15 Δεκεμβρίου 1944, μια κρίσιμη μέρα

Η ηγεσία του ΚΚΕ όταν αποφάσισε να μην παραδώσει τα όπλα του ΕΛΑΣ και να συγκρουστεί με τις κυβερνητικές δυνάμεις, υποεκτίμησε τη δύναμη πυρός της Γ΄ Ορεινής Ταξιαρχίας και κυρίως δεν συνεκτίμησε το αγωνιστικό της φρόνημα. Ήταν μια στρατιωτική μονάδα που συγκροτήθηκε αμέσως μετά την ανταρσία στον Στόλο της Μέσης Ανατολής και το βασικό κριτήριο της ένταξης σε αυτήν ήταν οι αντικομμουνιστικές πεποιθήσεις των αξιωματικών και των στρατιωτών.

Από την εξέλιξη των μαχών της πρώτης εβδομάδας ένα ήταν σαφές: πως η Γ΄ Ορεινή Ταξιαρχία και οι χωροφύλακες μπορούσαν να κρατήσουν το κέντρο της Αθήνας ελεύθερο, δεν μπορούσαν όμως να διώξουν τον ΕΛΑΣ από την υπόλοιπη Αθήνα. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνο με την άφιξη ισχυρών βρετανικών δυνάμεων, όπως κι έγινε. 

Από τις 15 Δεκεμβρίου 1944 άρχισαν να αποβιβάζονται στον Πειραιά... οι βρετανικές δυνάμεις, καθώς λιγοστοί αξιωματικοί του Ναυτικού μαζί με ναύτες μπόρεσαν και κράτησαν ελεύθερες τις ακτές ώστε να γίνει άνευ εμποδίων η αποβίβαση αυτών των δυνάμεων. Όταν ολοκληρώθηκε η άφιξή τους, στις 17 Δεκεμβρίου, άρχισαν να κινούνται προς το κέντρο της Αθήνας εκκαθαρίζοντας τις περιοχές που βρίσκονταν δεξιά και αριστερά της Λεωφόρου Συγγρού την οποία ήλεγχαν βρετανικές και ελληνικές δυνάμεις. 

Ο συνολικός αριθμός των βρετανικών δυνάμεων που μεταφέρθηκαν από το μέτωπο της Ιταλίας στον Πειραιά ανερχόταν σε 40.000 εμπειροπόλεμους άνδρες. Μπροστά σε μια τέτοια δύναμη πυρός η ήττα του ΕΛΑΣ ήταν προδιαγεγραμμένη. Για αυτό και προκαλούν εντύπωση οι μαξιμαλιστικές προτάσεις με τις οποίες προσήλθε το ΚΚΕ στη σύσκεψη που έγινε στο υπουργείο Εξωτερικών (26 Δεκεμβρίου) με την παρουσία του Ουίνστον Τσόρτσιλ. Εκεί μέσα, ο Σιάντος δεν είχε αντιληφθεί ότι είχε κληθεί για να διαχειριστεί, με αξιοπρεπή και συμφέροντα τρόπο, την ήττα του ΕΛΑΣ. 

Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ αποδείχθηκε πως θα έκανε τα πάντα για να κρατήσει στη βρετανική σφαίρα επιρροής την Ελλάδα και ο Στάλιν, με τη διακριτική του συμπεριφορά, τήρησε τη συμφωνία της 10ης Οκτωβρίου 1944. Προφανώς, ο Σιάντος, ο Ιωαννίδης και ο Ζέβγος δεν πίστεψαν πως, ενώ μαίνονταν οι μάχες στην Ιταλία, ο Τσόρτσιλ θα μετακινούσε στην Ελλάδα 40.000 στρατιώτες. Και εδώ έπεσαν έξω στις εκτιμήσεις τους. 

Αν ιδιαίτερα σημαντική ημέρα ήταν τα μεσάνυχτα της 11ης προς 12η Δεκεμβρίου, όταν ο Θρασύβουλος Τσακαλώτος αρνήθηκε να πειθαρχήσει στην απόφαση του Σκόμπι να συμπτυχθούν οι κυβερνητικές δυνάμεις στον Πειραιά, εξίσου σημαντική, αν όχι σημαντικότερη ήταν η 15η Δεκεμβρίου 1944 όταν άρχισαν να καταφτάνουν τα βρετανικά στρατεύματα. Από εκείνη τη στιγμή η μάχη είχε κριθεί.

Οι συνδυασμένες επιθετικές ενέργειες της Γ΄ Ορεινής Ταξιαρχίας, των βρετανικών δυνάμεων και επικουρικά της χωροφυλακής και των νεοσύστατων ταγμάτων της Εθνοφυλακής, ανάγκασαν τον ΕΛΑΣ, το ξημέρωμα της 5ης Ιανουαρίου 1945, να εγκαταλείψει την Αθήνα μαζί με χιλιάδες ομήρους, αφήνοντας πίσω του ερείπια, ανθρώπινη δυστυχία και τον αέρα της τιμωρίας για τα όσα διέπραξε.

Σάκης Μουμτζής