Τα 5 σενάρια για τον πόλεμο στην Ουκρανία

Εν μέσω μαχών, βομβαρδισμών, θανάτων αμάχων και ενός τεράστιου προσφυγικού κύματος η κατάσταση στην Ουκρανία αυτή τη στιγμή είναι εφιαλτική. 

Η ρωσική εισβολή μετράει ήδη εννέα ημέρες και παρότι συνεχίζονται οι διπλωματικές προσπάθειες για να υπάρξει άμεση κατάπαυση του πυρός, δεν φαίνεται λύση στο αδιέξοδο.

Το πώς θα εξελιχθεί ο πόλεμος δεν μπορεί να προβλεφθεί. 

Σε ανάλυσή του το βρετανικό τηλεοπτικό δίκτυο BBC παρουσιάζει τα 5 σενάρια για το τέλος του πολέμου:...

Ο σύντομος πόλεμος

Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, η Ρωσία θα κλιμακώσει τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις. Θα πραγματοποιηθούν ακόμα περισσότερες επιθέσεις με πυροβολικό και πυραύλους σε όλη την ουκρανική επικράτεια, ενώ η Ρωσική Αεροπορία θα εξαπολύσει αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Παράλληλα, θα σημειωθούν μαζικές κυβερνοεπιθέσεις με στόχο τις ουκρανικές κυβερνητικές δομές, θα αποκοπούν τα δίκτυα ενέργειας και επικοινωνιών, ενώ χιλιάδες άμαχοι θα χάσουν τη ζωή τους.

Παρά την ομολογουμένως σθεναρή ουκρανική αντίσταση, το Κίεβο θα πέσει μέσα σε λίγες μέρες, με αποτέλεσμα η ουκρανική κυβέρνηση να αντικατασταθεί από ένα καθεστώς-μαριονέτα που θα εγκαταστήσει η Μόσχα. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι είτε θα δολοφονηθεί είτε θα μεταβεί στη Δυτική Ουκρανία ή και στο εξωτερικό, με στόχο να σχηματίσει εξόριστη κυβέρνηση.

Από την πλευρά του, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν θα αναγγείλει τη νίκη και θα αποσύρει κάποιες δυνάμεις, αφήνοντας πάντως αρκετές για να διατηρούν τον έλεγχο της κατάστασης στην Ουκρανία, η οποία θα καταστεί χώρα-δορυφόρος της Ρωσίας, όπως είναι άλλωστε και η Λευκορωσία. Την ίδια ώρα, χιλιάδες πρόσφυγες θα εξακολουθήσουν να μετακινούνται προς τα δυτικά.

Αυτό το σενάριο δεν είναι απίθανο να γίνει πραγματικότητα, αλλά θα εξαρτηθεί από μια σειρά ευμετάβλητων παραγόντων. Για παράδειγμα, οι ρωσικές δυνάμεις θα πρέπει να έχουν καλύτερα αποτελέσματα επί του πεδίου, κάτι που θα συμβεί αν υπάρξουν και άλλες ενισχύσεις, καθώς και αν καμφθεί η ρωσική αντίσταση. Επίσης, ο Πούτιν μπορεί να πετύχει την αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο και να τερματίσει τα σχέδια «δυτικής» ολοκλήρωσης της Ουκρανίας.

Όμως, οποιαδήποτε φιλορωσική κυβέρνηση θα ήταν παράνομη και ευάλωτη σε εξέγερση. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα παρέμενε ασταθές και το ενδεχόμενο να ξεσπάσουν ξανά συγκρούσεις θα ήταν πολύ πιθανό.

Πόλεμος μακράς διάρκειας

Σύμφωνα με το BBC, το πλέον πιθανό σενάριο είναι αυτό ενός παρατεταμένου πολέμου. Ίσως οι ρωσικές δυνάμεις να βαλτώσουν και να καμφθεί το ηθικό τους, η επιμελητεία και η ηγεσία τους. Ίσως χρειαστεί περισσότερος χρόνος για να κυριευτούν πόλεις όπως το Κίεβο, όπου οι υπερασπιστές πολεμούν από δρόμο σε δρόμο. Θα ακολουθήσει μακρά πολιορκία. Οι μάχες παραπέμπουν στον μακροχρόνιο και σκληρό αγώνα που έδωσε η Ρωσία τη δεκαετία του 1990 να καταλάβει και να καταστρέψει σε μεγάλο βαθμό το Γκρόζνι την πρωτεύουσα της Τσετσενίας.

Και ακόμα και αν οι ρωσικές δυνάμεις διασφαλίσουν την παρουσία τους στις ουκρανικές πόλεις, ίσως να δυσκολευτούν να διατηρήσουν τον έλεγχό τους. Ίσως η Ρωσία να μην έχει διαθέσιμα αρκετά στρατεύματα για μια τόσο μεγάλη χώρα.

