγάλη δύναμη σαν τη Ρωσία, μια υπερδύναμη ουσιαστικά, μπορεί να ξεφύγει με κατάφωρη επιθετικότητα, αγνοώντας τον Χάρτη του ΟΗΕ, ο οποίος προβλέπει ότι δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιεί κάποιο μέλος βία προς το συμφέρον του.
Ως εκ τούτου, αυτό θα δημιουργούσε προηγούμενο. Δεν θα έχουμε καμία δυνατότητα σε αυτό να ανακόψουμε ένα ενδεχόμενο κύμα άλλων ισχυρών χωρών που θα σκεφτούν να το κάνουν στο μέλλον. Ο κανόνας θα έχει παραβιαστεί και ουσιαστικά επιστρέφουμε σε ένα σύστημα αναρχίας, όπου το δίκιο το έχει όποιος έχει και την ισχύ και αυτό θα ήταν τρομερό, όχι μόνο για το ΝΑΤΟ, αλλά και για πολλές άλλες χώρες στον κόσμο που έχουν γείτονες με επεκτατικές βλέψεις.
Τελικά, πρόκειται για μια πολύ σημαντική υπονόμευση της διεθνούς τάξης και του διεθνούς συστήματος που βασίζεται σε κανόνες.
Πηγή: AP
Τι περιμένουμε από την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, πιστεύετε πως θα επηρεάσει την έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία;
Πολύ δύσκολη ερώτηση για μένα, καθώς δεν είμαι ένας από τους ανθρώπους του στενού περιβάλλοντος του Τραμπ. Μπορώ μόνο να σας πω τι έχουν εικάσει οι άνθρωποι που έχουν συνεργαστεί με τον Τραμπ και έχουν εργαστεί στην κυβέρνηση Τραμπ κατά την πρώτη προεδρία του, τους οποίους έχω παρακολουθήσει από πολύ κοντά.
Σημειώστε το εξής: ο Τραμπ είναι ένας άνθρωπος που είναι εντελώς συναλλακτικός.
Δεν μπορείς να τον κερδίσεις λέγοντας, «πρέπει να μας λυπηθείς γιατί αγωνιζόμαστε για σένα. Αγωνιζόμαστε για τη διεθνή τάξη». Με τέτοιο τρόπο, ούτε οι Ουκρανοί αλλά ούτε και οι Ευρωπαίοι μπορούν να έχουν επιρροή πάνω του. Απεναντίας, αν αισθανθεί ότι πρόκειται να πάρει κάτι σε αντάλλαγμα, τότε φαίνεται να είναι περισσότερο δεκτικός.
Σε ενδεχόμενες συζητήσεις, αν οι Ουκρανοί πάνε στον Τραμπ και του πουν, κοιτάξτε, χρειαζόμαστε βοήθεια και σε αντάλλαγμα θα επιτρέψουμε πολλές αμερικανικές επενδύσεις ή εξαγωγές στην Ουκρανία μετά την αποκατάσταση της ειρήνης, τότε είναι πιθανό να το ακούσει και να το εξετάσει.
Πολλοί άνθρωποι έλεγαν πριν από τις εκλογές ότι αν εκλεγεί ο Τραμπ, τότε η Ουκρανία είναι τελείως χαμένη. Άκουσα όμως και ανθρώπους να είναι ελαφρώς πιο αισιόδοξοι και να λένε ότι «πιστεύουμε ότι μπορεί να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία». Αν το δεχθούμε, θέλει σαφώς να είναι ένας πρόεδρος που θα πάρει το Νόμπελ Ειρήνης επειδή το είχε πάρει και ο Ομπάμα. Σαφώς το θέλει.
Είναι ξεκάθαρα αυτός που αν έχει μια λύση όπου μπορεί να είναι ο μεγάλος ειρηνοποιός, θα τον ευχαριστήσει. Ως εκ τούτου, θα μπορούσε κάλλιστα να μεσολαβήσει για μια ανακωχή κάποιου είδους. Το ίδιο ισχύει και για τη Μέση Ανατολή. Όλοι πιστεύουμε ότι προσπαθεί να δώσει και στον Νετανιάχου κάποια ειρηνευτική λύση. Θα συνεργαστεί μαζί του. Οπότε θέλει να δει τον εαυτό του ως κάποιον θα μείνει στην ιστορία με θετική έννοια.
Εάν δεχθούμε ότι ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, ποιους στρατηγικούς στόχους της έχει επιτύχει η Ρωσία από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία;
Ο κύριος στρατηγικός στόχος της Ρωσίας φαίνεται πως είναι διττός. Αφενός, επιχειρείται να καθοριστεί η κοσμοθεωρία των Ρώσων, και αφετέρου, να αποσαφηνιστεί η οπτική του Πούτιν για τον κόσμο. Σε άρθρο του Ιουνίου 2021, ο Ρώσος πρόεδρος υποστήριξε ότι η Ουκρανία αποτελεί μέρος της Ρωσίας. Αυτή η δήλωση αρνείται την ύπαρξη του ουκρανικού κράτους και το δικαίωμά του στη διατήρηση της ανεξαρτησίας του, θέτοντας, θεωρητικά, ως στόχο την κατάληψη ολόκληρης της χώρας.
Παράλληλα, μια πιο περιορισμένη προσέγγιση επικεντρώνεται στον έλεγχο της ανατολικής Ουκρανίας, γνωστής ως «Νέα Ρωσία», όρος που παραπέμπει στη Ρωσία της εποχής της Μεγάλης Αικατερίνης του 18ου αιώνα. Οι στόχοι περιλαμβάνουν περιοχές όπως η Κριμαία και άλλα εδάφη που θεωρούνται ιστορικά αποικιακές κτήσεις της τσαρικής Ρωσίας, τις οποίες η Ρωσία επιδιώκει να επαναφέρει υπό την κυριαρχία της.
Ουσιαστικά, η Ρωσία μπορεί να ισχυριστεί ότι έχει επιτύχει τους άμεσους στόχους της, ανακαταλαμβάνοντας εδάφη που συνδέονται με τη «Νέα Ρωσία». Αν ο Πούτιν επιλέξει μια μετριοπαθή στάση, μπορεί να παρουσιάσει αυτή την εξέλιξη ως πλήρη επιτυχία της αποστολής του.
Πηγή: AP
Τελικά, πόσο κοντά πιστεύετε πως είμαστε στο τέλος του πολέμου στην Ουκρανία;
Τον περασμένο Σεπτέμβριο είχα κάνει μια δημοσίευση και εκεί η εκτίμησή μου ήταν ότι οι Ουκρανοί θα άντεχαν άλλον ένα χρόνο.
Τώρα παρατηρώ, και γίνεται αρκετά σαφές, ότι οι Ουκρανοί έχουν εξαντληθεί εντελώς και ότι ο ίδιος ο πληθυσμός στην Ουκρανία λέει περισσότερο «ας σταματήσουμε καλύτερα τον πόλεμο» παρά «να συνεχίσουμε να μαχόμαστε». Επίσης, βλέπουμε τον Ζελένσκι αρκετά απελπισμένο να λέει ότι είναι έτοιμος να μιλήσει για ανακωχή.
Έτσι, θα μπορούσα να πω πως κάτι τέτοιο είναι πιθανό να συμβεί ακόμη και μέσα στα Χριστούγεννα. Σε κάθε περίπτωση νομίζω ότι ο πόλεμος θα τερματιστεί μέσα στο 2025.
*Δημοψηφίσματα για το μέλλον των κατεχομένων από τη Ρωσία περιοχών της νοτιο-ανατολικής Ουκρανίας, διεξήχθησαν από τις 23 ως τις 27 Σεπτεμβρίου του 2022 στις περιοχές του Ντονμπάς, της Ζαπορίζια και της Χερσώνας.
Συγκεκριμένα, δημοψηφίσματα ένωσης με τη Ρωσία έλαβαν χώρα στα de facto κράτη της Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ και της του Λουγκάνσκ (Ντονμπάς) ενώ δημοψηφίσματα απόσχισης από την Ουκρανία έλαβαν χώρα στις «στρατιωτικο-πολιτική διοίκηση της Χερσώνας» και της «στρατιωτικο-πολιτικής διοίκησης της Ζαπορίζια».
**Η Beatrice Heuser είναι διακεκριμένη καθηγήτρια Στρατηγικής και Διεθνών Σχέσεων στη σχολή Διακυβέρνησης του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών με ειδίκευση στη στρατιωτική ιστορία, στην εξέλιξη της στρατηγικής και στην πυρηνική στρατηγική. Έχει διδάξει στο King's College του Λονδίνου, στο Πανεπιστήμιο του Reading, στο Πανεπιστήμιο της Γλασκόβης και σε άλλα Πανεπιστήμια, ενώ έχει εργαστεί και ως σύμβουλος του ΝΑΤΟ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου