Η ελευθερία των αγορών παρουσιάζεται συχνά από τους υποστηρικτές της ως θέμα οικονομικής αποτελεσματικότητας.
Η κλασσική οικονομική θεωρία αποδεικνύει ότι ο ελεύθερος ανταγωνισμός μεσοπρόθεσμα συμπιέζει τις τιμές ωφελώντας τον καταναλωτή ενώ μακροπρόθεσμα πετυχαίνει την βέλτιστη κατανομή των πόρων της οικονομίας, που είναι άλλως τε και ο στόχος κάθε οικονομικού συστήματος...
Φυσικά υπάρχουν πάντα και βάσιμα αντεπιχειρήματα: τόσο οικονομικά, πχ. κατά πόσο οι αγορές μπορούν να αυτορρυθμίζονται, όσο και πολιτικά• π.χ κατά πόσο το ευρύτερο κοινωνικό καλό (π.χ. η κοινωνική ειρήνη, η μείωση της ανισότητας κλπ) υπερτερούν της - σε στενή έννοια - οικονομικής αποδοτικότητας.
Η προσέγγιση όμως αυτή όμως αγνοεί δύο σημαντικούς και αλληλένδετους παράγοντες, που εκ των πραγμάτων δεν περιλαμβάνονται εύκολα στα απλουστευτικά οικονομικά μοντέλα βάσει των οποίων διεξάγεται η δημόσια συζήτηση: την καινοτομία και την δημιουργία της ατομικής ελευθερίας.
Η νεοφιλελεύθερη ρητορική (σε αντίθεση με την κλασσική φιλελεύθερη σχολή σκέψης) εστιάζοντας σχεδόν αποκλειστικά στις αγορές ως μηχανισμούς κατανομής των πόρων της οικονομίας, παραμέλησε τις αγορές ως «μηχανές γνώσης» και πεδία πραγμάτωσης της ατομικότητας. Έδωσε με άλλα λόγια έμφαση στις αγορές προϊόντων και όχι στις αγορές ιδεών, αφοπλίζοντας έτσι τον εαυτό της ίσως από το πιο σημαντικό επιχείρημά της. Για να μην παρεξηγηθώ, δεν μιλώ εδώ τόσο για την ακαδημαϊκή οικονομική σκέψη, όσο για την δημόσια συζήτηση στην αρθρογραφία, στα μέσα ενημέρωσης και στην πολιτική.
Η καινοτομία - και αναφέρομαι εδώ, όχι τόσο στην επικοινωνιακά λαμπερή καινοτομία των ιστοριών επιτυχίας - όσο στην πολύ πιο σεμνή, καθημερινή καινοτομία της επιχειρηματικής πράξης - ήταν πάντα ο πιο θεμελιώδης μηχανισμός προόδου του πολιτισμού μας. Η καθημερινή καινοτομία, το να κάνουμε δηλαδή κάτι, κάθε φορά έστω και λίγο καλύτερα, το να δοκιμάζουμε ιδέες από άλλους χώρους σε δικά μας προβλήματα, το να συνδυάζουμε γνωστές λύσεις αλλά για καινούργια προβλήματα, αυτή η καινοτομία της δοκιμής και του λάθους, στατιστικά στην κλίμακα της οικονομίας και σωρευτικά στην κλίμακα του χρόνου, έχει στην ζωή μας ίσως μεγαλύτερη επίδραση κι από τις μεγάλες ανακαλύψεις. Φτάνει να κυκλοφορεί, να διαδίδεται, να γίνεται state of the art, και με τη σειρά της να μπολιάζει νέες δοκιμές, νέα λάθη, νέες αποτυχίες και κάποτε επιτυχίες, με έναν τρόπο άναρχο, απρόβλεπτο και γι'αυτό αποτελεσματικό. Στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού, και παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες κυβερνήσεων και κοινωνιών να οργανώσουν και να κατευθύνουν την παραγωγή της, δεν έχει βρεθεί πιο αποτελεσματικό περιβάλλον για την γέννεση της καινοτομίας, απ'ότι οι ελεύθερες αγορές. Κάθε περιορισμός, ακόμη κι αν γίνεται με καλές προθέσεις, μειώνει κατά τι την πιθανότητα μιας καινοτομίας να γεννηθεί και ν'ανθίσει. Πολλοί περιορισμοί, πάλι στατιστικά στην κλίμακα της οικονομίας και πάλι σωρευτικά στην κλίμακα του χρόνου, καταδικάζουν τις οικονομίες και μαζί τους τις κοινωνίες σε στασιμότητα.
Αλλά η καινοτομία δεν είναι παρά ένα μόνο από τα δώρα της ελευθερίας και της ατομικότητας. Όσο κι αν οι περιορισμοί και οι ρυθμίσεις προσπαθούν - συχνά χωρίς επιτυχία - να εξασφαλίσουν στις οικονομίες, στις κοινωνίες αλλά και στις γραφειοκρατίες, μέσω της τάξης και της ομοιομορφίας την αποδοτικότητα του μέσου όρου, είναι η δημιουργικότητα της ατομικής διαφοράς που γεννά την αποτελεσματικότητα. Και αυτή η ατομική δημιουργικότητα μπορεί μόνο σε ένα περιβάλλον οικονομικής και πολιτικής ελευθερίας να εκφραστεί, να συναντηθεί με άλλες ατομικές δυνάμεις δημιουργίας, και με τον ίδιο άναρχο, απρόβλεπτο και αποτελεσματικό τρόπο να γίνει συλλογική πρόοδος. Μπορεί να είναι επιχειρηματικότητα, τέχνη, επιστήμη, πολιτική, σκέψη. Άλλως τε, όλα αυτά είναι αλληλένδετα: νομίζετε ότι θα υπήρχε ο Τζορτζιόνε και ο Τιτσιάνο, αν δεν υπήρχαν οι Βενετσιάνοι έμποροι και καραβοκύρηδες ή οι Φλωρεντινοί τραπεζίτες; Η δημιουργία θέλει ελεύθερα μυαλά, που αλληλεπιδρούν σε ελεύθερες αγορές και πραγματώνονται σε ελεύθερες κοινωνίες. Όλα αυτά είναι όψεις της ίδιας ελευθερίας και δεν μπορούν να υπάρξουν ξεχωριστά.
'Ετσι, κάθε φορά που γίνεται συζήτηση για την άρση ενός ακόμη περιορισμού, για το άνοιγμα ενός ακόμη επαγγέλματος, για την κατάργηση μιας ακόμη ρύθμισης, ή όψιμα για την απελευθέρωση του ωραρίου στο λιανικό εμπόριο, τα εκατέρωθεν επιχειρήματα περί της οικονομικής ή μη σκοπιμότητας δεν είναι παρά δευτερεύοντα. Αυτό που έχει σημασία είναι η ελευθερία του κάθε ξεχωριστού ανθρώπου να προκόψει όπως αυτός μπορεί, να καινοτομήσει και να δημιουργήσει. Από αυτό έχουμε να κερδίσουμε όλοι.
primeconomy
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου