Οι νεορεαλιστές Μέρκελ και Σόιμπλε

Οι θεωρητικοί των διεθνών σχέσεων χωρίζονται σε δυο κατηγορίες. 

Η πρώτη κατηγορία είναι οι περίφημοι νεορεαλιστές. 

Οι νεορεαλιστές χτίζουν πάνω στα θεμέλια της κλασσικής πολιτικής θεωρίας της ισχύος που ξεκινάει από τον Ρισελιέ και συνεχίζει με τον Μπίσμαρκ, τον Ρεϋμόν Αρόν και τον Κίσινγκερ.  

Οι νεορεαλιστές αντιλαμβάνονται την διεθνή πολιτική ως ένα παίγνιο που διεξάγεται σε ένα αναρχικό διεθνές σύστημα (δηλαδή χωρίς την ύπαρξη ανώτερης κανονιστικής αρχής πάνω από τα κράτη) και στο οποίο οι παίχτες αντιμετωπίζουν συνεχώς το δίλημμα του φυλακισμένου.
Η δεύτερη κατηγορία είναι οι νεοφιλελεύθεροι θεσμιστές...

Οι θεσμιστές χτίζουν στον κλασσικό φιλελεύθερο ιδεαλισμό του Καντ περί διεθνών σχέσεων. Μέτα την αποτυχία του φιλελευθερισμού ως μοντέλου εξήγησης των διεθνών σχέσεων στον μεσοπόλεμο, οι φιλελεύθεροι επέστρεψαν στον μεταπολεμικό κόσμο με τον νεοφιλελεύθερο θεσμισμό. Με προεξάρχοντες αναλυτές όπως ο Τζόζεφ Νάυ και ο Ρόμπερτ Κεοχάν, οι θεσμιστές θεώρησαν πως οι θεσμοί και κατά συνέπεια ένας ηγεμών που τους στηρίζει, μπορούν να λύσουν τα προβλήματα των διακρατικών σχέσεων. Οι θεσμιστές έχτισαν τον νοητικό τους κατασκεύασμα στην θεωρία των παιγνίων σύμφωνα με την οποία ένα επαναλαμβανόμενο δίλημμα του φυλακισμένου (αν παίζεται το παίγνιο πολλές φόρες) οδηγεί σε μια ισορροπία κατά Nash στην οποία είναι βέλτιστη η συνεργασία. Άρα οι θεσμοί που επιτρέπουν την επανάληψη του παιγνίου έχουν μεγάλη σημασία.

Οι θεσμιστές χρησιμοποίησαν στην συνεχεία και τον περίφημο νόμο του Ντόιλ, σύμφωνα με τον οποίο οι φιλελεύθερες δημοκρατίες δεν πολεμούν πότε αναμεταξύ τους. Από την στιγμή που ανακηρύχθηκε από τον Φράνσις Φουκουγιάμα το τέλος της ιστορίας, οι θεσμιστές ήταν επιβεβαιωμένοι. Η φιλελεύθερη δημοκρατία κυριαρχούσε, η Ευρώπη είχε ειρηνοποιηθεί με την βοήθεια ενός εξωτερικού ηγεμόνα (την Αμερική) ενώ στο εσωτερικό της η Ευρώπη ήταν ο χώρος στον οποίο οι διάφορες μεταξύ των εθνών είχαν εξομαλυνθεί. Η Ευρώπη ήταν μια θεσμική ουτοπία στην οποία οι θεσμιστές έβλεπαν το μοντέλο τους να επιβεβαιώνεται. Θεσμοί οπως η ΕΚΤ, η ΕΕ και το ΝΑΤΟ ήταν βασικά συστατικά της επιτυχίας.

Το πρόβλημα με τα μοντέλα είναι πως πρόκειται για στατικές (stationary) κατασκευές. Δεν έχουν εντός τους την δυναμική που τα καθιστά ικανά να αυτοκαταργούνται. Έτσι και η τελευταία κρίση δημιούργησε μια ανάλογη κατάσταση. Ο οικονομικός και πολιτικός ηγεμών που λέγεται Γερμανία, μπορεί να έχει συμφέρον να διασώσει το οικοδόμημα αλλά σκέφτεται τα σχετικά κόστη και όχι τα απόλυτα. Δηλαδή επιθυμεί να μην φορτωθεί το μεγαλύτερο κόστος και να απολαύσει τα χαμηλότερα οφέλη. Σκέφτεται εθνικιστικά γιατί φοβάται πως αν διασώσει σήμερα το οικοδόμημα του ευρώ, δημιουργεί τις υποθήκες να ξαναχρειαστεί να το κάνει.

Σε αυτό το μοντέλο σκέψης τα σχετικά κέρδη έχουν προεξάρχοντα ρόλο και όχι τόσο τα απόλυτα. Η αδυναμία μέχρι στιγμής να σφυρηλατηθεί η σχέση εμπιστοσύνης σε ένα επαναλαμβανόμενο παίγνιο διαπραγμάτευσης μεταξύ Γερμανών και εταίρων, δείχνει κατά την άποψη μου, πως το νεορεαλιστικό υπόδειγμα είναι το καλύτερο μοντέλο εξήγησης της τωρινής κρίσης.

Πολύ απλά, δεν υπάρχει ενωμένη Ευρώπη, παρά μόνο εθνικά ανταγωνιστικά κράτη που ενδιαφέρονται για την ίδια τους την επιβίωση στο ανταγωνιστικό πλαίσιο του διεθνούς συστήματος. Σε αντίθεση με την ουτοπία περί τέλους της ιστορίας και μιας Ευρώπης που θυμίζει την Ρώμη του Οκταβιανού Αυγούστου, η πραγματικότητα είναι πιο σκληρή.

Η Ευρώπη καλείται να φύγει από την Αφροδίτη και να εισέλθει στον πλανήτη Άρη και να περπατήσει στους λασπωμένους δρόμους της πραγματικής οικονομίας που είχε αντικατασταθεί από την κίβδηλη οικονομία της φαντασμαγορίας του χρέους και των τεχνητά χαμηλών επιτοκίων. 

. Nikos Georgiopoulos

μπλεμηλο