50 χρόνια ανθεκτική (Νέα) Δημοκρατία

Το 2024 είναι η χρονιά αρκετών επετείων. 

Προσωπικά, με το έργο μου για την Αβασίλευτη του Μεσοπολέμου, επέλεξα να εστιάσω στην όχι πολύ γνωστή 1η -κατ’ άλλους 2η- Δημοκρατία του 1924.* Ωστόσο αναπόφευκτη είναι η σύγκριση εκείνου του πολιτεύματος με αυτό που εγκαθιδρύθηκε 50 χρόνια αργότερα, 50 χρόνια πριν από τις ημέρες μας: Εκείνη ήταν η περίοδος της θεσμικοπολιτικής αστάθειας. Των πολλών συνταγμάτων -που κουρελιάζονταν και στην εφαρμογή τους και στους όρους μεταβολής τους- και των άπειρων στρατιωτικών πραξικοπημάτων. Των διωγμών των αντιπάλων και της ακραίας γενικής ρευστότητας και ανασφάλειας. Στην παρούσα Δημοκρατία, αντίθετα, για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία του τόπου όλες οι συνταγματικές αναθεωρήσεις έγιναν σε συμφωνία με τη συνταγματική τάξη… Εκτροπές δεν υπήρξαν ούτε στις δύσκολες στιγμές της οικονομικής κατάρρευσης… Κάποιες αποκλίσεις από τη θεσμική νομιμότητα... (τα «έγχρωμα» του Σαρτζετάκη, η απαγόρευση κόμματος -πραγματικού- αρχηγού, εισέτι καλυπτόμενου από το τεκμήριο της αθωότητας κ.λπ.) ήταν μάλλον μικρές… Ενώ, για πρώτη φορά, βλέπουμε τέτοια συνέχεια και μακροβιότητα των βασικών κομματικών οργανισμών, των οποίων η ζωή ξεπερνάει κατά πολύ την ολοκλήρωση του βιολογικού και πολιτικού κύκλου των ιδρυτών τους.

Παράλληλα, όμως, τα 50 του χρόνια γιορτάζει και το κόμμα που κατεξοχήν συμβολίζει τη σταθερότητα της 2ης Δημοκρατίας, η ΝΔ: «Συνομήλικη» με το πολίτευμα του 1974, έχοντας, χωρίς μείζονες εσωκομματικούς τριγμούς, επιβιώσει τόσων αλλαγών αρχηγών όσο κανένα άλλο κόμμα (ήδη βρίσκεται στον 9ο χωρίς να υπολογίζουμε τον μεταβατικό μεταξύ Μεϊμαράκη και Κυριάκου Μητσοτάκη), είναι το κόμμα με τις μικρότερες αναλογικά, με σχετική εξαίρεση το «δεινοσαυρικό» ΚΚΕ, διακυμάνσεις στα εκλογικά του ποσοστά. 

Πού οφείλεται, όμως, αυτή η αξιοσημείωτη σταθερότητα του -εκσυγχρονισμένου και εμποτισμένου με ισχυρές δόσεις πολιτικού και πολιτισμικού φιλελευθερισμού ασφαλώς- σύγχρονου εκφραστή της ιστορικής συντηρητικής παράταξης της χώρας;

Εν πρώτοις το ότι, έχοντας ρίζες βαθιές, έμεινε πάντα πιστή σε κάποιες αξίες: Σταθερότητα, ασφάλεια, ευνομία, συνέχεια, συνέπεια, εξελικτική πρόοδος, κοινωνικές παραδόσεις, αποφυγή διεθνοπολιτικού τυχοδιωκτισμού είναι ασφαλώς μεταξύ αυτών. Σχεδόν, δε, πάντα λειτούργησε -όπως έλεγε ο Γεώργιος Βλάχος για το «προπατορικό» Λαϊκό Κόμμα- ως «κόμμα του έστω και επί ζημία του τόπου σεβασμού στους Νόμους»… Το κόμμα, θα έλεγα για να έρθουμε σε πολύ πρόσφατες εποχές, το οποίο προτίμησε το 2015 να θέσει σε κίνδυνο πολύ σημαντικά κεκτημένα του κράτους και της ελληνικής κοινωνίας, παρά να επιχειρήσει κάποια έκπτωση στο τότε ισχύον θεσμικό υπόστρωμα της εθνικής δημόσιας ζωής.

