Ένα από τα πρώτα πράγματα που έμαθα στο σχολείο ήταν οι αρχαίες ρίζες του λαού μας.
Ένα από τα τελευταία, που συζητήθηκε στο πρόσφατο διαδικτυακό debate Μητσοτάκη-Ράμφου, είναι πως αυτός ο λαός (με τις αρχαίες ρίζες) δεν έχει ενηλικιωθεί ακόμα.
Ο ενήλικος σε αντίθεση με τον ανήλικο αναλαμβάνει ευθύνες, παίρνει ρίσκα και μπορεί να διαχειριστεί λειτουργικά την εμπιστοσύνη από και προς τους άλλους. Επιπλέον, ένα μικρό παιδί δεν μπορεί να καταλάβει πως η ευκολία μπορεί να είναι ευχάριστη αλλά δεν είναι απαραίτητα καλή. Αυτή η διάκριση μεταξύ ευχάριστου κ καλού/ωφέλιμου...
είναι κάτι που μας δυσκολεύει ακόμα.
Μια διαχρονική ματιά στην εκλογική μας συμπεριφορά θα πείσει και τον πιο δύσπιστο.
Γιατί όμως αυτός ο λαός με την τόσο μεγάλη διαδρομή, την εξωστρεφή παράδοση, την ιστορική αγάπη στο εμπόριο, φοβάται όσο τίποτα τις ευθύνες και το ρίσκο; Γιατί να έχουμε ανάγκη την υπερπροστασία, και την απόλυτη καθοδήγηση σε κάθε έκφανση της ζωής μας;
Μήπως έτσι μαθαίνουμε από μικροί; Μήπως από την πρώτη στιγμή που γεννιόμαστε εκπαιδευόμαστε να θεωρούμε την αβεβαιότητα, την δυσκολία και το ρίσκο τους μεγαλύτερους εχθρούς μας;
Η υπερπροστατευτική Ελληνίδα μάνα, η σχέση εξάρτησης με την ιδιοκτησία, η παραμονή μας στο πατρικό σπίτι μέχρι τα 35, το εθνικό όνειρο της πρόσληψης στο δημόσιο, το υπερσυγκεντρωτικό κράτος «κηδεμόνας», το εκπαιδευτικό σύστημα του ενός βιβλίου και της παπαγαλίας, είναι μερικά μόνο παραδείγματα της εθνικής μας απέχθειας στο ρίσκο. Και αυτή ακριβώς είναι κατά την γνώμη μου η χειρότερη εθνική μας παθογένεια. Γιατί ένας λαός που φοβάται να διακινδυνεύσει, φοβάται να πάρει τις ευθύνες του και τελικά φοβάται να κάνει ουσιαστική χρήση της ελευθερίας του, με αποτέλεσμα να αχρηστεύεται μεταξύ κηδεμόνων/από μηχανής θεών και απόλυτης στασιμότητας.
Με την ίδια λογική δημιουργήσαμε και ένα πολιτικό σύστημα με απέχθεια στο ρίσκο και την ατομική ευθύνη. Αυτές οι έννοιες απουσίαζαν για δεκαετίες από τον δημόσιο διάλογο. Υπάρχουν αλήθειες που δεν ελέχθησαν ποτέ επειδή έχουν «πολιτικό ρίσκο». Μέχρι πολύ πρόσφατα, το πολιτικό σύστημα δεν τόλμησε ποτέ να δυσαρεστήσει μια ομάδα που έχει παράλογα αιτήματα για να μην διακινδυνεύσει ούτε ψήφο. Δεν εκπαίδευσε ποτέ τον ψηφοφόρο για να μην τον δυσκολέψει ή τον δυσαρεστήσει. Του έδινε έτοιμη γραμμή για το ποιόν θα σταυρώσει, σε πολλές περιπτώσεις του έδινε και ήδη σταυρωμένο το ψηφοδέλτιο για να μην κάνει κανένα λάθος… Μιλάμε για σχέση εμπιστοσύνης, όχι αστεία…
Ένα μεγάλο τμήμα του πολιτικού συστήματος φοβήθηκε ακόμα και να εξηγήσει την ιδεολογία του. Φοβήθηκε να διαφοροποιηθεί ουσιαστικά από τον ιδεολογικό αντίπαλο. Προτίμησε να θυσιάσει τα συγκριτικά ιδεολογικά του πλεονεκτήματα, παρά να χάσει την σιγουριά της πρόσκαιρης και εύκολης αποδοχής που προσέφερε o εναγκαλισμός με την επικρατούσα νοοτροπία, ρητορεία και ιδεολογία. Και αυτό αποτελεί τελικά απειλή για την ίδια την δημοκρατία. Γιατί υγιής δημοκρατία σημαίνει να ακούγονται δυνατά, άφοβα και ελεύθερα οι διαφορετικές απόψεις.
Σημαίνει να μην φοβάσαι ούτε να ακούσεις την άλλη άποψη (όπως συμβαίνει σταθερά από την μια πλευρά του ιδεολογικού φάσματος), ούτε να αρθρώσεις καθαρά την δική σου (όπως συμβαίνει από την άλλη). Σημαίνει να αναδεικνύονται και όχι να θάβονται οι διαφορές μεταξύ των θέσεων. Όταν αντί για διαφορετικές απόψεις, ακούγονται τελικά διαφορετικές παραλλαγές της ίδιας «σούπας» τότε υπάρχει έλλειμα δημοκρατίας.
Μία ακόμα παθογένεια του πολιτικού μας συστήματος είναι πως χτίστηκε πάνω στο πελατειακό κράτος, κύρια αιτία του οποίου ήταν η συλλογική «απαίτηση» για βόλεμα και "εξασφάλιση". Χτίστηκε δηλαδή σε μεγάλο βαθμό πάνω σε αυταπάτες. Γιατί στην πραγματική ζωή υπάρχει αβεβαιότητα, διακινδύνευση, δυσκολίες και ξεβόλεμα. Και μόνο μέσα από αυτά καταφέρνεις το οτιδήποτε!
Όποιος τολμήσει να μιλήσει για αλλαγή νοοτροπίας και αντιλήψεων βγαίνει στην σέντρα! Οι εθνικές μας ανασφάλειες και φοβίες είναι ιερές! Οι συλλογικές μας «αυταπάτες» είναι το ευαγγέλιο μας. Μία απορία μόνο: Αν δεν συμφιλιωθούμε με το ρίσκο και την ανάληψη ευθύνης πως θα προσελκύσουμε επενδύσεις; Πως θα κάνουμε μεταρρυθμίσεις; Πως θα απενεχοποιήσουμε την επιχειρηματικότητα; Πως θα απαιτήσουμε τις αναγκαίες αλλαγές; Ξέρετε επένδυση, επιχειρηματική κίνηση, μεταρρύθμιση ή οποιαδήποτε αλλαγή χωρίς ρίσκο;
Μήπως αντί να δηλώνουμε οπαδοί του "νέου" φωνάζοντας (ουσιαστικά) «κάτω τα χέρια από το παλιό», ήρθε η ώρα για ένα γενναίο κούρεμα της φοβικής μας νοοτροπίας, συνοδευόμενο από ένα νέο εθνικό μνημόνιο "συλλογικών πεποιθήσεων"; Μόνο που αυτήν την φορά θα χρειαστούν 10.000.000 αντίτυπα για να το υπογράψουμε όλοι μαζί, πολίτες και πολιτικοί…
Έτσι ώστε η θυματοποίηση να δώσει την θέση της στην ανάληψη ευθύνης! Η εσωστρέφεια να δώσει την θέση της στην εξωστρέφεια που μας χαρακτηρίζει ιστορικά. Η αποθέωση της ευκολίας να δώσει την θέση της στην αποθέωση της προσπάθειας. Με άλλα λόγια η νοοτροπία του δημοσίου υπάλληλου να δώσει την θέση της στην νοοτροπία του επιχειρηματία και η νοοτροπία Τσίπρα να δώσει την θέση της στην νοοτροπία Ομπάμα. Μόνο τότε οι επενδύσεις, οι μεταρρυθμίσεις, οι ανοιχτές αγορές, η πραγματική δημοκρατία, η καινοτομία, η σύγχρονη παιδεία και οι αξιοπρεπείς δομές υγείας και κοινωνικής προστασίας θα πάψουν να αποτελούν αυταπάτες… Μόνο τότε θα ενηλικιωθούμε επιτέλους!
Νίκος Ρωμανός
Επιχειρηματίας, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπευτής
MBA, BA Psychology
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου