Κωνσταντινούπολη - Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2010

Η Κωνσταντινούπολη ζει με το παρελθόν της
Στέλεχος της Οργανωτικής Επιτροπής της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας του 2010 μιλά για τη μεγάλη ευρωπαϊκή πρεμιέρα της Πόλης

Του Δημήτρη Ρηγόπουλου

Η Εσρά Νιλγκούν Μιζρέ, διευθύντρια του τμήματος διεθνών σχέσεων του Οργανισμού «Κωνσταντινούπολη - Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2010», βγάζει σπυράκια με την έννοια της «ανεκτικότητας», μια λέξη της μόδας στον δυτικό κόσμο.

Η ομολογία της θα μπορούσε να παρεξηγηθεί. «Το θέμα δεν είναι να ανεχόμαστε ο ένας τον άλλο, είναι να μάθουμε να ζούμε μαζί. Μας μιλάνε για την κουλτούρα της συνύπαρξης, αλλά ειλικρινά δεν καταλαβαίνω τι περιεχόμενο μπορεί να έχει αυτή η «συνύπρξη» από τη στιγμή που δεν αγγίζουμε καν ο ένας τον άλλο». Βρισκόμαστε στα κεντρικά γραφεία του Οργανισμού του 2010 στην Ιστικλάλ, στον μεγάλο πεζόδρομο του Πέρα. Το γαλλικό κτίριο του 19ου αιώνα που στεγάζει τη στοά του Atlas Pasaji με τις όμορφα παλιοκαιρισμένες οροφογραφίες (ευτυχώς έμειναν ανεπεξέργαστες μετά την ανακαίνιση) και τις μαρκίζες του ομώνυμου κινηματογράφου φιλοξενεί τους 100 και πλέον εργαζόμενους της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Στους διαδρόμους επικρατεί ένα μικρό πανδαιμόνιο, το είδος της αναστάτωσης που συναντά κανείς σε όλα τα γραφεία κάθε οργανισμού που έχει μόνο έξι μήνες μπροστά του για να είναι όλα έτοιμα.

Παραιτήσεις
Και η Κωνσταντινούπολη που ανέλαβε το πολυπόθητο χρίσμα πριν από τρία χρόνια δεν έχει αντίπαλο μόνο το χρόνο αλλά και τον ίδιο της τον εαυτό. Δεν έχουν περάσει πολλές εβδομάδες από την παραίτηση του (τέως, πια) προέδρου του Οργανισμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας Nούρι Τσολάκογλου που θυμίζει λίγο τα δικά μας «χαΐρια» με την Πάτρα και την παραίτηση του Θάνου Μικρούτσικου. Η αποχώρηση Τσολάκογλου μαζί με τις παραιτήσεις άλλων τεσσάρων σημαντικών μελών της Οργανωτικής Επιτροπής έφερε σύννεφα πάνω από μια υπόθεση που για πολλούς είναι η ευρωπαϊκή πρεμιέρα της Τουρκίας στον δρόμο για την τελική ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Και αποδίδεται σε εσωτερικές έριδες με φόντο την αδυναμία συνύπαρξης φιλελεύθερων και της κομματικής νομενκλατούρας του κυβερνώντος Κόμματος της Ευημερίας. Στους τελευταίους αποδίδεται το «σαμποτάρισμα» μιας από τις προτάσεις της ελληνικής κοινότητας της Πόλης να πραγματοποιηθεί έκθεση για τους Ρωμιούς αρχιτέκτονες του Πέρα στα χρόνια της Μπελ Επόκ. Ο δήμαρχος του Πέρα αντιπρότεινε έκθεση με Ελληνες και Τούρκους αρχιτέκτονες αν και σ' αυτή την περίοδο η παρουσία Τούρκων αρχιτεκτόνων στο Πέρα είναι δυσανάλογα μικρή. Τελικά αυτό που θα δούμε είναι τα σχέδια με τις αποτυπώσεις 20 σημαντικών ελληνικών κτιρίων της περιοχής.

Δύο κόσμοι
Αυτά τα δύο πρόσωπα της Τουρκίας, η υπόγεια σύγκρουση ανάμεσα στη φιλοδυτική αστική ελίτ και στους κοσμικούς ισλαμιστές του ΑΚΡ, μεταφέρεται και στους κόλπους του Οργανισμού. Η Εσρά Νιλγκούν Μιζρέ που μας κάνει την παρουσίαση της διοργάνωσης δεν μοιάζει καθόλου με οπαδό του κόμματος του σημερινού πρωθυπουργού. Παρέμεινε στη θέση της, αναγνωρίζοντας τις τρικλοποδιές που ένα τόσο ισχυρό πολιτικό παρασκήνιο μπορεί να βάλει στη «μεγάλη υπόθεση» του 2010. Μιλάει με χιούμορ. «Κοιτάξτε το ρινγκ το έχουμε. Το θέμα είναι να μάθουμε να δουλεύουμε μαζί. Ούτε «ανοχή» ούτε «συνύπαρξη». Πέφτουν κορμιά, η κοινή γλώσσα είναι το θέμα». Και αμέσως μετά: «Να εκπαιδεύσουμε το πολιτικό προσωπικό σε θέματα πολιτιστικής διαχείρισης».
Με την ευκαιρία της έκθεσης για τα κτίρια των Ρωμιών στο Πέρα την ρωτάμε για το νέο αυτό κοίταγμα στην κοσμοπολίτικη Ιστανμπούλ των περασμένων αιώνων. «Η Κωνσταντινούπολη δεν ξέχασε ποτέ το παρελθόν της», μου απαντά η κ. Εσρά Νιλγκούν Μιζρέ κι εγώ αναρωτιέμαι αν είπα κάτι που δεν έπρεπε. Οχι, με διαβεβαιώνει ο συνοδός μας από την ελληνική κοινότητα. «Κάντε μια βόλτα στον πεζόδρομο της Ιστικλάλ και θα δείτε να λειτουργούν εκκλησίες, συναγωγές. Μιλάτε με μια γυναίκα που ο παππούς της ήταν από την Ουγγαρία και ο άντρας της είναι Γεωργιανός». Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μια αλλαγή στον τρόπο που βλέπει η σύγχρονη Τουρκία τις μειονότητές της. Μια αλλαγή της τελευταίας δεκαετίας. Κάποιοι θα πουν ότι πρόκειται για ανεπαίσθητη ή επιφανειακή αλλαγή που αφορά περισσότερο τους παλιούς αστούς της Πόλης, οι οποίοι νοσταλγούν τον Ρωμιό ή τον Αρμένιο γείτονά τους. Ο μέτοικος από τα βάθη της Ανατολίας τους είναι πολύ περισσότερο ξένος. Τα μιλιούνια των εσωτερικών μεταναστών της Πόλης δεν έχουν ανάλογες εμπειρίες ή αναμνήσεις και δεν έχουν να νοσταλγήσουν τίποτα. Είτε έτσι, είτε αλλιώς, η πραγματικότητα είναι ότι η Κωνσταντινούπολη 2010 συνομιλεί με μια μεικτή μειονοτική επιτροπή αποτελούμενη από Ελληνες, Αρμένιους και Εβραίους. Οι Ελληνες αν και αριθμητικά η μικρότερη μειονοτική ομάδα (3.000 περίπου έναντι 70.000 Αρμενίων και 23.000 Εβραίων) έχουν «δικό» τους πρόεδρο, τον κ. Λάκη Βίγκα.

Μετανάστευση
Το θέμα της μετανάστευσης είναι εκρηκτικό στην Πόλη. Δίπλα στους εσωτερικούς μετοίκους που καταφθάνουν από κάθε μέρος της Τουρκίας, έχουν προστεθεί χιλιάδες ξένοι πρόσφυγες: Ουκρανοί, Μολδαβοί, Αρμένιοι, Βορειοαφρικανοί, Ιρακινοί, Ιρανοί. Σύνολο: 500.000 νέοι μετανάστες κάθε χρόνο. «Ενα από τα στοιχήματα της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας είναι να προσπαθήσουμε να βάλουμε αυτούς τους ανθρώπους στο «παιχνίδι». Η μαγική λέξη εδώ είναι «πολιτιστική ενσωμάτωση». «Το θέμα είναι ότι ενώ ζουν εδώ δεν έχουν ενσωματωθεί πολιτιστικά στη ζωή της τοπικής κοινωνίας. Συνεχίζουν να ζουν τις ζωές τους με τον τρόπο που τις ζούσαν και πριν χωρίς να αισθάνονται κομμάτι ενός ευρύτερου συνόλου. Εμείς θέλουμε να το αλλάξουμε αυτό. Αναγνωρίζω ότι ακούγεται πολύ φιλόδοξο, αλλά μπορούμε να κάνουμε μια αρχή. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι θέλουμε από αυτούς τους ανθρώπους να ξεχάσουν την ταυτότητά τους. Το αντίθετο. Την χρειαζόμαστε».

Η φιλοσοφία των εκδηλώσεων
Οταν ρωτάμε την κ. Μιζρέ για τη φιλοσοφία των εκδηλώσεων της Πολιτιστικής μας προλαβαίνει για να μας τονίσει ότι οι συναυλίες, οι παραστάσεις, οι εκθέσεις δεν είναι ο βασικός άξονας του 2010. Το 70% του συνολικού προϋπολογισμού διοχετεύεται σε έργα υποδομής, κυρίως ανακατασκευές κτιρίων και αποκαταστάσεις αρχιτεκτονικών συνόλων ή οικοδομών. «Δεν μας ενδιαφέρουν τα μεμονωμένα «γεγονότα». Αν ανοίξετε μια οποιαδήποτε ημέρα την εφημερίδα θα δείτε πόσα πράγματα συμβαίνουν κάθε μέρα στην πόλη. Δεν θέλουμε η Πολιτιστική Πρωτεύουσα να εξαντληθεί σε μια ανθολογία λιγότερο ή περισσότερο εντυπωσιακών εκδηλώσεων». Μας ενδιαφέρουν οι υποδομές, τα δίκτυα νέων καλλιτεχνών που θα επιτρέψουν στην Κωνσταντινούπολη να διεκδικήσει τη θέση της στον πολιτιστικό χάρτη της Ευρώπης του 21ου αιώνα». Ολα αυτά δεν είναι άσχετα με τη βιομηχανία του τουρισμού. Κάθε χρόνο επισκέπτονται την Πόλη περίπου 8 εκατομμύρια ξένοι τουρίστες, αριθμός μάλλον μικρός, σύμφωνα με την κ. Μιζρέ. «Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε κάνει μεγάλη προσπάθεια στην Τουρκία στην ανάπτυξη του λεγόμενου «πολιτιστικού τουρισμού». Αν όμως σκεφτεί κανείς ότι ένας «κανονικός» τουρίστας αφήνει ένα δολάριο κι ένας πολιτιστικά ευαισθητοποιημένος τουρίστας αφήνει 13, καταλαβαίνει κανείς ότι υπάρχουν και σοβαροί οικονομικοί λόγοι που μας υποχρεώνουν να στραφούμε προς τα εκεί».