Κύπρος: Η «απορωσοποίηση» σε επτά βήματα - Πώς «κόβει» η Λευκωσία τους δεσμούς με τη Μόσχα

Σε εξέλιξη ο... απογαλακτισμός 

- «Κλειδί» το... φρένο στα «χρυσά» διαβατήρια, το λουκέτο σε 72.000 εταιρείες-«κελύφη», η απομάκρυνση της εισαγγελέως που είχε ανοιχτή γραμμή με τη Μόσχα και η αναγνώριση της Αυτοκέφαλης Ουκρανικής Εκκλησίας

Τα τελευταία χρόνια, αν κάποιος αποφάσιζε να επισκεφτεί την κοσμοπολίτικη Λεμεσό θα έπρεπε να έχει και ένα ελληνορωσικό λεξικό για να... συνεννοηθεί. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης η Κύπρος και ειδικότερα η Λεμεσός άρχισαν να εκρωσίζονται με την εγκατάσταση χιλιάδων Ρώσων υψηλής οικονομικής επιφάνειας, για τους οποίους ουδείς γνώριζε με ποιον τρόπο απέκτησαν τα χρήματα που διέθεταν. Μαζί τους έφεραν και τη νοοτροπία του νεόπλουτου που ψάχνει να βρει τρόπους για να επιδείξει το γεμάτο πορτοφόλι του.

Ο ήλιος και η θάλασσα δεν ήταν τα μόνα θέλγητρα της Κύπρου. Το σημαντικότερο ήταν το χαλαρό τραπεζικό σύστημα και η ευκολία με την οποία μπορούσαν να στήσουν εταιρείες χωρίς να φαίνονται οι πραγματικοί ιδιοκτήτες. Το χρήμα έρεε άφθονο και οι Ρώσοι είχαν αρχίσει να νιώθουν σαν στο σπίτι τους. Εκτόξευσαν τις τιμές των ακινήτων στα ύψη, καθώς αγόραζαν όσο-όσο, έφτιαξαν εφημερίδες, ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς, ρωσικές εκκλησίες και, για κερασάκι στην τούρτα, ένα κόμμα το οποίο δεν τόλμησε ποτέ να εκτεθεί σε εκλογές.

Παράλληλα, εντάθηκε μέσα από περίεργες ιστοσελίδες η προπαγάνδα της Μόσχας, η οποία στόχευε στη διείσδυση στην κυπριακή κοινωνία με όχημα την Ορθοδοξία και τον φιλελληνισμό. Ωσπου ήρθαν το 2013 το κούρεμα καταθέσεων, η κατσάδα από την Ε.Ε. για την πώληση «χρυσών» διαβατηρίων, το νομοσχέδιο Μενέντεζ - Ρούμπιο που υπαγόρευε απεξάρτηση από τη Ρωσία, και, τέλος, η εισβολή στην Ουκρανία, η οποία δεν άφηνε πολλά περιθώρια στο φιλορωσικό λόμπι να ανακόψει την επιβολή κυρώσεων από μια χώρα-μέλος της Ε.Ε.

Η Κύπρος, λοιπόν, παρότι υπάρχουν ακόμα ισχυρές αντιστάσεις, απορωσοποιείται ραγδαίως γιατί δεν μπορεί να κάνει αλλιώς. Μέχρι το 2013 απολάμβανε προνομιακές σχέσεις με τη Ρωσία, καθώς ήταν η μεγαλύτερη επενδύτρια στην αχανή χώρα του Πούτιν. Στην πραγματικότητα, οι κυπριακές επενδύσεις στη Ρωσία αποτελούσαν επενδύσεις Ρώσων, οι οποίοι μετέφεραν τα χρήματά τους στις κυπριακές τράπεζες και στη συνέχεια τα διοχέτευαν και πάλι στη χώρα τους. Από αυτό το πηγαινέλα έμεναν αρκετά εκατομμύρια ευρώ και στην Κύπρο, καθώς οι τράπεζες μοίραζαν γενναία επιτόκια δημιουργώντας τη φούσκα που έσκασε με πάταγο τον Μάρτιο του 2013.

Ρωσική εκκλησία στο Επισκοπειό Λευκωσίας

Προτού το Eurogroup αποφασίσει να κουρέψει όλες τις καταθέσεις άνω των 100.000 ευρώ, η κυβέρνηση Αναστασιάδη, η οποία λίγες ημέρες πριν είχε διαδεχτεί την κυβέρνηση Χριστόφια, αναζήτησε σωσίβιο στη Μόσχα. Ο τότε υπουργός Οικονομικών Μιχάλης Σαρρής βρήκε κλειστές τις πόρτες του Κρεμλίνου, καθώς ο Βλαντιμίρ Πούτιν αρνήθηκε να βάλει το χέρι στην τσέπη.

