Eλπίδα: Πώς τη χάνουμε και πώς θα την ξαναβρούμε

Όταν ελπίζουμε, αισθανόμαστε ότι μπορούμε να κυριαρχήσουμε πάνω στις δυσκολίες και έχουμε την εσωτερική δύναμη να προσηλωθούμε στους στόχους μας.

Η απώλεια ελπίδας /απελπισία συχνά προκαλείται από μεγάλες προκλήσεις και δυσκολίες στη ζωή μας και συνδυάζεται από μελαγχολική διάθεση και σκέψεις αρνητικότητας για το μέλλον. 

Στην καθημερινότητά μας, η εποχή που ζούμε συχνά ενισχύει την αρνητικότητα που μπορεί να απορρέει από τις προσωπικές δυσκολίες κάνοντάς μας όλο και πιο δύσπιστους απέναντι σ’ ένα καλύτερο αύριο.
Η διατήρηση όμως της ελπίδας είναι σημαντική για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε και να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες.
Όταν ελπίζουμε, αισθανόμαστε ότι...
μπορούμε να κυριαρχήσουμε πάνω στις δυσκολίες και έχουμε την εσωτερική δύναμη να προσηλωθούμε στους στόχους μας.

Όταν ελπίζουμε, υποκινούμαστε από αυτό το βαθύ ένστικτο επιβίωσης που μάς λέει ότι τελικά θα τα καταφέρουμε, θα ξεπεράσουμε τα προβλήματα και η τελική έκβαση θα είναι θετική.

Η ελπίδα ενέχει μια βαθιά πεποίθηση ότι είμαστε συνδεδεμένοι με τους άλλους, ότι πάντα θα έχουμε ένα αγαπημένο πρόσωπο να σταθεί δίπλα μας, να μας βοηθήσει και το οποίο μπορούμε να εμπιστευτούμε.

Η ελπίδα, τέλος έχει συχνά και πνευματική διάσταση, χωρίς αυτή να είναι απαραίτητα θρησκευτική. Όταν ελπίζουμε, έχουμε πίστη, αναγνωρίζουμε ένα νόημα στη ζωή και αισθανόμαστε ότι είμαστε συνδεδεμένοι με κάτι μεγαλύτερο από εμάς, είτε αυτό το κάτι είναι ο Θεός είτε ένα καλόβουλο Σύμπαν.

Εάν έχεις χάσει τις ελπίδες σου, είναι πιθανόν να παιρνούν αρνητικές σκέψεις από το μυαλό σου όπως:

• Ποιος ο λόγος να προσπαθήσω; Έτσι κι αλλιώς τίποτα δεν θα έχει αποτέλεσμα
• Δεν θα αποκτήσω ποτέ αυτό που θέλω
• Δεν θα βρώ ποτέ ένα καλό σύντροφο
• Ήμουν πάντα κακότυχος κι εξακολουθώ να είμαι, γιατί ν’ αλλάξει αυτό;
• Εδώ δεν έβρισκα δουλειά τον καλό καιρό, τώρα με την κρίση δεν υπάρχει καμμία περίπτωση
• Προσπάθησα τόσο στο παρελθόν και μόνο απογοητεύτηκα. Γιατί να συνεχίσω;
• Τίποτα δεν πρόκειται ν’ αλλάξει, κουράστηκα να ελπίζω
• Η ζωή μου τελείωσε, δεν υπάρχει τίποτα να ελπίσω.

Οι συνεχείς προκλήσεις συχνά πληγώνουν την πίστη μας σ’ ένα καλύτερο αύριο και αποδυναμώνουν ένα από τα μεγαλύτερα όπλα που διαθέτουμε για να συνεχίσουμε: την ελπίδα. Σύμφωνα με τους συγγραφείς του βιβλίου 'Hope in the Age of Anxiety', υπάρχουν διάφοροι τύποι απελπισίας, κάποιοι από τους οποίους είναι:

Η αποξένωση, όπου το άτομο αισθάνεται διαχωρισμένο από τους άλλους. Εδώ το άτομο μπορεί να αισθάνεται ότι δεν αξίζει την αγάπη ή την υποστήριξη των άλλων και απομονώνεται για να προφυλαχτεί από επιπλέον πόνο.

Η εγκατάλειψη. Το άτομο βιώνει μια αίσθηση βαθιάς και απόλυτης εγκατάλειψης από τους άλλους τις στιγμές που τους είχε περισσότερο ανάγκη.

Η ανικανότητα. Μια βασική ανθρώπινη ανάγκη είναι να αισθανόμαστε ότι μπορούμε να ελέγξουμε τις εξελίξεις της ζωής μας. Όταν αυτή η ανάγκη δοκιμάζεται και το άτομο αισθάνεται ότι δεν έχει τη δυνατότητα να κατευθυνθεί προς την πραγματοποίηση των στόχων του, το αίσθημα της αδυναμίας και της ανικανότητας αρχίζει να εγκαθίσταται μέσα του.

