Το νέο τείχος

Εκείνη την ημέρα τη θυμούνται ακόμη σε αυτή την ουγγρική πόλη. Η εταιρεία Levi, που τα τζιν της είχαν γίνει το σύμβολο ενός ιδεολογικού πολέμου για την κατάκτηση των νέων που ζούσαν στις σοβιετικές χώρες, άνοιγε το εργοστάσιό της στο Κισκουνάλας κι άρχιζε να προσλαμβάνει εργάτες και ράφτρες. Ήταν το 1988. Την επόμενη χρονιά θα έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου.

Ο Λάζλο Βαρνάι που πρώτα ήταν εργάτης σε ένα κρατικό συνεταιριστικό αγρόκτημα, θυμάται ακόμη με πόσο θαυμασμό κοιτούσε το λουλακί νήμα να τρέχει πάνω στα καρούλια, μόλις πήραν μπρος οι μηχανές του εργοστασίου. «Ήταν ένα μεγάλο θαύμα εκείνων των καιρών», λέει σήμερα στην εφημερίδα «Λος Άντζελες Τάιμς». Η πόλη μεγάλωσε. Ο Βαρνάι έγινε δήμαρχος, αλλά τώρα το εργοστάσιο κλείνει.
Η Levi δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα λόγω της οικονομικής κρίσης. Περίπου 550 κάτοικοι της πόλης θα χάσουν τις δουλειές τους τον Ιούνιο. «Αυτό που θεωρώ απαράδεκτο είναι το ξαφνικό», λέει ο Βαρνάι. «Σαν να μην πρόκειται για ανθρώπους. Η ζωή δεν είναι τόσο απλή, να κλείνεις έτσι το εργοστάσιό σου και να φεύγεις. Μπορεί να είναι για τη Levi, αλλά δεν είναι γι΄ αυτή τη μικρή πόλη. Αυτό που με αφήνει κατάπληκτο είναι η απάνθρωπη φύση του καπιταλισμού και η ψυχρή λογική των αριθμών».

Η παγκόσμια κρίση έχει γονατίσει την οικονομία της Ουγγαρίας. Και είκοσι χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, οι Ούγγροι όπως και οι άλλοι γειτονικοί λαοί νιώθουν πως η Δύση βλέπει σήμερα τις πρώην σοβιετικές χώρες μονάχα σαν βάρος. Τα μεγάλα σχέδια, τα μεγάλα οράματα και τα μεγάλα λόγια τώρα συντρίβονται πάνω στο τείχος της κρίσης.

Οι κάτοικοι του Κισκουνάλας δυσκολεύονται να το χωνέψουν. «Η Levi διοργάνωνε παιχνίδια και αθλητικούς αγώνες, έπαιρνε μέρος στη ζωή της πόλης», λέει ο Βαρνάι. «Περίπου εκατό εργάτες της ήταν οικογένειες, άντρες, γυναίκες, παιδιά. Τώρα που φεύγει, δεν θέλει ούτε καν να συζητήσει μαζί μας, να βρούμε έναν τρόπο για να μείνει. Κάνει σαν να μη μας ξέρει. Είναι μεγάλο χτύπημα για την πόλη».

Η σφυρίχτρα του εργοστασίου σημαίνει το τέλος της βάρδιας και η Μαριάν Σζαλάι, ράφτρα, βιάζεται να προλάβει το λεωφορείο. Θα πρέπει να ψάξει αλλού για δουλειά. Θυμάται όταν μια φωνή από τα μεγάφωνα του εργοστασίου ανακοίνωσε για πρώτη φορά στους εργάτες τι τους περιμένει. Ήταν ανήμερα της Γιορτής της Γυναίκας. Και το έχουν παράδοση στην Ουγγαρία να προσφέρουν τέτοια μέρα λουλούδια στις εργάτριες. «Η Levi μάς έδινε λουλούδια», λέει η Σζαλάι. «Δεν ήταν τίποτα σπουδαίο, ήταν όμως κάτι, μια χειρονομία. Μας είπαν πως μας διώχνουν, χωρίς να μας δώσουν ούτε ένα λουλούδι».

Οι υποσχέσεις της παγκοσμιοποίησης ξεθωριάζουν μαζί με την ευαισθησία. Και πίσω από τις αυταπάτες, οι λαοί των πρώην σοβιετικών χωρών βλέπουν τώρα να ορθώνεται μπροστά τους ένα καπιταλιστικό «τείχος του Βερολίνου».

Ρούσσος Βρανάς