Όχι, η Ελλάδα ΔΕΝ είναι πρώτη στους θανάτους COVID-19 στην ΕΕ

Σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύτηκε στη σελίδα efsyn.gr, η Ελλάδα βρίσκεται στη πρώτη θέση όσων αφορά τους θανάτους λόγω COVID-19 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά αυτό αποκρύβεται με «στατιστικές αλχημείες». 

Στην πραγματικότητα ο ισχυρισμός είναι ψευδής, όποια κοινή μέτρηση θανάτων και αν χρησιμοποιηθεί.

Το σχετικό δημοσίευμα:...

Την ίδια είδηση είδαμε επίσης στο anoixtoparathyro.gr

Τον ισχυρισμό υιοθέτησε και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Α. Τσίπρας. Συγκεκριμένα ανέφερε:

Μετά από έξι μήνες αποτυχημένου lockdown και την εβδομάδα που η χώρα μας κατέχει το αρνητικό ρεκόρ θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού σε όλη την Ευρώπη, ο κ. Μητσοτάκης αποφάσισε να βγει και να μας πει ότι πέτυχε.

Αντίστοιχο ισχυρισμό έκανε και ο πρώην υπουργός, Στέφανος Μάνος, πριν μερικές ημέρες. Συγκεκριμένα ανέφερε:

Την τελευταία εβδομάδα, αυτή που έληξε στις 15 Απριλίου, σημειώθηκαν περισσότεροι θάνατοι στην Ελλάδα ανά εκατομμύριο κατοίκους από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα.

---

Τι ισχύει

Το υπό εξέταση δημοσίευμα ισχυρίζεται τα εξής:

Eνώ με 90 νεκρούς τη μέρα είμαστε πρώτοι και με διαφορά στην Ε.Ε., στην αναλογία θανάτων ανά εκατομμύριο πληθυσμού με διάφορα στατιστικά τεχνάσματα του τύπου «μέσος όρος», η κυβέρνηση και η δημοσιογραφία της αυλής θάβουν την τραγική αυτή αλήθεια και μαζί αυτούς που ευθύνονται.

Για να ελέγξουμε τον ισχυρισμό, θα χρησιμοποιήσουμε τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία θανάτων COVID-19 σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης τη στιγμή δημοσίευσης του επίμαχου δημοσιεύματος (στοιχεία για τις 20-4-2021), όπως συλλέγονται από το Πανεπιστήμιο Johns Hopkins, σε παρουσίαση της πρωτοβουλίας Our World In Data που εδρεύει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Καταρχάς εξετάζουμε τα νούμερα ημερησίων θανάτων που αναφέρει το επίμαχο δημοσίευμα ως πρωτιά, χωρίς επεξεργασία ή στάθμιση. Διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα δε βρίσκεται στην 1η, αλλά στην 9η θέση από τις 27 χώρες της ΕΕ:

Σταθμίζοντας τους ημερήσιους θανάτους με τον πληθυσμό (θάνατοι ανά εκατομμύριο), παρατηρούμε ότι η Ελλάδα ανέρχεται στην 8η θέση:

Αντίστοιχα είναι τα συμπεράσματα και χρησιμοποιώντας το μέσο όρο θανάτων της τελευταίας εβδομάδας. Χωρίς στάθμιση πληθυσμού, η Ελλάδα εμφανίζεται στην 9η θέση:

Με στάθμιση πληθυσμού, η Ελλάδα βρίσκεται στην 8η θέση μέσου όρου θανάτων της τελευταίας εβδομάδας:

Χρησιμοποιώντας το δείκτη εβδομαδιαίας μεταβολής (σύγκριση των θανάτων των τελευταίων 7 ημερών με των προηγούμενων 7 ημερών), η Ελλάδα ανέρχεται στην 7η θέση:

Στους συνολικούς θανάτους από την αρχή της πανδημίας, χωρίς στάθμιση, η Ελλάδα καταγράφεται στην 16η θέση:

Και τέλος, στους συνολικούς θανάτους με στάθμιση πληθυσμού, η Ελλάδα εμφανίζεται στην 23η θέση:

Χρησιμοποιώντας τις μπάρες στο κάτω μέρος των παραπάνω γραφημάτων, μπορούμε να εξετάσουμε τα ίδια στατιστικά όπως εμφανίζονταν και στις προηγούμενες ημέρες. Παρατηρούμε ότι σε κανένα πρόσφατο χρονικό διάστημα δεν καταγράφεται η Ελλάδα πρώτη, σε οποιοδήποτε εξ αυτών.

Ένας εναλλακτικός τρόπος μέτρησης των θανάτων που συνδέονται με την πανδημία, είναι ο δείκτης πλεονάζουσας θνησιμότητας, δηλαδή το ποσοστό αύξησης των θανάτων κατά τη διάρκεια της πανδημίας σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Για παράδειγμα, με αυτή τη μέθοδο μέτρησης λαμβάνονται υπόψη και θάνατοι COVID-19 που δε χαρακτηρίστηκαν ως τέτοιοι λόγω έλλειψης τεστ, θάνατοι που προκλήθηκαν έμμεσα από τον ιό λόγω συστηματικής ζημιάς στους ασθενείς, ή θάνατοι από τρίτες αιτίες που οφείλονταν στην υπερφόρτωση του συστήματος υγείας. [πηγή]

---

Δείτε επίσης: “Όχι, ο δείκτης πλεονάζουσας θνησιμότητας ΔΕΝ δείχνει ότι «η πανδημία τέλειωσε»“