Είχε δώσει λίγο νωρίτερα δάνειο 2,5 δισ. ευρώ στην κυβέρνηση Χριστόφια με τοκογλυφικό επιτόκιο 4,5%! Αργότερα, η κυβέρνηση Αναστασιάδη κατάφερε να το μειώσει στο 2,5%, όταν η Ε.Ε. δάνειζε την Κύπρο με 0,8%! Το χρέος αποπληρώθηκε και η δανειακή εξάρτηση από τη Ρωσία τερματίστηκε. Ταυτόχρονα τερμάτισαν και την εμπιστοσύνη τους στο τραπεζικό σύστημα πολλοί Ρώσοι εκατομμυριούχοι, αφού είδαν τις καταθέσεις τους να εξαφανίζονται με το κούρεμα, που τους άφησε μόλις 100.000 ευρώ σε κάθε λογαριασμό.

Η κυπριακή κυβέρνηση, θέλοντας να μη δυσαρεστήσει τους Ρώσους, αποφάσισε να τους αποζημιώσει παραχωρώντας τους μετοχές στις τράπεζες. Ετσι οι κυπριακές τράπεζες που δεν έκλεισαν ελέγχονταν κατά μεγάλο μέρος από Ρώσους, οι οποίοι όμως δεν ονειρεύονταν να γίνουν τραπεζίτες. Οι μετοχές στη συνέχεια μεταβιβάστηκαν σε Αμερικανούς και άλλους επενδυτές, με τη ρωσική επιρροή σχεδόν να εκμηδενίζεται.

Μαζί με τα κεφάλαια άρχισαν να αποχωρούν και πολλοί Ρώσοι, αναζητώντας άλλο λιμάνι για όσα χρήματα τους είχαν απομείνει. Στους κυπριακούς αυτοκινητόδρομους εμφανίστηκαν πινακίδες με μηνύματα απελπισίας: «Αδέλφια μας Ρώσοι, μη μας προδώσετε»... Τα... αδέλφια, όμως, είδαν ότι με τα μνημόνια και τον έλεγχο της τρόικας τα πράγματα έσφιγγαν.

Σημαντικό βήμα στην απορωσοποίηση της Κύπρου έπαιξε και η απόφαση να κλείσουν μέσα σε ένα βράδυ 72.000 εταιρείες-κελύφη (που ο πραγματικός ιδιοκτήτης δεν ήταν γνωστός), οι περισσότερες εκ των οποίων ανήκαν σε Ρώσους. Εκείνη η απόφαση είχε προκαλέσει την οργή του Ρώσου πρεσβευτή Στανισλάβ Οσάτσι, ο οποίος συχνά πραγματοποιούσε παρεμβάσεις διά δηλώσεων, με πιο χαρακτηριστική την προειδοποίηση για μείωση του τουριστικού ρεύματος από τη Ρωσία στην Κύπρο.

Ο Νίκος Αναστασιάδης δίνει το «παρών» σε ρωσικό φεστιβάλ στη Λεμεσό

Πάρτυ διαβατηρίων

Η κυβέρνηση Αναστασιάδη, θέλοντας να συγκρατήσει το κύμα φυγής των Ρώσων, αλλά και να προσελκύσει και άλλους, έβαλε μπρος τη μηχανή έκδοσης διαβατηρίων έναντι επενδύσεων. Ουσιαστικά, επρόκειτο για πώληση της ευρωπαϊκής υπηκοότητας σε όποιον αγόραζε πολυτελές σπίτι και κατέθετε ένα σεβαστό ποσό στις τράπεζες της Κύπρου.

Πουλήθηκαν συνολικά 7.000 διαβατήρια, τα περισσότερα σε Ρώσους. Πέρα από τον επενδυτή, έπαιρναν διαβατήριο η σύζυγος και τα παιδιά, ενώ κάτω από κάποιες προϋποθέσεις Ευρωπαίοι υπήκοοι βαφτίζονταν και οι γονείς. Εκ των υστέρων, όλοι παραδέχτηκαν ότι τα «χρυσά» διαβατήρια βοήθησαν ελάχιστα την κουρεμένη κυπριακή οικονομία, αλλά βοήθησαν πολύ τα δικηγορικά και λογιστικά γραφεία, όπως και τους εργολάβους, οι οποίοι έχτισαν επαύλεις για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες της αγοράς σπιτιών από τους Ρώσους. Η βαλίτσα όμως δεν πήγε μακρύτερα.

