Ευρώπη: Από την ενεργειακή στην τεχνολογική εξάρτηση

Κανείς Ευρωπαίος δεν μπορεί να ξεχάσει το τεράστιο σοκ των αρχών του 2022, όταν η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία έγινε αφορμή μίας μεγάλης αναταραχής στον ενεργειακό τομέα και οι περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν αρχίσει να καταστρώνουν σχέδια για την αντιμετώπιση μίας πιθανής έλλειψης καυσίμων και ηλεκτρικής ενέργειας. 

Τελικά, τα χειρότερα αποφεύχθηκαν αλλά με μεγάλο κόστος, καθώς η τεράστια αύξηση στην τιμή του φυσικού αερίου και της ηλεκτρικής ενέργειας «τίναξε στον αέρα» όλους σχεδόν τους κρατικούς, επιχειρηματικούς και ιδιωτικούς προϋπολογισμούς...

Αυτή η κρίση θύμισε στους πολίτες και τις κυβερνήσεις της Ευρώπης κάτι που όλοι ήξεραν αλλά προτιμούσαν να μην σκέφτονται, δηλαδή την αδυναμία της ηπείρου μας να αποκτήσει ενεργειακή αυτονομία και την εξάρτησή της από πηγές ενέργειας που βρίσκονται στα χέρια άλλων κρατών και μακριά από τον έλεγχό της. Μπορεί στη θέση του ρωσικού φυσικού αερίου να έχει περάσει σταδιακά το (κυρίως αμερικανικό) LNG και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας να καταλαμβάνουν όλο και μεγαλύτερο ποσοστό στην παραγωγή ενέργειας αλλά ακόμα δεν έχει βρεθεί μία λύση που να εγγυάται πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα «μείνει από ενέργεια» αν ξαφνικά σταματήσουν οι εισαγωγές καυσίμων. 

Όλα τα παραπάνω είναι λίγο πολύ γνωστά, όπως και το γεγονός πως η μείωση της εξάρτησης από τα εισαγόμενα υγρά καύσιμα τείνει να αντικατασταθεί από την αναγκαστική αύξηση της εξάρτησης από πρώτες ύλες όπως το λίθιο και ο χαλκός που είναι απόλυτα απαραίτητες στη στροφή προς την «πράσινη οικονομία». Το θέμα μας σήμερα όμως δεν είναι τόσο τα προβλήματα ενεργειακής αυτονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όσο σοβαρά και να είναι αυτά. Αυτό που μας απασχολεί είναι μία νέα απειλή που διαγράφεται στον ορίζοντα: αυτή της αδυναμίας της Ε.Ε. να κινηθεί αυτόνομα στον πιο σημαντικό και ενδιαφέροντα τεχνολογικό τομέα των τελευταίων δεκαετιών, αυτόν της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Οι εξελίξεις που περνούν μπροστά από τα μάτια μας από το τέλος του 2022 και μετά (εξελίξεις υπήρχαν και πριν αλλά δεν ήταν εύκολα ορατές σε όλους μας) δίνουν την εικόνα μίας πραγματικής επανάστασης. Η επανάσταση αυτή ήδη έχει αρχίσει να αλλάζει τον τρόπο που λειτουργούν τα πάντα και μάλλον θα τα αλλάξει ακόμα περισσότερο στους επόμενους μήνες και χρόνια. Όπως φαίνεται, κανένας τομέας της ζωής μας και καμία επιχειρηματική δραστηριότητα δεν πρόκειται να μείνουν ανεπηρέαστες από την επέλαση της Τεχνητής Νοημοσύνης. Αυτό είναι φανερό και στην Ευρώπη και ειδικότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις μας ενημερώνουν αδιάκοπα για την ενσωμάτωση των εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης στα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους και τα διάφορα κράτη μας τονίζουν συνεχώς πως η χρήση αυτών των εφαρμογών στον δημόσιο τομέα θα κάνει πιο εύκολη τη ζωή μας. Την ίδια ώρα, οι ιθύνοντες των Βρυξελλών είναι υπερήφανοι για την πρωτοπορία τους στον τομέα της δημιουργίας κανόνων επίβλεψης και λειτουργίας των εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης. 