Σε αυτό το σενάριο, οι ουκρανικές αμυντικές δυνάμεις θα μετασχηματιστούν σε αποτελεσματική ανταρτική δύναμη με την υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού. Η Δύση θα συνεχίσει να στέλνει οπλισμό και πυρομαχικά στην Ουκρανία και έτσι, ίσως μετά από πολλά χρόνια και με μια νέα ηγεσία στη Μόσχα, οι ρωσικές δυνάμεις τελικά να αποχωρήσουν από την Ουκρανία, ταπεινωμένες και αιματοκυλισμένες, όπως ακριβώς έκαναν και οι Σοβιετικοί το 1989 στο Αφγανιστάν, μετά από μια δεκαετία πολέμου με τους μουτζαχεντίν.

Ευρωπαϊκός πόλεμος

Θα μπορούσε αυτός ο πόλεμος να φτάσει πέρα από τα σύνορα της Ουκρανίας; Ο πρόεδρος Πούτιν θα μπορούσε να επιδιώξει να ανακτήσει περισσότερα τμήματα της πρώην ρωσικής αυτοκρατορίας στέλνοντας στρατεύματα σε πρώην σοβιετικές δημοκρατίες όπως η Μολδαβία και η Γεωργία, που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ. Ή μπορεί απλώς να υπάρξει λάθος υπολογισμός και κλιμάκωση. Επίσης, ο Πούτιν ίσως θεωρήσει την αποστολή δυτικών όπλων στις ουκρανικές δυνάμεις ως πράξη επιθετικότητας που δικαιολογεί αντίποινα. Θα μπορούσε να απειλήσει να στείλει στρατεύματα στις χώρες της Βαλτικής -που είναι μέλη του ΝΑΤΟ- όπως η Λιθουανία, προκειμένου να δημιουργήσει ένα χερσαίο διάδρομο με τον ρωσικό παράκτιο θύλακα του Καλίνινγκραντ.

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο και θα υπήρχε μεγάλος κίνδυνος πολέμου με το ΝΑΤΟ. Σύμφωνα με το άρθρο 5 του στρατιωτικού χάρτη της Συμμαχίας, η επίθεση σε μια χώρα-μέλος είναι επίθεση κατά όλων. Αλλά ο Πούτιν ίσως λάβει το ρίσκο εάν αισθανθεί ότι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να παραμείνει στην εξουσία. Εάν για παράδειγμα, αντιμετώπιζε το φάσμα της ήττας στην Ουκρανία, θα μπορούσε να μπει στον πειρασμό να προχωρήσει σε περαιτέρω κλιμάκωση.

Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι ο Ρώσος ηγέτης είναι πρόθυμος να παραβιάσει τα μακροχρόνια διεθνή πρότυπα. Αυτή η ίδια λογική μπορεί να εφαρμοστεί και στη χρήση πυρηνικών όπλων. Υπενθυμίζεται ότι ο Πούτιν έχει θέσει τις πυρηνικές του δυνάμεις σε υψηλότερο επίπεδο συναγερμού. Οι περισσότεροι αναλυτές πάντως αμφιβάλλουν ότι αυτό σημαίνει πως η χρήση τους είναι πιθανή ή επικείμενη. Αλλά η συγκεκριμένη ενέργεια ήταν μια υπενθύμιση ότι το ρωσικό δόγμα επιτρέπει την πιθανή χρήση τακτικών πυρηνικών όπλων στο πεδίο της μάχης.

Διπλωματική λύση

Μπορεί παρ'όλα αυτά να υπάρχει ακόμα μια πιθανή διπλωματική λύση; «Τα όπλα μιλάνε τώρα, αλλά ο δρόμος του διαλόγου πρέπει να παραμένει πάντα ανοιχτός», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες. Ο διάλογος πάντως συνεχίζεται. Ο πρόεδρος της Γαλλίας Μακρόν μίλησε τηλεφωνικά με τον πρόεδρο Πούτιν. Επίσης, Ρώσοι και Ουκρανοί αξιωματούχοι συναντήθηκαν για συνομιλίες στα σύνορα με τη Λευκορωσία. Αν και οι συνομιλίες δεν έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο, το γεγονός ότι οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε συνομιλίες, δείχνει ότι ο Πούτιν φαίνεται ότι έχει αποδειχθεί τουλάχιστον το ενδεχόμενο κατάπαυσης του πυρός κατόπιν διαπραγμάτευσης.

Το βασικό ερώτημα είναι εάν η Δύση μπορεί να προσφέρει αυτό που οι διπλωμάτες αποκαλούν «σημείο εξόδου», καθώς θεωρούν ότι είναι σημαντικό να γνωρίζει ο Ρώσος ηγέτης τι χρειάζεται για την άρση των δυτικών κυρώσεων.

