Τέσσερις υπεύθυνοι για την ελληνική τραγωδία

Η Ελλάδα ακολουθεί το δρόμο που χάραξαν αρκετές αναδυόμενες οικονομίες που βρέθηκαν σε κατάσταση κρίσης στη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών.   

Πράγματι, όπως υποστήριξα στις αρχές του έτους, υπάρχουν εντυπωσιακές ομοιότητες ανάμεσα σε αυτό το κάποτε υπερήφανο μέλος της Ευρωζώνης και στην Αργεντινή προτού κηρύξει στάση πληρωμής χρέους το 2001...

Με μία εξίσου τραυματική έκρηξη – οικονομική, χρηματοοικονομική, πολιτική και κοινωνική – να βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη, θα πρέπει να αναμένουμε πληθώρα συζητήσεων για το ποιος ευθύνεται τελικά για την ολοένα και μεγαλύτερη μιζέρια που αντιμετωπίζουν σήμερα εκατομμύρια Ελληνες.

Υπάρχουν τέσσερις ύποπτοι – όλοι τους συμμετείχαν στη θεαματική ανάπτυξη που προηγήθηκε της σημερινής περιόδου, η οποία, δυστυχώς, θα πυροδοτήσει μία ακόμη μεγαλύτερη κατάρρευση. Πολλοί θα σπεύσουν, βεβαίως, να κατηγορήσουν τις διαδοχικές ελληνικές κυβερνήσεις που σχηματίζονταν ως συνήθως από τα δύο κυρίαρχα πολιτικά κόμματα, τη Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ

Πρόθυμα και τα δύο κόμματα να δανείζουν τη χώρα τους με ζητούμενο την ευημερία, συσσώρευσαν τεράστια χρέη, ενώ την ίδια στιγμή άνοιγαν το δρόμο για μία δραματική απώλεια της ανταγωνιστικότητας και κατά συνέπεια της αναπτυξιακής προοπτικής. Ορισμένοι μάλιστα προσπάθησαν να είναι ιδιαίτερα φειδωλοί με την αλήθεια και δεν αποκάλυψαν την πραγματική έκταση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και των χρεών.

Αφού δανείστηκαν σε υπερβολικά μεγάλο βαθμό μετά την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη το 2001, η Νέα Δημοκρατία και το ΠΑΣΟΚ εγκατέλειψαν τους πολίτες όταν χρειάστηκαν προσαρμογές και μεταρρυθμίσεις μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. 

Οι αρχικές διαψεύσεις έδωσαν τη θέση τους σε δεσμεύσεις που δεν ήταν δυνατόν να τηρηθούν (πράγματι ορισμένοι υποστήριξαν ότι δεν θα πρέπει να τηρηθούν οι δεσμεύσεις εξαιτίας αστοχιών στον αρχικό σχεδιασμό προγράμματος). Και το συνεπακόλουθο πλήγμα στη διεθνή εικόνα της Ελλάδας πολλαπλασίασε ακόμη περισσότερα τα δεινά που άρχισαν να βιώνουν οι πολίτες.

Εύλογα, μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι για να δημιουργηθεί χρέος έχει δοθεί πίστωση. Και έχει δίκαιο.

Οι ιδιώτες πιστωτές της Ελλάδας έριξαν με μεγάλη χαρά χρήματα στη χώρα, όταν όμως η τεχνητή οικονομική έκρηξη δεν μπορούσε πλέον να διατηρηθεί, αποποιήθηκαν τις δικές τους ευθύνες. 

Ο υπερδανεισμός επεκτάθηκε σε τόσο μεγάλο βαθμό που σε κάποιο σημείο μείωσε τη διαφορά απόδοσης μεταξύ των ελληνικών και γερμανικών κρατικών ομολόγων μόλις στις έξι μονάδες βάσης – ένα γελοίο χαμηλό επίπεδο για δύο χώρες που διαφέρουν θεμελιωδώς τόσο πολύ όσον αφορά στην οικονομική τους διαχείριση και στις χρηματοοικονομικές συνθήκες.

Οταν όμως έγινε απόλυτα σαφές ότι το χρέος της Ελλάδας είχε φθάσει σε επίπεδο χρεοκοπίας, οι πιστωτές μετέθεσαν για αργότερα τη στιγμή της αλήθειας. 

Εδρασαν εντελώς αναποτελεσματικά όταν κατέληξαν στην κρίσιμη συμφωνία για ελεγχόμενο επιμερισμό του χρέους (αποδέχθηκαν δηλ. ένα “κούρεμα” του χρέους του ιδιωτικού τομέα προς την Ελλάδα). Και όσο περισσότερο επιχειρούσαν αυτή την προσπάθεια, τόσο περισσότερο χρήμα έφευγε από την Ελλάδα χωρίς την προοπτική επιστροφής.

Ομως ούτε η ελληνική κυβέρνηση ούτε και οι πιστωτές της έδρασαν κατ΄αυτόν τον τρόπο χωρίς να έχουν κάποιο πάτημα. Και οι δύο καθησυχάστηκαν από την πολιτική κάλυψη που παρείχε η προσπάθεια ενοποίησης της Ευρώπης – μία ιστορική πρωτοβουλία που στόχο είχε να εξασφαλίσει την ευημερία της ηπείρου μέσω στενότερης οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης μέσα στο πλαίσιο αξιόπιστων κανόνων και αποτελεσματικών θεσμών.