Ακούγοντας κάποιος όλα αυτά είναι πιθανόν να πιστέψει πως εδώ στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουμε μπει δυναμικά στην εποχή του AI (Artificial Intelligence) και δεν κινδυνεύουμε να χάσουμε τις εξελίξεις. Τα πράγματα όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Όποιος παρακολουθεί τα τεκταινόμενα σε διεθνές επίπεδο καταλαβαίνει αμέσως πως βρίσκεται σε εξέλιξη ένας τεράστιος αγώνας για την απόκτηση κυρίαρχης θέσης στον νέο αυτόν τομέα. Οι επενδύσεις είναι τεράστιες, καθώς μιλάμε για πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια κάθε μήνα, ενώ ο ανταγωνισμός στην προσπάθεια για την προσέλκυση των πιο ταλαντούχων ερευνητών είναι πολύ έντονος. Το ξεκάθαρο προβάδισμα το έχουν οι μεγάλες αμερικανικές τεχνολογικές επιχειρήσεις, δηλαδή η Microsoft (MSFT NASDAQ), η Alphabet (GOOGL NASDAQ), η Amazon (AMZN NASDAQ), η Meta Platforms (META NASDAQ) και η Apple (AAPL NASDAQ), η κάθε μία με τον τρόπο της.

Τα ερευνητικά τους τμήματα είναι στελεχωμένα με χιλιάδες ειδικούς επιστήμονες και ερευνητές ενώ την ίδια στιγμή όλες έχουν σχέση με πάρα πολλές εταιρείες που ασχολούνται μόνο με το AI, είτε συμμετέχοντας σε αυτές είτε χρηματοδοτώντας τις είτε απλώς συνεργαζόμενες με αυτές. Οι διάφορες εφαρμογές που είναι ήδη στη διάθεση των πελατών τους, επιχειρήσεων και πολιτών, είναι η μόνο η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη, και αυτό αφορά κυρίως στην Amazon, την Microsoft και την Google, έχει να κάνει με την επεξεργασία των ψηφιακών δεδομένων που είναι απόλυτα απαραίτητη για την «εκπαίδευση» και τη λειτουργία όλων των εφαρμογών Τεχνητής Νοημοσύνης.

Συντριπτικό ποσοστό αυτής της επεξεργασίας γίνεται, σχεδόν αναγκαστικά, καθώς δεν υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις, μέσω του cloud computing στο οποίο οι τρεις αυτές επιχειρήσεις κατέχουν δεσπόζουσα θέση σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι τρεις αυτοί κολοσσοί δεν κερδίζουν μόνο από τις δικές τους εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης αλλά και από τις εφαρμογές των υπόλοιπων εταιρειών που δεν διαθέτουν τις οικονομικές και τεχνικές δυνατότητές τους. Όσο και αν προσπαθούν οι κινεζικές εταιρείες σαν την Baidu (BIDU NASDAQ) και την Alibaba (BABA NASDAQ), οι αμερικανικές εταιρείες είναι πολύ μπροστά στον τομέα του AI.

Αυτό φαίνεται και από το γεγονός πως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία, δύο χώρες που έχουν μπει δυναμικά στον τομέα και έχουν πρόθεση να επενδύσουν πολλές δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, αναγκάστηκαν (στην περίπτωση των ΗΑΕ) ή σύντομα θα αναγκαστούν (η Σαουδική Αραβία), να δεσμευθούν πως θα περιορίσουν κατά πολύ την συνεργασία τους με την Κίνα στον τομέα της τεχνολογίας προκειμένου να μπορέσουν να αποκτήσουν πρόσβαση στην αμερικανική τεχνολογία στον τομέα (το Black box ασχολήθηκε πρόσφατα και με τις δύο αυτές περιπτώσεις (H ώρα της ισχυρής Εθνικής, η βροχή των deals στην πληροφορική, ο κλάδος των ανελκυστήρων, η μεγάλη έξοδος από το ταμπλό, η εβδομάδα που κρίνει το πρόσημο, η χαμένη μπάλα στην ΕΛΤΟΝ και η Σ. Αραβία στον αστερισμό της ΑΙ | Liberal.gr, Με όραμα την εξωστρέφεια η Alpha Bank γυρίζει σελίδα, η Lamda σπάει ρεκόρ, τα νέα planes της Aegean, ο ΑΔΜΗΕ ξεχώρισε, η βροχή των πράσινων επενδύσεων, τα νέα καταστήματα του Mr. Jumbo και το αραβικό deal της Microsoft). 