Η Ε.Ε. ανάγκασε τη Λευκωσία να κόψει μαχαίρι την πώληση διαβατηρίων. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Οι έρευνες που έγιναν κατέδειξαν ότι μεγάλος αριθμός διαβατηρίων είχε παραχωρηθεί σε απατεώνες, εγκληματίες και καταζητούμενους. Μετά τα αποκαλυπτήρια ξεκίνησε το «μάζεμα» με αφαίρεση υπηκοοτήτων και η μπάλα πήρε και πολλούς επιφανείς Ρώσους, οι οποίοι έχασαν και τα διαβατήρια, και τα λεφτά τους.

Πινακίδες στους δρόμους της Κύπρου στα ρώσικα: «Αδέρφια μη μας προδώσετε». Κάτω: Χειραψία Νίκου Αναστασιάδη - Βλαντιμίρ Πούτιν

Ορθοδοξία και μετάνοιες

Η Κύπρος, γνωστή ως «νήσος των αγίων», είχε όλες τις προδιαγραφές για την ανάπτυξη και των πνευματικών δεσμών με την ομόδοξη Ρωσία. Ωστόσο, αυτοί οι δεσμοί δεν ήταν και τόσο πνευματικοί, καθώς άρχισαν να εισρέουν πολλά χρήματα για να ικανοποιηθούν οι θρησκευτικές ανάγκες του ρωσικού πληθυσμού σε ένα νησί χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την Αγία Ρωσία.

Οι ταπεινές εκκλησίες με την τοπική πουρόπετρα δεν ήταν αρκετά επιβλητικές και έτσι άρχισαν να χτίζονται ναοί με ρωσικούς χρυσούς τρούλους, με τη συμβολή κάποιων Κυπρίων μητροπολιτών, οι οποίοι δεν δίστασαν να φορέσουν ακόμα και σλαβικά άμφια (λευκό επανωκαλύμμαυχο), κάνοντας λιτανείες με την εικόνα των τσάρων, οι οποίοι, σημειωτέον, δεν έχουν αναγνωριστεί ως άγιοι από την Κυπριακή Εκκλησία. Βεβαίως, το χέρι στην τσέπη έβαζε Ρώσος ευεργέτης, ο οποίος φρόντισε να γίνει και τοιχογραφία του ίδιου και των μελών της οικογένειάς του στον νάρθηκα ναού.

Την ίδια περίοδο πύκνωσαν και οι επισκέψεις του πρώην πρωθυπουργού και πρώην αρχηγού της KGB, Σεργκέι Στεπάσιν, ο οποίος ηγείται της Ορθόδοξης Αυτοκρατορικής Εταιρείας Παλαιστίνης, η οποία είχε δημιουργηθεί από τους τσάρους σε μια προσπάθεια επέκτασης της επιρροής της Ρωσικής Εκκλησίας στη Μέση Ανατολή.

Και μετά... ήρθε η αναγνώριση της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ουκρανίας. Ομάδα φιλορώσων Κυπρίων μητροπολιτών σήκωσε μπαϊράκι, έχοντας και τη στήριξη του τότε πρεσβευτή Στανισλάβ Οσάτσι. Τάχθηκαν υπέρ του Πατριαρχείου Μόσχας και σταμάτησαν ακόμα και να συλλειτουργούν με τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου.

Και αυτό το κεφάλαιο όμως έκλεισε, καθώς σταδιακά, μετά τη ρωσική εισβολή του 2022 στην Ουκρανία, οι μητροπολίτες άρχισαν να υιοθετούν τη θέση του Οικουμενικού Πατριαρχείου διακόπτοντας τις σχέσεις με τη Μόσχα.

