Επαγγελματίες: Δηλώνουν «φτωχοί», ζουν με το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα

Ένας στους πέντε ελεύθερους επαγγελματίες, δηλαδή 135.000 επί ενός συνόλου 735.000, δηλώνει τόσο χαμηλά εισοδήματα, ώστε εισπράττει κάποιου είδους κοινωνικό επίδομα. Και 21.000 εξ αυτών δηλώνουν ότι ζουν στα όρια της φτώχειας, δηλαδή εμφανίζουν κάτω από 5.400 ευρώ, επομένως εισπράττουν το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα των 200- 400 ευρώ. 

Επιδόματα τέκνων, στέγασης, γέννησης, ορεινών περιοχών, συμπληρώνουν το κάδρο.

Το κράτος καταβάλλει σήμερα για όλα αυτά τα επιδόματα 237 εκατ. ευρώ με δικαιούχους συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες. 

Η φοροδιαφυγή αντανακλάται πεντακάθαρα στα κοινωνικά στηρίγματα. Καταλήγουν σε... σημαντικό βαθμό σε συμπολίτες μας που δεν τα έχουν ανάγκη με αποτέλεσμα να τα στερούνται εκείνοι που πράγματι τα χρειάζονται. 

Όλα αυτά τώρα θα επαναξιολογηθούν, υπολογίζεται ότι θα κοπούν ακόμη και πάνω από 100 εκατ. ευρώ, ενώ ειδικά το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα θα μηδενιστεί. Και η φοροδιαφυγή ενεργοποιεί κι άλλες παροχές, οι οποίες καταβάλλονται με εισοδηματικά κριτήρια, αλλά δεν μπορούν εύκολα να καταγραφούν, όπως η ενίσχυση στο πετρέλαιο θέρμανσης, η εξασφάλιση θέσης στους βρεφονηπιακούς σταθμούς των Δήμων, κ.ό.κ. 

Τα στοιχεία για τους δικαιούχους ελεύθερους επαγγελματίες που καρπώνονται επιδόματα, δείχνουν ότι:

• 55.000, εισπράττουν επίδομα παιδιού, (δαπάνη 77 εκατ. ευρώ)
• 38.000, επίδομα στέγασης, (63 εκατ. ευρώ)
• 21.000, ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, (58 εκατ. ευρώ)
• 1.000, επίδομα ορεινών περιοχών (0,5 εκατ. ευρώ)
• Σύνολο: 135.000 εισπράττουν επιδόματα αξίας 237 εκατ. ευρώ

Στο τέλος της διαδρομής, ο περιορισμός των δαπανών από τα επιδόματα, αλλά και τα επιπλέον έσοδα από τη μείωση της φοροδιαφυγής (874 εκατ. ευρώ ή 606 εκατ. ευρώ μετά την κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος) θα επιστρέψουν στην κοινωνία, με περισσότερες δαπάνες για την Υγεία και την Παιδεία, όπως έχει δηλώσει ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης.

Πού ακριβώς θα πάνε τα έσοδα από τη φοροδιαφυγή; Άνω των 400 εκατ ευρώ στα νοσοκομεία, περίπου 100 εκατ ευρώ για την κάλυψη λειτουργικών αναγκών στην Παιδεία, ένα άλλο ποσό για το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων κ.ό.κ. Το στίγμα της κίνησης και η κατανομή των προσδοκώμενων εσόδων από το νέο σύστημα φορολόγησης των ελευθέρων επαγγελματιών απαντά και σε όσους ισχυρίζονται ότι τα χρήματα από τον εντοπισμό του αδήλωτου εισοδήματος θα γίνουν απλώς δημοσιονομικά «μαξιλάρια», χωρίς να επιστρέψουν στο κοινωνικό σύνολο. Οι δαπάνες στην Υγεία, την Παιδεία και άλλους τομείς ξαναγράφονται τις ημέρες αυτές, ενόψει της κατάθεσης από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας στις 21 Νοεμβρίου του προϋπολογισμού του 2024 στην Βουλή.