Η αίσθηση του 'προσωπικού περιορισμού'. Συχνά, για κάποιους ανθρώπους, ο αγώνας για επιβίωση συνδυάζεται με την έλλειψη συγκεκριμένων ικανοτήτων για να τα καταφέρουν σ’ αυτόν τον κόσμο.

Τα άτομα μπορεί να βιώνουν τους εαυτούς τους ως ελλιπείς ή ανεπαρκείς. Αυτή η μορφή απελπισίας συναντάται σε ανθρώπους που είναι φτωχοί ή σε άτομα με σοβαρές αναπηρίες.

Η αίσθηση ότι είμαστε εντελώς αβοήθητοι στον κόσμο είναι μια ακόμη μορφή απελπισίας. Πολλοί άνθρωποι αισθάνονται έτσι μετά από τραυματικές εμπειρίες ή συνεχή έκθεση σε στρεσογόνους παράγοντες.

Στο μυαλό τους συχνά κυριαρχεί η σκέψη ότι είναι εκτεθειμένοι σ’ έναν επικίνδυνο κόσμο και ευάλωτοι απέναντί του.

Πώς να ξαναβρείς τις ελπίδες σου

Όταν δεν ελπίζουμε σε τίποτα σκεφτόμαστε ότι καμμία προσπάθεια δεν έχει νόημα, γιατί έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει καμμιά ελπίδα για βελτίωση. Όσο όμως σκεφτόμαστε έτσι, τόσο δεν θα κάνουμε τίποτα για ν’ αλλάξουμε την κατάστασή μας και οτιδήποτε μάς ενοχλεί, θα επιτείνεται.

Για να εξέλθεις από την στατικότητα που επιφέρει η κατάσταση αυτή:

Αμβισβήτησε για μια στιγμή τη σκέψη ότι δεν υπάρχει ελπίδα. Απλά υπόθεσε ότι ίσως να έκανες λάθος μέχρι τώρα και κάνε κάτι για να 'δοκιμάσεις' αυτή την υπόθεση. Πάρε μια πρωτοβουλία και κάνε κάτι το οποίο δεν έχεις δοκιμάσει μέχρι τώρα.

Ακόμα κι αν πιστεύεις ότι έχεις δοκιμάσει τα πάντα, είναι απίθανο να έχεις πραγματικά δοκιμάσει τα πάντα.

Εάν αιθάνεσαι ανίκανος ή 'περιορισμένος', ίσως να ξεχνάς να λάβεις υπόψη σου τα όποια θετικά υπάρχουν και να μεγαλοποιείς τα αρνητικά. Ίσως να παίρνεις τις όποιες δυσκολίες προσωπικά, ως ενδείξεις της δικής σου ανεπάρκειας αντί ως ένα αποτέλεσμα πολλών παραγόντων.

Ίσως να τείνεις να κολλάς αρνητικές ετικέτες στον εαυτό σου κάθε φορά που κάνεις κάτι λάθος ή έχεις μια αποτυχία. Προσπάθησε να αναγνωρίσεις τα χαρίσματα και τα ταλέντα σου. Θυμήσου παλιότερες επιτυχίες σου. Ακόμα κι αν έχεις πράγματι κάποια αδυναμία, είναι σχεδόν σίγουρο ότι έχεις και δυνατά σημεία για τα οποία αξίζει να είσαι περήφανος.

Εάν αισθάνεσαι αποκομμένος από τους άλλους, ίσως υποθέτεις ότι δεν θα βρεθεί ποτέ κανείς στη ζωή σου για να σταματήσεις να νιώθεις μοναξιά. Ίσως να έχεις απογοητευτεί στο παρελθόν από κάποιους ανθρώπους και να έχεις γενικεύσει μέσα σου την πεποίθηση αυτή.

Όμως, αντί να αναλώνεσαι με απαισιόδοξες σκέψεις, δοκίμασε να τεστάρεις ποια είναι η πραγματικότητα: για να το κάνεις αυτό να έχεις το θα πρέπει να έχεις το θάρρος να εμπιστευτείς ξανά.

Απόλαυσε την παρούσα στιγμή. Το χτές δεν υπάρχει πια και το αύριο δεν έχει έρθει ακόμα. Αφιέρωσε κάποιες στιγμές στο να παρατηρήσεις την αναπνοή σου, τις αισθήσεις που νιώθεις στο σώμα σου, τα συναισθήματά σου. Ακόμα κι αν κάτι σ’ ενοχλεί, για παράδειγμα, εάν νιώθεις κάποιο πόνο ή κάποιο δυσάρεστο συναίσθημα, συμφιλιώσου μαζί τους, μην τα πολεμάς, μην προσπαθείς να τα αλλάξεις.

Για μερικά λεπτά, αποδέξου απόλυτα την εμπειρία σου και τον εαυτό σου.
Μετά, στρέψε την προσοχή σου στο περιβάλλον σου: τι ακούς γύρω σου, τι μυρωδιές υπάρχουν, τι βλέπεις; 

Όταν αρχίζεις να εκτιμάς την παρούσα στιγμή, η απελπισία χάνει τη δύναμη της.

Μεραμβελιωτάκη-Simon Μαρία
Συμβουλευτική Ψυχολόγος