Η τελευταία μάχη των Ρώσων δόθηκε στις αρχιεπισκοπικές εκλογές του περασμένου Δεκεμβρίου, με την προσπάθεια εκλογής φιλορώσου Αρχιεπισκόπου Κύπρου. Η προσπάθεια απέτυχε, με την εκλογή του Αρχιεπισκόπου Γεωργίου, ο οποίος είχε καθαρή θέση υπέρ του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Κύπριος μητροπολίτης με ρωσικά άμφια λιτανεύει την εικόνα των τσάρων

Η Κύπρος ίσως είναι η μόνη χώρα-μέλος της Ε.Ε. στην οποία δημιουργήθηκε ρωσικό κόμμα! Πρόκειται για το κόμμα ΕΟΠ (Εγώ Ο Πολίτης), το οποίο ίδρυσαν Ρώσοι και Λευκορώσοι που είχαν πολιτογραφηθεί Κύπριοι. Το ΕΟΠ επιχείρησε ανεπιτυχώς να παρέμβει στα πολιτικά πράγματα, αλλά η εμβέλειά του αποδείχθηκε περιορισμένη. Επιχείρησε όμως να γίνει κοινοβουλευτικό κόμμα διά της πλαγίας προσεγγίζοντας τουλάχιστον δύο ανεξάρτητους βουλευτές. Η προσπάθεια αυτή διέρρευσε και ναυάγησε. Μία από τις πρωτοβουλίες του ΕΟΠ ήταν η πρόταση προς τον υπουργό Αμυνας για δημιουργία τάγματος ρωσόφωνων στον κυπριακό στρατό, η οποία βεβαίως απορρίφθηκε.

Ο πρόεδρος του ΕΟΠ ήταν και καλλιτεχνικός διευθυντής της Κρατικής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων. Ετσι, λοιπόν, την 9η Μαΐου (Ημέρα της Ευρώπης) η Κρατική Συμφωνική Ορχήστρα της Κύπρου αποφάσισε να κάνει συναυλίες με την μπάντα του ρωσικού στρατού για να γιορτάσει με σφυροδρέπανα και μπαλαλάικες την Ημέρα της Νίκης της Σοβιετικής Ενωσης! Αργότερα οδηγήθηκε στην αυτοδιάλυση και κατέβασε ρολά.

Πάντως, δεν ήταν λίγες οι φορές που τα υπόλοιπα κόμματα της Κύπρου εξυπηρέτησαν τη Ρωσία. Το Κυπριακό Κοινοβούλιο είναι το μοναδικό της Ε.Ε. που ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο ζητούσε την άρση των κυρώσεων κατά της Ρωσίας για την κατοχή της Κριμαίας. Οπως αποκαλύφθηκε, το κείμενο του ψηφίσματος είχε συνταχθεί στη Μόσχα και κατατέθηκε από το ΑΚΕΛ (Αριστερά της Κύπρου). Υπερψηφίστηκε απ’ όλα τα κόμματα, πλην του ΔΗΣΥ, ο οποίος τήρησε αποχή.

Επίσης, το ΕΔΕΚ - Σοσιαλιστικό Κόμμα διοργάνωσε διαδικτυακό δημοψήφισμα με κύριο ερώτημα αν πρέπει να ζητηθεί η έλευση ρωσικού στρατού στην Κύπρο! Παρόμοιο διαδικτυακό δημοψήφισμα διενεργήθηκε και από έναν κυπρορωσικό σύνδεσμο ο οποίος απαιτούσε άφιξη ρωσικών ειδικών δυνάμεων στην Κύπρο για σκοπούς άμυνας! Πρωτοστάτης σε αυτό τον σύνδεσμο ήταν ο Ρώσος βουλευτής Βιτάλι Μιλόνοβ του κόμματος Ενωμένη Ρωσία, του Πούτιν.

Ο Μιλόνοβ είχε αποκτήσει ακίνητη περιουσία στην Κύπρο και συχνά ντυνόταν με άμφια. Κατά τις επισκέψεις του στο νησί πραγματοποιούσε συναντήσεις με τις ηγεσίες των κυπριακών κομμάτων. Ολες αυτές οι επαφές έχουν πλέον διακοπεί.

Εισαγγελείς και... πάθος

Το 2017 δημιουργήθηκε τεράστιο θέμα με τη διαρροή χιλιάδων mails από τον λογαριασμό της αρχαιότερης εισαγγελέως της Κύπρου, η οποία είχε αναλάβει τις υποθέσεις αιτημάτων έκδοσης ξένων υπηκόων στις χώρες τους. Διαπιστώθηκε ότι υπήρχε ανοιχτή γραμμή με τη Ρωσική Εισαγγελία, κάτι που οδήγησε τον Κύπριο γενικό εισαγγελέα να δηλώσει ότι ετίθετο «ενδεχόμενο θέμα τάξης της εμπλεκόμενης εισαγγελέως αναφορικά με τη διαβίβαση στοιχείων προς το αιτούν συνδρομή κράτος (Ρωσία), τα οποία στοιχεία εκφεύγουν των αυστηρών ορίων της ενημέρωσης».