Στην πραγματικότητα το νέο σύστημα φορολόγησης των ελευθέρων επαγγελματιών δείχνει να είναι το μοναδικό για να αντιμετωπιστεί η χαοτική διαφορά ανάμεσα στα ακαθάριστα έσοδα και τα καθαρά που δηλώνουν συγκεκριμένες επαγγελματικές κατηγορίες. Διαφορά που οφείλεται προφανώς σε διόγκωση εξόδων και υποδήλωση εσόδων, όσο απουσιάζουν οι αναγκαίες ηλεκτρονικές εγγυήσεις και διασταυρώσεις. Τα στοιχεία από τις διασταυρώσεις της ΑΑΔΕ των δηλώσεων του 2022 (εισοδήματα 2021), δείχνουν ενδεικτικά τα εξής:

• Ιδιοκτήτες μπαρ. Στον κλάδο εμφανίζονται 30.111, εκ των οποίων κέρδη εμφάνισαν οι 6.582. Το μέσο καθαρό έσοδο ανέρχεται σε 6.860 ευρώ ή 571 ευρώ το μήνα (13% των μέσων ακαθάριστων εσόδων 49.719 ευρώ)
• Υδραυλικοί. Στον κλάδο εμφανίζονται να δραστηριοποιούνται 3.919 εκ των οποίων κέρδη δήλωσαν οι 2.095. Το μέσο καθαρό εισόδημα είναι 7.617 ευρώ ή 597 ευρώ το μήνα (19% των μέσων ακαθάριστων εσόδων, ύψους 39.761 ευρώ).
• Ηλεκτρολόγοι. Στον χώρο εμφανίζονται 7.294, εκ των οποίων κέρδη δήλωσαν οι 4.194. Το μέσο καθαρό εισόδημα είναι 9.432 ευρώ (21% των μέσων ακαθάριστων εσόδων, ύψους 45.381 ευρώ).
• Ταξιτζήδες. Από τους 28.560 εκμεταλλευτές ταξί, οι 15.919 εμφάνισαν κέρδη. Το μέσο καθαρό εισόδημα ήταν 3.726 ευρώ (25% των μέσων ακαθάριστων εσόδων ύψους 15.103 ευρώ).
• Οδοντίατροι. Από τους 7.750, καθαρά κέρδη δήλωσε το 71%. Το μέσο καθαρό ποσό ανήλθε σε 8.121 ευρώ (26% των μέσων ακαθάριστων εσόδων, ύψους 31.656 ευρώ).
• Γιατροί. Επί ενός συνόλου 23.885, θετικά αποτελέσματα εμφανίζουν οι 20.195 γιατροί. Τα μέσα καθαρά κέρδη ανέρχονται σε 23.105 ευρώ (46,5% των μέσων ακαθάριστων εσόδων 49.657 ευρώ).

Και γιατί να μη βρεθούν άλλοι πιο σύγχρονοι τρόποι, όπως το να εκπίπτουν όλες οι δαπάνες από το φορολογητέο εισόδημα ώστε οι πολίτες να έχουν κίνητρο να ζητούν αποδείξεις από τους ελεύθερους επαγγελματίες; 

Η απάντηση είναι ότι παρόμοιο σύστημα με φόρο - μπόνους υπάρχει και σήμερα, δίνοντας τη δυνατότητα στους πολίτες να μειώνουν το φόρο που τους αναλογεί, ωστόσο η πράξη έχει δείξει ότι δεν λειτουργεί. Για παράδειγμα, για συναλλαγές με ηλεκτρονικές αποδείξεις από 20 επαγγελματικές κατηγορίες (γιατροί, ιατρικά επαγγέλματα, ηλεκτρολόγοι, υδραυλικοί, κομμωτήρια, γυμναστήρια κ.ά.), αφαιρείται αναλογικά ποσό ίσο με το 30% των δαπανών από το φορολογητέο εισόδημα του φυσικού προσώπου. Το αφαιρούμενο ποσό εισοδήματος μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 5.000 ευρώ το χρόνο.

