Ναρκισσιστική προσωπικότητα: Πως διαμορφώνεται;

Ως θεωρία ο ναρκισσισμός κατάγεται από το μύθο του Νάρκισσου.

«Ο Νάρκισσος εξαπατημένος από το είδωλό με το οποίο είναι ερωτευμένος και από τη νύμφη Ηχώ, καταλήγει να πνιγεί καθώς ανταπεξέρχεται στο κάλεσμα της τελευταίας ενώ ατενίζει το πρόσωπο του μέσα στη λίμνη» (Κατσουνάκη, 2014).

Χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής συμπεριφοράς αφορούν όπως η υπερβολική αναφορά στον εαυτό μέσω του λόγου ή της αυτοεικόνας και η ανάγκη για προσοχή και θαυμασμό...

Το άτομο επίσης μπορεί να πιστεύει ότι είναι «ιδιαίτερος» και κατέχει ταλέντα που δεν έχει άλλος καθώς και να πιστεύει ότι τα κατορθώματα του είναι μοναδικά και να θέτει μη ρεαλιστικούς στόχους. Μπορεί τέλος να μην τον ενδιαφέρει για το πως αισθάνονται οι άλλοι ενώ κάνει τα πάντα για να κερδίσει όταν ασχολείται με διάφορα θέματα, φαντασιώμενος απεριόριστη δύναμη και επιτυχία (WebMD, 2016).

Για να μιλήσουμε όμως για την διαταραχή θα πρέπει να πληρούνται τουλάχιστον 5 από τα παρακάτω διαγνωστικά κριτήρια της Ναρκισιστικής Διαταραχής προσωπικότητάς:

• Έχει μια μεγαλειώδη αίσθηση για τη σημαντικότητα του εαυτού του (π.χ., υπερβάλλει τα επιτεύγματα και τα ταλέντα του, προσδοκά να αναγνωρίζεται ως ανώτερος χωρίς ανάλογα επιτεύγματα).
• Είναι απασχολημένος με φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, λάμψης, ομορφιάς ή ιδανικής αγάπης.
• Πιστεύει ότι είναι «ιδιαίτερος» και μοναδικός και μπορεί να τον καταλάβουν ή να σχετιστεί μόνο με άλλα «ιδιαίτερα» ή υψηλού επιπέδου άτομα ή φορείς.
• Απαιτεί υπερβολικό θαυμασμό.
• Έχει παράλογες απαιτήσεις για ιδιαίτερα ευνοϊκή μεταχείριση ή αυτόματη συμμόρφωση με τις προσδοκίες του.
• Εκμεταλλεύεται τους άλλους για να επιτύχει τους δικούς του σκοπούς.
• Του λείπει η ενσυναίσθηση: είναι απρόθυμος να αναγνωρίσει ή να ταυτοποιήσει τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων.
• Συχνά ζηλεύει τους άλλους ή πιστεύει ότι οι άλλοι τον ζηλεύουν.
• Δείχνει αλαζονικός, με υπεροπτική συμπεριφορά ή στάση.

Όπως όλες οι διαταραχές προσωπικότητας, η Ναρκισσιστική διαταραχή είναι ένα βαθιά ριζωμένο, χρόνιο μοντέλο συμπεριφοράς που εκδηλώνεται ως μια άκαμπτη αντίδραση σε ένα ευρύ φάσμα προσωπικών και κοινωνικών καταστάσεων. Αυτή η συμπεριφορά αντιπροσωπεύει μια ακραία ή σημαντική απόκλιση από τον τρόπο με τον οποίο σχετίζεται με τους άλλους ο μέσος άνθρωπος, σε ένα δεδομένο πολιτισμικό πλαίσιο. Συνήθως έχει μια μονιμότητα και προκαλεί υποκειμενική δυσφορία και προβλήματα στην κοινωνική επίδοση.

Η διαταραχή συνήθως είναι εμφανής στην εφηβεία ή στην πρώιμη ενήλικη ζωή, όταν έχουν εδραιωθεί τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας.

Έτσι θα λέγαμε ότι στα άτομα με ναρκισιστική διαταραχή δεν έχουν κοινωνικές δεξιότητες όπως, ταπεινότητα, σεμνότητα, συνεργασία, ανιδιοτέλεια, καλοσύνη-ευγένεια. Επιπλέον οι διαπροσωπικές σχέσεις των ατόμων με ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας είναι συνήθως διαταραγμένες λόγω των αξιώσεών τους για ιδιαίτερη μεταχείριση, της ανάγκης για θαυμασμό και της αναλγησίας τους.

Παρά το γεγονός ότι τα άτομα αυτά είναι συνήθως πολύ φιλόδοξα και με αυτοπεποίθηση, η επαγγελματική τους επίδοση συχνά είναι μειωμένη λόγω της έλλειψης ανεκτικότητας στην κριτική ή την ήττα. Έχουν την τάση να αποξενώνουν τους άλλους με την αλαζονεία τους, τον εγωκεντρισμό, την απληστία και την έλλειψη ευγένειας. Συχνά εξαγριώνονται όταν οι άλλοι δεν τους δείχνουν ιδιαίτερη μεταχείριση και δεν τους εξυπηρετούν.

