Πώς ξαναφτιάχνεις κράτος στην Ελλάδα;

Tου Αλεξη Παπαχελα*

Κάποτε, πολύ παλιά, υπήρχε κράτος που λειτουργούσε στην Ελλάδα. Γενικοί διευθυντές που ήξεραν τα θέματά τους και είχαν άποψη και τσαγανό και υπηρεσιακοί παράγοντες που έλεγαν ΟΧΙ στον υπουργό. Αυτή η ραχοκοκαλιά του κράτους δημιουργήθηκε επί Ελευθερίου Βενιζέλου και επιβίωσε πολλών πολιτικών καταστάσεων. Υπέστη μεγάλο πλήγμα με την καθιέρωση της 35ετίας που στέρησε το Δημόσιο από πολύτιμη γνώση, επλήγη καίρια από τους λοχαγούς που έστειλε η χούντα στα υπουργεία και αποτελειώθηκε με την περίφημη κατάργηση του θεσμού των γενικών διευθυντών από τον Μένιο Κουτσόγιωργα. Από εκεί και πέρα υιοθετήθηκε ένα ιδιότυπο μοντέλο διακυβέρνησης που δεν έχει τίποτα να κάνει με σοβαρή ευρωπαϊκή χώρα.
Ξεκινήσαμε, επί των ενδόξων ημερών της πρώτης περιόδου του ΠΑΣΟΚ, με έναν εισπράκτορα ο οποίος παραδιοικούσε το υπουργείο Δικαιοσύνης. Και φτάσαμε με την... επανίδρυση του κράτους σε έναν πρώην εφοριακό ο οποίος παραδιοικούσε την ΕΛ.ΑΣ. και την ΕΥΠ, έναν πρώην υπάλληλο του ΟΤΕ που «καθάριζε» στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και διάφορους «τύπους της πιάτσας» σε καίρια πόστα δίπλα σε υπουργούς. Πρόκειται, δυστυχώς, σε ορισμένες περιπτώσεις (όχι απαραίτητα τις προαναφερθείσες) για ανθρώπους που δεν είχαν το καλύτερο όνομα στις υπηρεσίες τους και οι οποίοι ήταν γνωστοί περισσότερο για την ευελιξία και το πόσο «καταφερτζήδες» ήταν, παρά για το ήθος και τον επαγγελματισμό τους.

Είναι άνθρωποι που παρεισφρέουν στα πολιτικά γραφεία βουλευτών πουλώντας εξυπηρετήσεις, βρίσκουν χρήματα για τις προεκλογικές εκστρατείες και γενικά παίζουν τον ρόλο του παρατρεχάμενου. Μόλις όμως ο πολιτικός στον οποίον πόνταραν, γίνει υπουργός ή δήμαρχος αρχίζει το μεγάλο γλέντι. Εχουν, βλέπετε, κερδίσει την εμπιστοσύνη του «αφεντικού» και του υπόσχονται πως «καθαρίζουν» τα πάντα χωρίς ο ίδιος να ξέρει ποιος, με ποιον, με πόσα και πού.
Πίσω από κάθε σκάνδαλο θα βρείτε έναν ή δύο από αυτούς τους σκοτεινούς, αλλά και «ωραίους» τύπους, οι οποίοι μάλιστα έχουν τη συνήθεια να συχνάζουν στα ίδια στέκια και να συμμετέχουν σε ένα χαλαρό και άτυπο δίκτυο αλληλοϋποστήριξης και επαγγελματικής αποκατάστασης σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά. Στο σκάνδαλο με τα ταμεία, στο Βατοπέδι, στις άγονες γραμμές, στο «γάλα», παντού θα βρείτε τέτοιες περιπτώσεις ανθρώπων. Το κακό είναι πως η Ν.Δ. ως παράταξη αντέγραψε το επιτυχημένο αυτό μοντέλο του ΠΑΣΟΚ και πίστεψε πως έτσι μπορείς να κυβερνήσεις τον τόπο.
Θα ήταν όμως άδικο να τα ρίξουμε όλα στους παρατρεχάμενους και να αθωώσουμε τα αφεντικά τους.

Το 2004 τα στελέχη της κυβέρνησης Καραμανλή μπορούσαν να πάρουν όποιον ήθελαν από την αγορά και τον κρατικό μηχανισμό για να στελεχώσουν τα γραφεία τους. Υπήρχε ένας αέρας ανανέωσης και ελπίδας που θα ωθούσε πολλούς στην ιδέα της προσφοράς στον τόπο. Δυστυχώς, με ελάχιστες εξαιρέσεις, επελέγησαν οι διαπρέψαντες στην κομματική ή συνδικαλιστική καμαρίλα με κριτήριο το «αν ήξεραν τα κόλπα».

Στέλεχος του ΠΑΣΟΚ διηγούνταν με χιούμορ πως τον πρώτο μήνα διακυβέρνησης της Ν.Δ. «ένας δικός του» δέχθηκε τηλεφώνημα «συμβούλου» νέου υπουργού, ο οποίος τον ρώτησε με θράσος «ρε συ, εκείνη την κομπίνα με τις επιδοτήσεις πώς τη στήνουνε;».
Εχουμε φτάσει σε σημείο που το μεν κράτος δεν λειτουργεί, οι δε πολιτικοί ασχολούνται μόνο με «τα κόλπα» και γι’ αυτό η χώρα έχει φτάσει όπου έχει φτάσει.

Κανείς μας δεν έχει απάντηση ούτε στο ερώτημα πώς ξαναφτιάχνεις κράτος στην Ελλάδα ούτε στο πώς καθαρίζεις το σύστημα από τη συσσωρευμένη σαπίλα. Προς το παρόν, οι διψασμένοι «πράσινοι κολλητοί και παρατρεχάμενοι» ετοιμάζονται για τη δική τους επέλαση με τη βεβαιότητα πως τίποτα δεν θα αλλάξει ούτε και θα τους σταματήσει...

*Καθημερινή