Τελικά, αντί να διωχθεί η εισαγγελέας... διατάχθηκε ποινική ανάκριση κατά των δημοσιογράφων που είχαν αποκαλύψει τα mails! Επίσης, η Κυπριακή Δικαιοσύνη εξέδωσε διάταγμα με το οποίο απαγόρευσε στους δημοσιογράφους την αποκάλυψη του περιεχομένου των ηλεκτρονικών μηνυμάτων της εισαγγελέως, η οποία είχε τιμηθεί για το έργο της από τη ρωσική πρεσβεία.

Ο τέως πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης είχε δηλώσει ότι με τη συμπεριφορά της η εισαγγελέας φέρνει «το κράτος σε δύσκολη θέση και δεν νομίζω ότι ο ρόλος ενός εισαγγελέως είναι να παραβιάζει προσωπικά δεδομένα και να δημιουργεί ένα σωρό προβλήματα στις σχέσεις της χώρας μας είτε με τους Ευρωπαίους εταίρους, είτε με τους Ρώσους φίλους».

Η εισαγγελέας τελικά μετακινήθηκε από τη θέση της προκειμένου να μην μπορεί να ασχοληθεί με θέματα αιτημάτων της Ρωσίας. Εκ των πραγμάτων, χάθηκε και η ευκολία με την οποία οι Ρώσοι μπορούσαν να επιτυγχάνουν την ικανοποίηση αιτημάτων τους από τις κυπριακές αρχές.

Η Κύπρος από την ίδρυσή της το 1960 σχοινοβατούσε μεταξύ Ανατολής και Δύσης, εντασσόμενη την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου στο Κίνημα των Αδεσμεύτων. Μετά την ένταξη στην Ε.Ε. το 2004, άρχισε με δυσκολία η στροφή προς τη Δύση. Ωστόσο, οι σχέσεις με τη Ρωσία παρέμεναν ισχυρές, με την επίκληση της σημαντικότητας της Μόσχας για το Κυπριακό. Συχνά, ρωσικά πολεμικά πλοία επισκέπτονταν τα κυπριακά λιμάνια, κάτι που ενοχλούσε ιδιαίτερα τις ΗΠΑ.

Αφιερωματική τοιχογραφία εύπορου Ρώσου σε ναό της Κύπρου

Ο γόρδιος δεσμός κόπηκε μετά την έγκριση του νομοσχεδίου Μενέντεζ - Ρούμπιο από το αμερικανικό Κογκρέσο, που, μεταξύ άλλων, προέβλεπε τον τερματισμό του ελλιμενισμού ρωσικών πολεμικών σκαφών στα κυπριακά λιμάνια. 

Το αντάλλαγμα ήταν η άρση του εμπάργκο στις πωλήσεις όπλων από τις ΗΠΑ στην Κύπρο.

Η διακοπή και αυτής της σχέσης παροχής διευκολύνσεων στη Ρωσία δεν ήταν καθόλου εύκολη, αφού για χρόνια είχε καλλιεργηθεί ένα έντονα φιλορωσικό κλίμα που είχε δημιουργήσει την εντύπωση ότι η Ρωσία ήταν περίπου προστάτιδα δύναμη της Κύπρου. Ενδεικτική ήταν η παρουσία του προέδρου Αναστασιάδη σε στρατιωτική παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία δίπλα στον Πούτιν το 2016. Ηταν ο μόνος ηγέτης κράτους-μέλους της Ε.Ε. που είχε αποδεχτεί την πρόσκληση του Ρώσου ηγέτη, δύο χρόνια μετά την κατάληψη της Κριμαίας (2014). Η κίνηση Αναστασιάδη είχε επικριθεί έντονα και είχε αποδοθεί στη δραστηριότητα του δικηγορικού του γραφείου το οποίο εξυπηρετούσε πολλούς Ρώσους πελάτες.

Και εδώ αντίποινα!

Έκτοτε και αυτές οι επισκέψεις διακόπηκαν και σήμερα η Λευκωσία διατηρεί τυπικές σχέσεις με τη Μόσχα, κάτι που αποτυπώνεται και στην επιλογή του νέου πρεσβευτή της Ρωσίας στην Κύπρο που για πρώτη φορά είναι μουσουλμάνος.

Μανώλης Καλατζής 

Λευκωσία