Τι μπορεί να σημαίνουν αυτά για την Ευρωπαϊκή Ένωση; Το λιγότερο που μπορεί να σημαίνουν είναι πως ακόμα και αν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις καταφέρουν να αναπτύξουν σύντομα αξιόλογες εφαρμογές Τεχνητής Νημοσύνης, θα είναι πλήρως εξαρτημένες από τις υπηρεσίες cloud computing των αμερικανών γιγάντων. Κατ’ επέκταση, θα είναι πλήρως εξαρτημένες από τα data center που θα επεξεργάζονται τα ψηφιακά δεδομένα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα data centers ανήκουν στις μεγάλες αμερικανικές επιχειρήσεις. Ακόμα και αν δεν ισχύει αυτό όμως, πολύ συχνά ανήκουν σε αμερικανικές εταιρείες private equity όπως η Blackstone (BX NYSE), οι οποίες έχουν προχωρήσει σε επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων στον τομέα τα τελευταία χρόνια και εξακολουθούν να κάνουν και άλλες. 

Θα μπορούσε άραγε η Ευρωπαϊκή Ένωση να κάνει μία τεράστια επενδυτική επίθεση προκειμένου να πάρει την πρωτοβουλία των κινήσεων και να αποφύγει την «υποταγή» της στους αμερικανικούς κολοσσούς; Θεωρητικά ίσως να μπορούσε, στην πράξη όμως αυτό είναι μάλλον αδύνατον.

Σε προχθεσινό άρθρο του Barron’s διαβάσαμε πως οι ετήσιες κεφαλαιουχικές δαπάνες (capital spending) των πέντε μεγάλων επιχειρήσεων που αναφέραμε στην αρχή μπορεί να φτάσουν στα 250 δισεκατομμύρια δολάρια μόνο για το 2024 και θα συνεχίσουν να αυξάνονται τα επόμενα χρόνια. Σημαντικότατο μέρος αυτών των επενδύσεων έχει σχέση με την Τεχνητή Νοημοσύνη, τα data centers και το cloud computing. Οι αριθμοί μας προκαλούν πραγματικό ίλιγγο. Αρκεί να αναφέρουμε πως οι κεφαλαιουχικές δαπάνες της μεγαλύτερης πετρελαϊκής εταιρείας στον κόσμο, της Saudi Aramco (2222 RIYADH), θα είναι το 2024 της τάξης των 50 δισ. δολαρίων.

Ζαλιζόμαστε ακόμα περισσότερο όταν συνειδητοποιούμε πως μέσα σε τρία χρόνια, οι πέντε αμερικανικοί κολοσσοί θα ξοδέψουν σε κεφαλαιουχικές δαπάνες με έμφαση στην Τεχνητή Νοημοσύνη ένα ποσό μεγαλύτερο από το σύνολο των κεφαλαίων του ευρωπαϊκού ταμείου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (648 δισεκατομμύρια ευρώ σύμφωνα με την ιστοσελίδα της ευρωπαϊκής επιτροπής). 

Όπως βλέπουμε, τα πράγματα αυτή τη στιγμή, καθώς οι εφαρμογές Τεχνητής Νοημοσύνης γνωρίζουν εκρηκτική ανάπτυξη, σύντομα η Ευρωπαϊκή Ένωση θα γίνει ένα είδος ομήρου των αμερικανικών τεχνολογικών κολοσσών. Αυτό ίσως να μην είναι τόσο κακό όσο το να είσαι όμηρος ενός επεκτατικού πολεμοχαρούς γείτονα, σίγουρα όμως δεν είναι καθόλου καλό. 

Σπύρος Αλεξόπουλος