---

Τη στιγμή συγγραφής αυτού του άρθρου, η Eurostat παρέχει σχετικά δεδομένα από τον Ιανουάριο του 2020 μέχρι και το Φεβρουάριο του 2021 για 26 χώρες της ΕΕ (εξαιρείται η Βόρεια Ιρλανδία), με επίπεδο αναφοράς τη θνησιμότητα των ετών 2016-2019. Υπολογίζοντας το μέσο όρο πλεονάζουσας θνησιμότητας όλων των διαθέσιμων μηνών, διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα εμφάνισε μια αύξηση θανάτων 7% κατά τη διάρκεια της πανδημίας, που την τοποθετεί στην 21η θέση μεταξύ 26 χωρών της ΕΕ:

Πηγή: Eurostat

Για λόγους πληρότητας στην εξέταση του επίμαχου δημοσιεύματος, πρέπει να αναφέρουμε ότι η εφαρμογή του μέσου όρου στις μετρήσεις των θανάτων COVID-19, συνήθως αφορά το κυλιόμενο εβδομαδιαίο μέσο όρο των θανάτων. Η χρήση του δείκτη αυτού είναι συχνή στη βιβλιογραφία και σε θεσμούς υγείας διεθνώς, και δε συνιστά διαστρέβλωση όπως περιγράφει το δημοσίευμα, αλλά αντίθετα, παρέχει μια πληρέστερη εικόνα της πορείας των θανάτων. Καθώς ορισμένες μέρες μπορεί να συσσωρευτούν θάνατοι ενώ άλλες να μειωθούν απότομα, η χρήση του εβδομαδιαίου μέσου όρου απεικονίζει την ευρύτερη τάση των θανάτων λαμβάνοντας υπόψη τέτοιες αυξομειώσεις. Παρακάτω μπορούμε να δούμε τον δείκτη της σχετικής τάσης θανάτων στην Ελλάδα ως γραμμή, με τις κατακόρυφες μπάρες να αντιστοιχούν στους καθημερινούς θανάτους:

Έπειτα, στη βιβλιογραφία έχει αναγνωριστεί ότι με σκοπό τη σύγκριση της θνησιμότητας της COVID-19 μεταξύ χωρών, η απλή μέτρηση του συνολικού αριθμού των θανάτων ως προς το μέγεθος του εκάστοτε πληθυσμού δεν είναι η πλέον βέλτιστη, καθώς π.χ. η μέτρηση αυτή δε λαμβάνει υπόψη το πότε ξεκίνησε η εξάπλωση του ιού στην κάθε χώρα.

Ωστόσο, η ακόμα πιο απλουστευμένη μέθοδος που προτείνει το επίμαχο δημοσίευμα, με χρήση των απόλυτων αριθμών των ημερήσιων θανάτων ως κριτήριο σύγκρισης, είναι ακόμα πιο προβληματική, και δε συναντάται στη βιβλιογραφία. Μπορούμε να καταλάβουμε ένα βασικό λόγο από το παρακάτω γράφημα, που στον κατακόρυφο άξονα καταγράφει τους θανάτους COVID-19 ανά χώρα, και στον οριζόντιο τον πληθυσμό της εκάστοτε χώρας (σε λογαριθμική κλίμακα ώστε το γράφημα να είναι συνεκτικό).

Παρατηρούμε έναν ισχυρό θετικό συσχετισμό μεταξύ θανάτων COVID-19 και μεγέθους πληθυσμού, που είναι αναμενόμενος, καθώς το μέγεθος του πληθυσμού στον οποίο εξαπλώνεται μια μολυσματική ασθένεια, είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που καθορίζουν και το μέγεθος των θανάτων που θα προκληθούν σε αυτόν τον πληθυσμό. Όπως τεκμηριώνουν διεθνείς αναλύσεις, άλλους τέτοιους παράγοντες ως προς την COVID-19 συνιστούν η πυκνότητα του πληθυσμού, καθώς και τα ποσοστά των υπερηλίκων, των ανδρών και των παχύσαρκων στον πληθυσμό, και έτσι οι καθιερωμένες συγκριτικές μετρήσεις μεταξύ χωρών λαμβάνουν υπόψη τέτοιους δημογραφικούς παράγοντες.

Ενδεικτικά, στο παρακάτω γράφημα μπορούμε να δούμε το ποσοστό των κατοίκων άνω των 70 ετών ανά χώρα της Ευρώπης, ο οποίος όπως είπαμε, συνιστά έναν από τους βασικούς παράγοντες που επηρεάζουν τη θνησιμότητα της COVID-19 ανά χώρα:

Έτσι, ενώ το επίμαχο δημοσίευμα υποστηρίζει τη χρήση των ημερησίων θανάτων σε απόλυτους αριθμούς χωρίς στάθμιση για τη σύγκριση του απολογισμού των νεκρών της COVID-19 μεταξύ χωρών, στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν ιδιαίτερα αναξιόπιστο δείκτη, και η χρήση στατιστικών μεθόδων είναι απαραίτητη για ορθές συγκρίσεις.

Συμπέρασμα

Ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα βρίσκεται πρώτη στους θανάτους λόγω COVID-19 στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά αυτό αποκρύβεται με «στατιστικές αλχημείες», είναι ψευδής. Όλες οι κοινές μετρήσεις θανάτων COVID-19, συμπεριλαμβανομένης αυτής που το επίμαχο δημοσίευμα αναφέρει ως «πρωτιά», καταγράφουν τη χώρα μας από την 7η μέχρι και την 23η θέση μεταξύ των 27 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, αντίθετα με τους ισχυρισμούς του δημοσιεύματος, η χρήση στατιστικών μεθόδων είναι απαραίτητη για την ορθή σύγκριση του απολογισμού των νεκρών της πανδημίας μεταξύ χωρών, καθώς παρατηρούνται μεγάλες δημογραφικές διαφορές που καθορίζουν τη θνησιμότητα της πανδημίας.

Ανδρόνικος Κουτρουμπέλης