Αλλά για να δουλέψει ένα τέτοιο σύστημα, για να έχει δηλαδή ισχυρό κίνητρο ο καταναλωτής να μαζεύει δαπάνες, θα έπρεπε ο φόρος εισοδήματος (9% για τα πρώτα 10.000 ευρώ, 22%, 28%, 36% για κάθε ένα από τα επόμενα 10.000 και 44% για πάνω από 40.000 ευρώ) να είναι υψηλότερος του συντελεστή 24% του ΦΠΑ. Στην ουσία θα έπρεπε είτε να αλλάξει το αφορολόγητο, είτε να τροποποιηθεί η φορολογική κλίμακα. Ποιος μισθωτός θα δεχόταν ποτέ κάτι τέτοιο; Και ακόμη και αν μειωνόταν ο ΦΠΑ, είναι πολύ πιθανό ο επαγγελματίας προκειμένου να εμφανίσει όσο το δυνατό λιγότερα εισοδήματα, να πρότεινε στον συναλλασσόμενο να μοιραστούν τον αναλογούντα φόρο εισοδήματος και να πληρωθεί και πάλι με μετρητά.

Στη πραγματικότητα το μέτρο που αναμένεται να κάνει τη διαφορά στη μάχη με τη φοροδιαφυγή είναι η διασύνδεση των POS με τις 450.000 ταμειακές μηχανές, που θα πρέπει να έχουν μπει υποχρεωτικά έως το πρώτο εξάμηνο του 2024, και η επέκταση των POS στη λιανική. Κίνηση που συνδέεται και με την απορρόφηση των κοινοτικών πόρων, καθώς η σύνδεση των POS αποτελεί ένα από τα ορόσημα του Ταμείου Ανάκαμψης. Και έχει τη σημασία του ότι μια χώρα - μέλος της ΕΕ, η Λιθουανία, αντιμετωπίζει κίνδυνο μείωσης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης, επίσης για φορολογικό ζήτημα.

«Κάτι πάει λάθος αν δουλεύεις 10 χρόνια και βγάζεις λιγότερα από τον υπάλληλο σου, γιατί δεν κάνεις κάτι άλλο, δεν πας να γίνεις υπάλληλος να παίρνεις τα λεφτά του υπαλλήλου σου», επανέλαβε χθες και ο Κ.Χατζηδάκης, μιλώντας για τους 521.000 ελεύθερους επαγγελματίες που δηλώνουν κάτω των 10.920 ευρώ, λιγότερα δηλαδή από τον κατώτατο μισθό (780 ευρώ Χ 14 μισθοί), ο οποίος ορίζεται πλέον ως κατώτατη επιχειρηματική αμοιβή. Ούτε φυσικά μπορεί το κράτος να έχει 735.000 ελεγκτές πάνω από το κεφάλι του κάθε ελεύθερου επαγγελματία, κάτι που δεν ισχύει πουθενά στον κόσμο, ούτε φυσικά σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα.

Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι στην ΕΕ η συμμετοχή των ελεύθερων επαγγελματιών στα συνολικά φορολογικά έσοδα βρίσκεται στο 2,1% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο. Στην Ελλάδα ισούται με 0,8% και πρόκειται να αυξηθεί στο 1,1% του ΑΕΠ με τη μεταρρύθμιση Χατζηδάκη. Και πάλι δηλαδή θα μείνουμε στο μισό της ευρωζώνης. Επίσης, το VAT gap, δηλαδή η απώλεια εσόδων από ΦΠΑ που δεν αποδίδεται, ανέρχεται στο 9% κατά μέσο όρο στην ΕΕ. Στην Ελλάδα υπολογίζεται στο 15% στη χώρα μας (με καθοδική πορεία από 23% το 2019).

Με το νέο σύστημα της υποχρεωτικής από τους ελεύθερους επαγγελματίας δήλωσης 10.920 ευρώ υπολογίζεται ότι επιβάρυνση θα δουν 473.000 αυτοαπασχολούμενοι με ένα μέσο ποσό της τάξεως των 1.444 ευρώ το χρόνο. Ελάφρυνση κοντά στα 560 ευρώ, θα δουν 138.000 λόγω της μείωσης του τέλους επιτηδεύματος. Σημειωτέον ότι όσοι εμφανίζουν κέρδη πάνω από το τεκμαρτό όριο των 10.920 ευρώ, θα απαλλάσσονται αυτόματα από το 50% του τέλους επιτηδεύματος. Για όλους τους άλλους η έκπτωση θα είναι 25%. Επίσης, στο ξεκίνημα της δραστηριότητας κάποιου ή όταν συντρέχουν έκτακτες συνθήκες, έχει προβλεφθεί ειδική μείωση φόρου.

Γιώργος Φιντικάκης