Ποιά τα αίτια της ναρκισσιστκής διαταραχής;

• Η ναρκισσιστική διαταραχή οφείλεται σ’ ένα συνδυασμό παραγόντων: βιολογική προδιάθεση, ποιότητα αλληλεπίδρασης με τους φροντιστές της πρώιμης παιδικής ηλικίας και ψυχολογικοί παράγοντες που αφορούν την ιδιοσυγκρασία και την ικανότητα να διαχειρίζεσαι στρεσογόνες καταστάσεις. Έρευνες έχουν δείξει ότι η ναρκισσιστική διαταραχή είναι πιο πιθανό να αναπτυχθεί όταν τα παιδιά βιώνουν ένα στυλ ανατροφής με υπερβολική φροντίδα, ή πολύ υψηλές προσδοκίες επειδή οι γονείς προκειμένου να διατηρήσουν την αυτοεκτίμησή τους, έχουν ανάγκη τα παιδιά τους να είναι ταλαντούχα ή ιδιαίτερα.
• Στο άλλο άκρο του φάσματος, η ναρκισσιστική διαταραχή μπορεί να αναπτυχθεί ως αποτέλεσμα παραμέλησης ή κακοποίησης και τραύματος που προκλήθηκε από τους γονείς ή άλλα άτομα εξουσίας κατά την παιδική ηλικία. Το άτομο ίσως έμαθε χειριστικές συμπεριφορές από το οικογενειακό του περιβάλλον κατά την παιδική ηλικία.
• Η έλλειψη γονεϊκής ενσυναίσθησης προς τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού, μπορεί να παίζει ουσιαστικό ρόλο. Στο πλαίσιο μιας διαταραγμένης σχέσης προσκόλλησης του παιδιού προς τη μητέρα, ο γονέας μπορεί να μην αναγνωρίζει σωστά και να μην κατευνάζει τα συναισθήματα του παιδιού, ιδίως σε περιπτώσεις αυξημένης διέγερσης. Έτσι, το αναπτυσσόμενο παιδί παραμένει με έντονα συναισθήματα τα οποία δεν βρίσκουν κατάλληλη αναγνώριση και ανταπόκριση, πράγμα που επιφέρει συναισθηματική απορρύθμιση. Τα παιδιά που μένουν με ανικανοποίητες βασικές ανάγκες, αποκτούν ένα πρόβλημα γύρω από την προσκόλληση. Αποφεύγουν την προσκόλληση στην ενήλικη ζωή αλλά ταυτόχρονα πασχίζουν συνεχώς να κερδίσουν προσοχή και θαυμασμό.
• Μια ακόμα αιτία φαίνεται να είναι η κατάσταση κατα την οποία το παιδί μεγαλώνει σε μια οικογένεια όπου η κοινωνική θέση και η επιτυχία είναι υψίστης σημασίας και δίνεται αξία μόνο σε ποιότητες που οδηγούν στη διατήρηση μιας μεγαλειώδους εικόνας του εαυτού, ενώ οι άλλες συμπεριφορές δεν λαμβάνονται υπόψη ή τιμωρούνται. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι η εικόνα μεγαλείου είναι μια αντίδραση σε προσβολές και ταπείνωση, ένα είδος θωράκισης που χρησιμοποιείται για να αποφευχθεί η υποταγή. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες όπως ο έπαινος σε συνδυασμό με ψυχρότητα, έλλειψη επίβλεψης, σωματική τιμωρία και αυταρχική ανατροφή.

Ποίος ο ρόλος του θεραπευτή;

Τα άτομα με ναρκισσιστική προσωπικότητα συνήθως δεν αναζητούν θεραπεία.

1. Θεωρούν ότι είναι ανώτεροι από τους άλλους και έτσι αισθάνονται ότι δικαιούνται να είναι σκληροί, εγωκεντρικοί, και άπληστοι.
2. Έχουν την άποψη πως η ζωή είναι η «επιβίωση του ισχυρότερου», και αυτοί είναι οι «ισχυρότεροι».
3. Έχουν σφοδρή επιθυμία για φήμη, πλούτη και δύναμη. Πολλά από αυτά τα άτομα πετυχαίνουν υψηλές θέσεις στην πολιτική, τη θρησκεία και το εμπόριο.

Αν όμως αναζητήσει θεραπεία ο μακροπρόθεσμος στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να αναμορφώσει την προσωπικότητα του ατόμου, έτσι ώστε να μπορεί να αλλάξει συνήθειες σκέψης που στρεβλώνουν την εικόνα του εαυτού του και να δημιουργήσει μια ρεαλιστική εικόνα του εαυτού.

Η θεραπευτική διαδικασία θα τον βοηθήσει να:

• αναπτύξει μεγαλύτερη αυτοεπίγνωση
• αναπτύξει υγιή αυτοεκτίμηση
• αναπτύξει ρεαλιστικές προσδοκίες από τον εαυτό του και τους άλλους ανθρώπους.
• μάθει να σχετίζεται καλύτερα με τους άλλους, έτσι ώστε οι σχέσεις του να είναι πιο στενές, ευχάριστες και ικανοποιητικές.

Επίσης, θα μπορέσει να κατανοήσει τις αιτίες των συναισθημάτων του και τι τον οδηγεί να ανταγωνίζεται, να μην εμπιστεύεται τους άλλους και ίσως να περιφρονεί τον εαυτό του και τους άλλους.

Δρ. Αναστασία Κοτσοπούλου CPsychol AFBPsS, Ψυχολόγος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Διευθύντρια του Σύγχρονου Κέντρου Υποστήριξης Εκπαίδευσης και Έρευνας.

ΠΗΓΗ: HEALTH ADVANCE

http://lastpoint.gr/narkissistiki-prosopikotita-pos-diamorfonetai/