Αλλά και με πολλούς άλλους τρόπους επανειλημμένα απέδειξε την πίστη της στην αξία και τη συνέχεια των θεσμών, ακόμη και των άγραφων πλην σημαντικών κανόνων του «παιχνιδιού». Εν προκειμένω ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα:

Ως κυβερνώσες δυνάμεις οι «από το κατέναντι πολιτικό ημισφαίριο» προερχόμενοι αντίπαλοι της ΝΔ δεν σεβάστηκαν ουσιώδεις πολιτευματικές συνθήκες, εισάγοντας, σε συγκυρίες που θεωρούσαν πως αυτό τούς ήταν κομματικά ωφέλιμο -δηλαδή το 1989 και το 2019- την ολοσχερή αναλογική…

Αντίθετα, όμως, προς αυτούς, οι νεοδημοκρατικές κυβερνήσεις απέφυγαν να κάνουν κάτι τέτοιο, ακόμη και σε περιπτώσεις που θα ήταν κομματικά σωτήριο. Γεώργιος Ράλλης το 1981 και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1993 δεν πρόταξαν το στενό κομματικό ή το παραταξιακό συμφέρον, αλλά την κυβερνησιμότητα της χώρας. Που σε τελική ανάλυση σημαίνει το μεσομακροπρόθεσμο συμφέρον της εφόσον ακόμη και μια μέτρια (δια)κυβέρνηση είναι προτιμότερη από την ακυβερνησία.

Αυτή η διαχρονικά σταθερή εμμονή της παράταξης, λοιπόν, -και βεβαίως της σημερινής κομματικής της έκφρασης- σε αρχές, αξίες, θεσμούς και πολιτευματικές συνθήκες είναι ο ένας από τους λόγους της σταθερής και συνήθως υψηλής εκλογικής της απήχησης (με σχετικά μικρές και πάντως όχι πολύ μεγάλης χρονικής διάρκειας διακυμάνσεις ή πτώσεις της…) Υπάρχουν όμως και άλλοι λόγοι…

Οι αντίπαλοι της ΝΔ αντίθετα, τις πιο πολλές φορές, γιγαντώθηκαν πολιτικά και εκλογικά σε συγκυριακές φάσεις κοινωνικού ριζοσπαστισμού. Συνακόλουθα, η «άμπωτις» του όποιου ριζοσπαστικού κύματος οδήγησε, κατά κανόνα τουλάχιστον, στο πολιτικό ξεφούσκωμά τους. Υπ’ αυτή την έννοια η καταφανώς πιο σταθερή και μεγαλύτερης διαρκείας διατήρηση της ΝΔ σε υψηλά εκλογικά ποσοστά άρα η παντοτινή κοινωνική πρόσληψή της ως κόμματος εξουσίας (ακόμη και όταν βρισκόταν εκτός κυβερνητικών ευθυνών) έχει μια εισέτι συνέπεια, συναρτώμενη με τη δύναμη αυτής της παράταξης: Ακόμη και οι ουδόλως ευάριθμοι στη χώρα μας θεσιθήρες στρέφονται, κατά το πλειοψηφικό τμήμα τους, προς το συγκεκριμένο κόμμα, προσβλέποντας σε ατομική ικανοποίησή τους. (Στον βαθμό, βέβαια, που τα παράθυρα στο «σύστημα Πεπονή» το επιτρέπουν…)

Συμπέρασμα: Αν η Δημοκρατία του 1974 είναι το πιο σταθερό πολίτευμα που γνώρισε η χώρα, η ΝΔ είναι ο σταθερότερος πυλώνας της…

 Θανάσης Διαμαντόπουλος

· Για την Αβασίλευτη του Μεσοπολέμου συζητάω σήμερα Δευτέρα με τον καθηγητή Θάνο Βερέμη, με την ευκαιρία του βιβλίου μου, τον Ευριπίδη Κηφισιάς. Στις 7.00μμ.