Έχει νόημα αν αντί του ΔΝΤ είναι το ΕΝΤ;

Όταν οι ιστορικοί του μέλλοντος θα κληθούν να δώσουν ερμηνείες για τη Μεγάλη Ελληνική Κρίση του 2010, το ερώτημα που κυρίως θα τους απασχολήσει δεν θα είναι το σε τι οφείλονταν η κρίση, αλλά το γιατί διακύβευσε σε τέτοιο βαθμό τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Ένωσης. 

Κανένα άλλο γεγονός δεν εξέθεσε τη θεμελιώδη αδυναμία που βρίσκεται στην καρδιά της οικοδόμησης του ενιαίου νομίσματος όσο ο διάτρητος έλεγχος των δημοσιονομικών στοιχείων της Ελλάδας όταν αρχικά προσχώρησε στο ευρώ και σήμερα που ξεσπά το ελληνικό πρόβλημα, η έλλειψη βούλησης για συλλογική ευρωπαϊκή δράση.

Πώς γίνεται όμως και το πρόβλημα του δημόσιου χρέους μιας από τις πιο μικρές οικονομίες της Ευρωζώνης να απειλεί τη σταθερότητα ολόκληρης της Ευρωζώνης; Το πρόβλημα έχει να κάνει με το ότι η παρούσα κρίση δεν περιορίζεται στην Ελλάδα. Προκαλεί αναταραχή σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. 

Καταρχήν λόγω του φόβου ότι και άλλες χώρες-μέλη της, συγκεκριμένα η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία μπορεί να βρεθούν στο ...
στόχαστρο τον οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης και να υποστούν υποβαθμίσεις των κρατικών ομολόγων τους, και κατά δεύτερον, λόγω των ενισχυόμενων αποκλίσεων επί των προτάσεων για την ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου. 

Το θέμα ήρθε στο φως την περασμένη βδομάδα, με τη καταγραφή μιας σημαντικής διαφοροποίησης ανάμεσα στη Γαλλία και τη Γερμανία.

Καταρχήν η πρόταση περί ίδρυσης ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου (ΕΝΤ) προέκυψε στη βάση μιας σχεδόν παρανοϊκής αντίθεσης σε κάθε ανάμειξη του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στον παρόντα ευρωπαϊκό γρίφο. 

Η συνδρομή του ΔΝΤ θα μπορούσε να βοηθήσει με διάφορους τρόπους. 

Καταρχήν, το ΔΝΤ αποτελεί έναν εξωτερικό και ανεξάρτητο διαιτητή, που μπορεί να μεσολαβήσει ανάμεσα στην Ελλάδα και τους εταίρους της της Ευρωζώνης. 

Δεύτερον, το ΔΝΤ θα μπορούσε να υποχρεώσει την Ελλάδα να παράσχει αξιόπιστα στοιχεία για τον προϋπολογισμό και τα δημοσιονομικά της που τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης θα μπορούσαν να εμπιστευτούν. 

Και τρίτον, το ΔΝΤ θα ενεργούσε ως η ανεξαρτήτη εκείνη ‘αστυνομική υπηρεσία’, που θα απάλλασσε την Ελλάδα από την ταπείνωση της αποδοχής ελέγχων από τα άλλα μέλη της Ευρωζώνης – ιδίως τη Γερμανία – εφόσον η χώρα θα λογοδοτούσε σε έναν εξωτερικό και διεθνώς αξιόπιστο οργανισμό.

Αφού η Ελλάδα χρειάζεται οικονομική συνδρομή περί τα 25 δις ευρώ, γιατί δεν υιοθετείται η λύση της συνδρομής του ΔΝΤ; 

Ένα πολύ ανησυχητικό χαρακτηριστικό της παρούσας κρίσης είναι η ανάπτυξη μιας ευρύτατης συμφωνίας εντός της Ε.Ε. για την απόρριψη της ανάμειξης του ΔΝΤ με κάθε κόστος, κι αυτό παρά το γεγονός ότι πολλοί στην Αθήνα θεωρούν πως μια στρατηγική εξόδου της χώρας από την παρούσα κρίση υπό την καθοδήγηση του ΔΝΤ δεν θα ήταν περισσότερο οδυνηρή από τη λύση που επιβάλλουν οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης.

Αλλά η Κριστίν Λαγκάρντ, η Γαλλίδα υπουργός Οικονομικών, είναι κατηγορηματικά αντίθετη σε κάθε προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ. Και ο Λορέντζο Μπίνι Σμάγκι, μέλος του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δήλωσε πως ενδεχόμενη προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ θα σηματοδοτούσε την υπαγωγή του ευρώ στη διαχείριση μιας ‘εξωτερικής επιτροπής’.

Μια πιο ειλικρινής εξήγηση είναι πώς η ενδεχόμενη παροχή δανείου από το ΔΝΤ θα εξευτέλιζε τους ισχύοντες διακανονισμούς του ευρώ και θα προκαλούσε αμηχανία σε όλους εκείνους που ισχυρίζονταν το ευρώ ήταν πανίσχυρο και πως οι προβλέψεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης ήταν κάτι με το οποίο οι χώρες-μέλη της Ευρωζώνης μπορούσαν κάλλιστα να τα βγάλουν πέρα. Τα γεγονότα απέδειξαν ότι ισχύει το ακριβώς αντίθετο. Το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης δεν κατάφερε τελικά να διασφαλίσει την αναγκαία δημοσιονομική πειθαρχία των κρατών μελών προκειμένου να καταστεί το ευρώ αδιάτρητο.

Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν αναδύονται τα σχέδια για την ίδρυση ενός Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου. 

Η ιδέα ξεκίνησε από τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, πριν οχτώ μέρες. Ο Γερμανός υπουργός δεν έχει προσδιορίσει ακόμα λεπτομέρειες, αλλά το βασικό προτεινόμενο σχήμα είναι πως μπορεί να ιδρυθεί ένα ΕΝΤ που θα χρηματοδοτείται από τα πρόστιμα που θα καταβάλλουν οι χώρες οι οποίες θα παραβιάζουν  τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ε.Ε., και θα αυξάνει τους πόρους του δανειζόμενο από τις αγορές.

Οι χώρες που θα αντιμετωπίσουν δημοσιονομική κρίση θα μπορούν να ζητήσουν χρηματοδότηση από το ΕΝΤ έως του ποσού που έχουν καταβάλει. Και αυστηρά υπό την προϋπόθεση ότι οι δημοσιονομικές πολιτικές τους θα ελέγχονται και θα τυγχάνουν έγκρισης από τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Σε περίπτωση που ένα τέτοιο Ταμείο είχε ιδρυθεί το 1999, παράλληλα με την εισαγωγή του ευρώ, σήμερα θα διέθετε 120 δις ευρώ – αρκετά δηλαδή ώστε σε περίπτωση μείζονος κρίσης να μπορεί να παράσχει βοήθεια σε μια μικρή οικονομία της Ευρωζώνης, όπως η Ελλάδα.

Με την ίδρυση ενός ΕΝΤ, λένε οι υποστηρικτές του, οι χώρες της Ευρωζώνης θα αποκτήσουν τον έλεγχο των διαδικασιών παροχής έκτακτης συνδρομής, και δεν θα υπόκεινται σε κανένα εξωτερικό σώμα. Παράλληλα, η ρύθμιση περί χρηματοδότησης του ΕΝΤ μέσω επιβολής  προστίμων σε χώρες που θα παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες του ευρώ θα λειτουργήσει αποτρεπτικά απέναντι στην δημοσιονομική απειθαρχία. Η εν λόγω ρύθμιση εξυπηρετεί τα συμφέροντα χωρών όπως η Γερμανία καθώς το επίχειρημα περί μηχανισμών αποτρεπτικών της δημοσιονομικής απειθαρχίας τους ακούγεται πολύ πιο πειστικό από την αλτρουιστική έγνοια για τους πολίτες της Ελλάδας.

Αλλά η πρόταση περί ΕΝΤ έχει προκαλέσει και την αντίθεση πολλών χωρών. Καταρχήν διότι τυχόν υιοθέτησή της συνεπάγεται τον ουσιαστικό ενταφιασμό του κανόνα απαγόρευσης παροχής οικονομικής βοήθειας της Συνθήκης του Μάαστριχτ. 

Η ίδια η ίδρυση ενός τέτοιου Ταμείου, σημειώνουν οι επικριτές του, θα παρείχε στις χώρες με δημοσιονομικό έλλειμμα που υπερβαίνει το κατώφλι του 3% ένα αποτελεσματικό δίχτυ ασφαλείας.

Η δεύτερη αντίρρηση έχει πιο πρακτικές διαστάσεις. 

Η χρηματοδότηση του ΕΝΤ με τα πρόστιμα των χωρών που παραβιάζουν τους κανόνες του δημοσιονομικού ελλείμματος θα σήμαινε στην πράξη την επιβολή ενός επαχθούς δημοσιονομικού βάρους στις πιο φτωχές χώρες-μέλη της Ευρωζώνης, οι οποίες άλλωστε θα δυσκολεύονταν περισσότερο να  παραμείνουν μέσα στα όρια του ελλείμματος και του δημόσιου χρέους. Αυτό σημαίνει πως η ίδρυση ενός τέτοιου Ταμείου επιβαρύνει τους φτωχούς – άρα δημιουργεί τρομερές πιέσεις στους λεγόμενους ‘αδύναμους κρίκους’ της Ευρωζώνης.

Αλλά η πιο σημαντική δυσκολία έχει προφανώς να κάνει με το ότι η ίδρυση ενός τέτοιου Ταμείου θα απαιτήσει τη νομοθετική ενίσχυση των αρμοδιοτήτων και των εξουσιών της Ε.Ε., και συνάμα την εγκαθίδρυση ενός κοινού εποπτικού σώματος το οποίο θα ελέγχει τη δημοσιονομική πολιτική των χωρών που χρειάζονται οικονομική συνδρομή.

Το γεγονός όμως ότι σε πολλές χώρες δόθηκαν διαβεβαιώσεις περί της μη ενίσχυσης των εξουσιών της ΕΕ προκειμένου να πειστούν τα αρνητικά εκλογικά σώματα να εγκρίνουν τη νέα Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη εξηγεί γιατί η ελληνική κρίση αποτελεί ταυτόχρονα  μείζονα κρίση της Ευρωζώνης.