Και στις δύο περιπτώσεις – δηλ. στους κανόνες και στους θεσμούς – η Ευρωζώνη δεν ανταποκρίθηκε στα απαιτούμενα. 

Ας θυμηθούμε, οι μεγάλες οικονομίες του “πυρήνα” (Γαλλία και Γερμανία) ήταν από τα πρώτα μέλη που παραβίασαν τους δημοσιονομικούς κανόνες που θεσμοθετήθηκαν με την έναρξη της καθιέρωσης του ευρώ. Και οι ευρωπαϊκοί θεσμοί αποδείχθηκαν αναποτελεσματικοί όταν ήρθε η ώρα να επιβληθεί η συμμόρφωση σε αυτούς. Ολα αυτά χρησιμοποιήθηκαν για να διατηρηθεί ο φανταστικός κόσμος στον οποίο έζησαν για υπερβολικά μεγάλο διάστημα τόσο η Ελλάδα όσο και οι πιστωτές της.

Η Ευρώπη απέτυχε επίσης να αντιδράσει με το σωστό τρόπο ακόμη και όταν έγινε φανερό ότι η Ελλάδα άρχιζε να παραπαίει. 

Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν κατάφεραν να καταλήξουν σε σύγκλιση απόψεων στην κοινή τους προσπάθεια για αποτίμηση των προβλημάτων της χώρας, πολύ περισσότερο να συνεργαστούν για τη σωστή αντιμετώπισή τους. Ενώ χαλάρωσαν τα ηνία για να στηρίξουν την Ελλάδα, τα κίνητρα πίσω από τις ενέργειές τους ήταν υπερβολικά κοντόφθαλμα και η προσέγγιση στην οποία κατέληξαν ήταν στρατηγικά εσφαλμένη και χείριστα συντονισμένη.

Τέλος, υπάρχει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο – IMF- ΔΝΤ , το οποίο είναι επιφορτισμένο με τη διασφάλιση της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και πιστός σύμβουλος μεμονωμένων χωρών.  

Φαίνεται όμως ότι το ΔΝΤ υπέκυψε πάρα πολύ εύκολα στις πολιτικές πιέσεις τόσο στη διάρκεια της οικονομικής ανάπτυξης όσο και στη διάρκεια της κατάρρευσης. 

Η πολιτική σκοπιμότητα φαίνεται πως υπερίσχυσε απέναντι στην ικανότητα ανάλυσης, υπονομεύοντας τόσο τον άμεσο επωφελή ρόλο του ΔΝΤ όσο και τη λειτουργία του ως πολιτικού και οικονομικού καταλύτη.

Επιφανειακά, καθένας από τους τέσσερις υπόπτους έχει τους λόγους του για να υποστηρίζει ότι ο υπεύθυνος είναι κάποιος άλλος. Θα μπορούσαν επίσης να υποστηρίξουν ότι, στη χειρότερη περίπτωση, είναι συνένοχοι εν αγνοία τους. Ωστόσο, κανένας από τους τέσσερις δεν μπορεί να αποφύγει την πραγματικότητα ότι η κατάρρευση της Ελλάδας δεν θα είχε συντελεστεί εάν δεν είχαν δείξει αδιαφορία κατά τη διάρκεια της οικονομικής έκρηξης κι αν δεν εκπλήρωναν με τόσο πλημμελή τρόπο τις υποχρεώσεις τους κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης.  

“Βούλιαξαν” όλοι τους σε ένα αίσθημα πλαστής ευμάρειας μόνο και μόνο για να βυθιστούν εν συνεχεία μαζί της όταν ήρθε η αναπόφευκτη πτώση. Τώρα, θα ήλπιζε κάποιος ότι θα αποδοθούν ευθύνες και στους τέσσερις και ότι θα ακολουθήσει αυστηρή αυτοκριτική τους.

Το πιο πιθανόν όμως είναι ότι θα καταφέρουν να τη γλιτώσουν πολύ εύκολα, ειδικά σε σύγκριση με τα πραγματικά θύματα αυτής της ιστορικής τραγωδίας – δηλαδή τα πιο ευάλωτα στρώματα του ελληνικού πληθυσμού, η κατάσταση των οποίων θα γίνει πολύ χειρότερη σήμερα, αλλά και για πολλά χρόνια ακόμα, καθώς εξαφανίζονται θέσεις εργασίας, εξανεμίζονται οι αποταμιεύσεις και καταστρέφονται τα αναγκαία για τη συντήρησή τους. 

Και πιθανότατα δεν θα είναι οι μόνοι. Εκατομμύρια άλλοι μπορεί να υποστούν παράπλευρες απώλειες, καθώς η οικονομική κρίση απειλεί να εξαπλωθεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως και στο σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας.

Σε έναν πιο δίκαιο κόσμο τα ευπαθή τμήματα της κοινωνίας θα δικαιούνταν να πάρουν πίσω τους μισθούς, τα επίσημα προνόμια και τα μπόνους τα οποία απόλαυσαν για πολύ καιρό οι τέσσερεις υπεύθυνοι της τραγωδίας. 

Σε αυτόν τον κόσμο, όμως, όπως είναι σήμερα, αποτελούν απλώς μάθημα για το μέλλον.

  MOHAMED A. EL-ERIAN, διευθύνων σύμβουλος και διευθύνων σύμβουλος επενδύσεων της PIMCO και συγγραφέας του βιβλίου “When Markets Collide”.

  Copyright: Project Syndicate, 2012 www.project-syndicate.org

  ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ

by Αντικλείδι , http://antikleidi.wordpress.com