Σε αυτό το σενάριο, ο πόλεμος δεν εξελίσσεται καλά για τη Ρωσία και οι κυρώσεις να αποσυντονίζουν τη Μόσχα. Οι αντιδράσεις αυξάνονται καθώς αυξάνεται ο αριθμός των νεκρών Ρώσων στρατιωτών. Ο Πούτιν διερωτάται μήπως το παρατράβηξε. Εκτιμά ότι, αν συνεχίσει τον πόλεμο, θα υποστεί μεγαλύτερη απειλή από την ταπείνωση του τερματισμού των εχθροπραξιών. Η Κίνα παρεμβαίνει, ασκώντας πίεση στη Μόσχα για συμβιβασμό, προειδοποιώντας ότι θα σταματήσει να προμηθεύεται ρωσικό πετρέλαιο και αέριο αν δεν υπάρξει αποκλιμάκωση. Και έτσι ο Πούτιν αναζητεί ένα σημείο διαφυγής.

Στο μεταξύ, οι ουκρανικές αρχές, βλέποντας τη χώρα τους να καταστρέφεται, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, ένας πολιτικός συμβιβασμός μπορεί να είναι προτιμότερος από τις ανθρώπινες απώλειες. Με τους διπλωμάτες να ξεκινούν συνομιλίες, φτάνουν τελικά σε συμφωνία. Η Ουκρανία θα μπορούσε να αποδεχτεί τη ρωσική κυριαρχία στην Κριμαία και σε τμήματα του Ντονμπάς. Από την πλευρά του ο Πούτιν αποδέχεται την ουκρανική ανεξαρτησία και το δικαίωμα της χώρας να ενισχύσει τις σχέσεις της με την Ευρώπη. Ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι πιθανό, αλλά θα μπορούσε να αναδυθεί από τα συντρίμμια του πολέμου.

Ανατροπή του Πούτιν

Και τι θα γίνει με τον ίδιο τον Πούτιν; Όταν κήρυξε την έναρξη της εισβολής, δήλωσε: «Είμαστε έτοιμοι για όλα». Τι θα γινόταν όμως εάν έχανε την εξουσία; Κάτι τέτοιο μπορεί να φαίνεται αδιανόητο. Ωστόσο, ο κόσμος έχει αλλάξει τις τελευταίες ημέρες και τα πάντα περνούν από το ανθρώπινο μυαλό. Ο ομότιμος καθηγητής Πολεμικών Σπουδών στο King's College του Λονδίνου, σερ Λόρενς Φρίντμαν (Sir Lawrence Freedman) έγραψε αυτή την εβδομάδα ότι «είναι πλέον πιθανό να υπάρξει αλλαγή καθεστώτος στη Μόσχα όσο και στο Κίεβο».

Γιατί το είπε αυτό; Ο Πούτιν μπορεί να επιδιώκει έναν καταστροφικό πόλεμο. Χιλιάδες Ρώσοι στρατιώτες θα χάσουν τη ζωή τους. Οι δυτικές οικονομικές κυρώσεις «δαγκώνουν». τη λαϊκή υποστήριξη, ενώ παράλληλα αναδύεται ο κίνδυνος λαϊκής εξέγερσης. Επιστρατεύει τις δυνάμεις εσωτερικής ασφάλειας της Ρωσίας για να καταστείλει τις κινητοποιήσεις. Ωστόσο, αυτό θα μπορούσε να γυρίσει «μπούμερανγκ» στην περίπτωση που στρέφονταν εναντίον του μέλη της στρατιωτικής, πολιτικής και οικονομικής ελίτ.

Η Δύση επισημαίνει ότι εάν ο Πούτιν αντικατασταθεί από έναν πιο μετριοπαθή πρόεδρο, τότε θα άρει ορισμένες κυρώσεις και θα αποκαταστήσει τις διπλωματικές σχέσεις με την Ρωσία. Ένα πραξικόπημα στο Κρεμλίνο θα έχει ως αποτέλεσμα την εκδίωξη του Πούτιν.

Το συμπέρασμα

Όπως τονίζεται στην ανάλυση του βρετανικού τηλεοπτικού δικτύου, τα σενάρια αυτά δεν αλληλοαποκλείονται αλλά θα μπορούσαν να συνδυαστούν για να παράγουν διαφορετικά αποτελέσματα. Αλλά όπως και να εξελιχθεί ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο κόσμος έχει αλλάξει. Η σχέση της Ρωσίας με τον υπόλοιπο κόσμο θα είναι πλέον διαφορετική, ενώ η ευρωπαϊκή στάση για την ασφάλεια αλλάζει.

Πηγή: bbc.com