Η πολιορκία της Μόσχας.Εξι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες συζητούν με τις Βρυξέλλες για το ευρωπαϊκό τους μέλλον

Στη σύνοδο κορυφής την ερχόμενη Πέμπτη, η Ευρωπαϊκή Ενωση μαζί με έξι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες (το Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία, τη Λευκορωσία και την Ουκρανία), θα παρουσιάσει επίσημα την «Ανατολική Εταιρική Σχέση»: μια πρωτοβουλία με στόχο την προαγωγή της συνεργασίας της Ε.Ε. με τους ανατολικούς της γείτονες.

Τα κυριότερα σημεία αυτής της πολιτικής αφορούν το εμπόριο, την ελεύθερη διακίνηση ταξιδιωτών (χωρίς βίζα) αλλά και τη «διαχείριση των συνόρων» κυρίως σε σχέση με τους μετανάστες και τους αιτούμενους άσυλο, με έμφαση στην ενέργεια και το περιβάλλον.

Η «δέσμευση» θα είναι όμως, και σε πολιτικό επίπεδο, αφού η Ευρώπη θα αναλάβει να «εκσυγχρονίσει» τους γείτονές της σε θέματα διακυβέρνησης, με στόχο τη σύγκλιση της νομοθεσίας των χωρών αυτών με το ευρωπαϊκό κεκτημένο. Αλλωστε η συμφωνία δεν έρχεται μόνη της. Τη συνοδεύει αύξηση της βοήθειας προς τις έξι αυτές χώρες, από 450 εκατ. ευρώ το 2008 σε 785 εκατ. το 2013.

Η γεωγραφική θέση των νέων εταίρων, σημαντική για την Ενωση και τα ανατολικά σύνορά της, είναι αδύνατον να μην ενοχλεί το ρώσο γείτονα. Πρόκειται στην ουσία για την ευρωπαϊκή «πίσω αυλή» της Ρωσίας.

Η πρώτη αντίδραση της Μόσχας δεν ήταν έντονη. Την Τρίτη, ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών, σε συνάντηση με ευρωπαίους αξιωματούχους στο Λουξεμβούργο, δήλωσε ότι «θα θέλαμε πολύ να πιστέψουμε ότι η Ανατολική Εταιρική Σχέση που ετοιμάζει η Ε.Ε. με έξι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες δεν έχει στόχο να περικυκλώσει τη Ρωσία. Κάποια σχόλια που άκουσα, όμως, με ανησυχούν».

Η ήπια δήλωση του Σεργκέι Λαβρόφ σίγουρα έχει να κάνει με τη σύνοδο κορυφής ΝΑΤΟ-Ρωσίας 24 ώρες πριν από την ευρωπαϊκή. Από κει και πέρα, όμως, τίποτα δεν αποκλείει την κλιμάκωση των αντιδράσεων.

*Τα προβλήματα διεθνών σχέσεων των έξι χωρών δεν είναι όλα ισότιμα. Η Γεωργία, για παράδειγμα, προφανώς ψάχνει στήριγμα στη Δύση μετά τη στρατιωτική της συντριβή από τη Ρωσία τον Αύγουστο του 2008. Παρ' όλο που η Δύση δεν έκανε τίποτα για να την αποτρέψει, αντίθετα υποχώρησε στις πιέσεις της Ρωσίας σε σχέση με την ένταξη της Γεωργίας στη ΝΑΤΟϊκή συμμαχία.

*Η Ουκρανία, από την πλευρά της, βρίσκεται σε μόνιμη διαφωνία με τη Ρωσία για το φυσικό αέριο, γεγονός που προκαλεί συνεχώς ενεργειακές κρίσεις στην Ευρώπη, με την τελευταία μόλις τον Ιανουάριο.

*Η Λευκορωσία είναι στη δυσχερέστερη θέση. Από τη μία, η Ε.Ε. δεν θα της αναγνωρίσει το δικαίωμα των διμερών δράσεων, γιατί η χώρα δεν έχει ακόμα υπογράψει Σύμφωνο Συνεργασίας με τις Βρυξέλλες και οι σχέσεις τους διέπονται από το Σύμφωνο του 1989 ανάμεσα στην Ε.Ε. και τη Σοβιετική Ενωση! Από την άλλη, πιέζεται από τη Ρωσία (από την οποία πέρυσι έλαβε οικονομική βοήθεια 8 δισ. ευρώ!) ν' αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, γεγονός που θα δυσαρεστήσει ιδιαίτερα του νέους ευρωπαίους φίλους της.

*Στην αντίθετη άκρη, το Αζερμπαϊτζάν έχει καταφέρει να επιτύχει ισορροπία, τόσο με τους ευρωπαίους επενδυτές στα πετρέλαιά του, όσο και με τη φίλη και σύμμαχο Ρωσία. Είναι όμως σημαντικό το γεγονός, ότι πρώτη φορά, μέσω της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Γειτνίασης αρχικά και της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης τώρα, κάθεται στο ίδιο τραπέζι με την Αρμενία, μια χώρα με την οποία βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση λόγω της διεκδίκησης της περιοχής του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

*Τέλος, η Μολδαβία έχει τα δικά της εσωτερικά προβλήματα, μετά τις εκλογές στις αρχές Απριλίου και τη νίκη των κομμουνιστών, τις οποίες ακολούθησαν μεγάλες διαδηλώσεις και λεηλασίες στο Κοινοβούλιο και στο προεδρικό μέγαρο.

Ο συμβολισμός της πράξης που θα επισφραγιστεί την Πέμπτη με την εταιρική σχέση είναι η βούληση των έξι δημοκρατιών ν' απαγκιστρωθούν από τη ρωσική επιρροή και να πλησιάσουν τη Δύση: την Ε.Ε. αρχικά και το ΝΑΤΟ αργότερα.

Από την πλευρά τους οι Βρυξέλλες όχι μόνο αποκτούν καινούριες αγορές, αλλά ενισχύουν την ενεργειακή τους ασφάλειας μια που και οι έξι χώρες είναι είτε παραγωγοί πετρελαίου ή φυσικού αερίου, είτε κρίσιμες χώρες διέλευσης.

Ο ρόλος του χαμένου που περισσεύει για τη Ρωσία, σαφώς δεν ταιριάζει με την ιδιοσυγκρασία της και με την πολιτική της, συνεπώς θα υπάρξουν αντιδράσεις. Μένει να δούμε εάν θα είναι «δημόσιες» ή εάν θα δράσει σε διμερές επίπεδο.